Thần dược của người Dao đỏ

Người Dao đỏ nấu thuốc lá tắm. Ảnh Văn Trương

Trong ngôn ngữ người Dao đỏ, thuốc tắm có nghĩa là "Đia dảo xin". Đồng bào Dao đỏ quan niệm, khi đi lấy thuốc, nếu bước chân ra cửa gặp người con trai, rắn hoặc kiến bò qua đường là may mắn, khả năng chữa khỏi bệnh sẽ cao; khi đến nhờ thầy lấy thuốc mà ông thầy nằm trên giường thì khả năng khỏi bệnh sẽ hạn chế.

Thời gian hái thuốc cũng rất quan trọng. Những ngày người Dao đỏ cho là tốt là mùng 8, 18, 28 của tháng 8 (âm lịch). Trong thời gian này, đi hái thuốc sẽ gặp được nhiều cây thuốc quý, tác dụng chữa bệnh của thuốc cũng sẽ công hiệu hơn.

Già Tăng Phúc ở bản Khuổi Tẳng (xã Mẫu Sơn) kể rằng: Hàng trăm, năm trước, người Dao đã có loại thuốc thần tiên của mình. Thuốc trị bệnh cho người ốm, người mỏi mệt, đặc biệt là cho người đẻ... Trong rừng sâu có mấy ai ra tận thị trấn, thị xã mà chữa bệnh được. Có tới 36 loại lá được dùng để nấu nước tắm.

Trong đó, quan trọng nhất là đìa chuẩn, đìa giản, đìa phiu, sin pầy và tồn thông... Thiếu một trong những loại này, thuốc tắm gần như mất tác dụng. Bởi nó có công hiệu làm cho mạch máu lưu thông, chống mọi độc hại xâm nhập vào cơ thể, đặc biệt là chống hậu sản.

Sau khi lấy đủ nguyên liệu, các cây thuốc được cho vào chảo hay nồi lớn với dung tích khoảng 50 lít, đun sôi trong nước khoảng 20 phút. Nước thuốc được đổ vào thùng gỗ lớn đủ cho một người ngồi vào (nay một số nơi thay bằng thùng nhựa). Để nước nguội xuống khoảng 50oC thì người tắm ngâm mình vào nước thuốc khoảng 15-30 phút, khi thấy toát mồ hôi, tim đập mạnh và thở nhanh thì thôi.

Thuốc tắm dùng chữa các bệnh đau nhức cơ, xương, khớp, cảm cúm, ngứa, táo bón, đinh nhọt; tăng cường thể lực cho phụ nữ sau đẻ, người sau ốm. Người lao động nặng nhọc, mệt mỏi, sau khi tắm thấy cơ thể nhẹ nhõm, tinh thần sảng khoái, sức khoẻ hồi phục. Tuỳ từng người, nếu ngâm thuốc tắm quá lâu có thể sẽ bị say thuốc và buồn ngủ. Trong trường hợp này chỉ cần nằm nghỉ hoặc ngủ một lúc sẽ hết.

Thuốc tắm không chỉ chăm sóc sức khoẻ, mà còn là một yếu tố cấu thành bản sắc văn hoá truyền thống của người Dao tự bao đời nay.

Văn Trương