Tham nhũng từ các lò hạt nhân: Xài đồ giả

Hiện Hàn có 23 lò phản ứng hạt nhân nhưng 10 lò không hoạt động sau khi Ủy ban An ninh hạt nhân (NSSC) phát hiện các lò này sử dụng các phụ tùng - linh kiện “dưới chuẩn”. Các đơn vị cung ứng phụ tùng cũng bị phát hiện bằng chứng nhận chất lượng giả trong việc xây dựng 6 lò, điều này đã khiến NSSC phải kiểm tra lại kết quả thử nghiệm các phụ tùng chính của 23 lò.

Lò phản ứng Shingori 1

Chỉ bắt được “cá bé”

Một cuộc điều tra để đi sâu vào một vụ tham nhũng liên quan các nhà cung cấp phụ tùng cho lò phản ứng đã được mở, và cuối tháng 5 qua, một nam nhân viên 36 tuổi họ Kim của Công ty Kiểm định Saehan Total Engineering Provider bị bắt vì tội làm bằng chứng nhận chất lượng giả. Ngành công tố nói dù Kim không thuộc nhóm 3 công nhân bị Tập đoàn Thủy điện-điện hạt nhân Korea Hydro & Nuclear Power (KHNP - thuộc chính phủ) kiện, họ đã phát hiện “trò mèo” của Kim nên quyết định bắt để lấy lời khai. Nghi phạm này bị buộc tội xuất bằng chứng nhận chất lượng giả cho các sợi cáp kiểm soát do Công ty JS Cable cung cấp cho các lò phản ứng Shingori 1 và 2 ở Busan.

Vụ bắt Kim tiếp sau cuộc khám xét của ngành công tố đối với một đơn vị cung ứng phụ tùng lò phản ứng và một cơ quan chịu trách nhiệm đánh giá chất lượng số phụ tùng này. Cáp kiểm soát là thành phần chính cho một cơ chế an toàn của một lò phản ứng hạt nhân: nếu có tai nạn như rò rỉ phóng xạ, cáp sẽ được dùng để phát một tín hiệu vào hệ thống an ninh. Nếu nó không hoạt động lúc xảy ra tai họa, nhiên liệu hạt nhân sẽ lạnh và chức năng phòng chống nguy cơ rò rỉ phóng xạ của một lò phản ứng sẽ không hoạt động hiệu quả. Mỗi lò sử dụng khoảng 5km cáp này.

NSSC cùng Viện An toàn hạt nhân Hàn xác nhận cáp kém chất lượng cùng giấy chứng nhận chất lượng giả đã được sử dụng để xây 6 lò Shingori 1, 2, 3, 4 và Shinwolsong 1, 2. Sau phát hiện này, NSSC đã ngưng hoạt động của các lò Shingori 2 và Shinwolsong 1. Có tin cho biết phải mất hơn 6 tháng thì 2 lò này mới hoạt động lại. Shingori 1 đang kiểm tra định kỳ từ tháng 4 nhưng NSSC sẽ gia hạn thời gian bảo trì để thay phụ tùng kém chất lượng. Shinwolsong 2 đang chờ được cấp phép hoạt động khi nào thay xong cáp kiểm soát.

Để bảo đảm phụ tùng thay là “đồ xịn”, NSSC sẽ mời các chuyên gia dân sự và dân thường chứng kiến cuộc thay thế và giám sát quá trình này. NSSC đã mở cuộc điều tra về những gian dối này từ tháng 4.2013, khi có “tin chỉ điểm” rằng có tiêu cực. Đây không phải lần đầu tiên các nhà máy điện hạt nhân Hàn bị đóng cửa do dùng “hàng giả”. Năm ngoái, hai lò phản ứng ở nhà máy Yeonggwang bị đóng, sau khi NSSC phát hiện các phụ tùng kém chất lượng cùng giấy chứng nhận giả. Lúc đó, NSSC phát hiện tổng cộng 694 món phụ tùng là “hàng giả”.

Phản ứng trước cáo buộc tham nhũng trong khâu điều hành các nhà máy điện hạt nhân, NSSC (thuộc Văn phòng Thủ tướng) nói sẽ xem xét lại Luật an toàn hạt nhân để có thể quy trách nhiệm rõ ràng hơn đối với các cơ quan kiểm định (vận hành thử) và công ty đánh giá chất lượng sản phẩm.

Theo luật hiện hành, chỉ có KHNP bị thanh tra. Ngành công tố cũng hứa sẽ điều tra rốt ráo vụ tai tiếng này. Vấn đề là các cuộc kiểm tra tốn nhiều thời gian và cần cẩn trọng, vì mỗi lò gồm 3 triệu phụ tùng, riêng số phụ tùng liên quan độ an toàn là 18.000, do 2.000 đơn vị cung cấp, nên các cuộc điều tra (nếu có) sẽ mất hàng tháng và sẽ không kết thúc trước khi chấm dứt mùa hè năm nay.

Phải giữ gìn uy tín

Khi người dân tiếp tục bất mãn về những cáo buộc tham nhũng trong khâu điều hành các nhà máy điện hạt nhân, nhiều người đã chỉ trích chính phủ thời TT Lee (cùng Đảng Saenuri với nữ TT Park) là cẩu thả, nhất là trong cùng thời gian ấy, chính phủ Lee quyết liệt xuất khẩu công nghệ điện hạt nhân. Khi mãn nhiệm, TT Lee đã xem việc ký được hợp đồng trị giá 18,6 tỷ USD để xây 4 lò phản ứng hạt nhân cho Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE, từ năm 2020) là một trong những thành tích lớn của ông, và ông đã muốn sẽ tái lập thành tích này với nhiều nước khác.

Trong thực tế hồi năm ngoái, báo giới Hàn đã nêu chính phủ UAE đã cử đoàn thanh tra sang Hàn xem xét tình hình, vì Tập đoàn Korea Electric Power Corp. (KEPCO) đang xây dựng một lò ở UAE. Người dân nói chính phủ Lee “nhắm mắt làm ngơ” những bất thường, để không làm mất uy tín “thương hiệu” nhà máy điện hạt nhân “made in Korea”.

Các cựu quan chức thời TT Lee kịch liệt phủ nhận cáo buộc này. Còn theo “nguồn tin” của báo JoongAng Ilbo, vào ngày 28.5, nữ TT Park đã không hài lòng khi lần đầu tiên được báo cáo việc ngưng hoạt động 4 lò phản ứng, vụ tai tiếng “xài hàng giả” tác động xấu đến việc xuất khẩu nhà máy điện hạt nhân sang các nước khác.

Nữ TT Park đã tuyên bố trong cuộc họp hằng tuần vào ngày 3-6 qua với các bộ trưởng: “Không thể chấp nhận vì sự tham lam cá nhân mà hy sinh cuộc sống và sự an toàn của nhân dân. Tôi sẽ chặt đứt dây chuyền tham nhũng. Không thể chấp nhận phụ tùng kém chất lượng ở các nhà máy điện hạt nhân. Tôi cho rằng tai tiếng này nghiêm trọng vì nó tác động đến cuộc sống của người dân, chưa nói cho nguồn cung cấp điện quốc gia”.

Bà Park chỉ đạo các trợ lý phải xóa bỏ tình trạng tham nhũng và những bất thường vốn hình thành từ đầu thập niên 1970, khi Hàn bắt đầu sử dụng điện hạt nhân. Thủ lĩnh Choi Kyung-hwan của đảng cầm quyền Saenuri ở quốc hội nói quốc hội cũng có thể mở cuộc điều tra vụ việc để ngăn chặn nguy cơ tái diễn. Việc xem xét lại Luật an toàn hạt nhân tiếp sau một lưu ý của Thủ tướng Chung Hong-won. Ông nói các “lem nhem” ở nguồn cung ứng phụ tùng là “tội hình sự không thể dung tha”. Riêng năm ngoái, lĩnh vực nhà máy điện hạt nhân chi 1,37 ngàn tỷ won (1,21 tỷ USD) để bảo trì-thay thế phụ tùng, và các nhà quan sát đã chỉ ra rằng mảng này từ lâu không bị kiểm soát.