Thực hư chuyện ăn tôm với rau quả giàu vitamin C bị ngộ độc

Thị phi này rất ly kỳ, bắt nguồn từ một tờ báo mạng (lá cải) nước ngoài, đưa tin "…Người phụ nữ Đài Loan chết đột ngột với dấu hiệu chảy máu mũi, miệng, tai và mắt do ăn tôm cả vỏ và uống vitamin C cùng lúc. Lý do được giải thích là vỏ tôm chứa thạch tín (asen), ăn chung với vitamin C đã xảy ra ngộ độc trầm trọng" .

Báo chí trong nước đưa tin lại và dẫn giải khá hợp lý như một cảnh báo:

Trích: "…Theo các nhà nghiên cứu ở đại học Chicago (Mỹ), vỏ mềm của tôm chứa nhiều postasium 5 tổng hợp với thạch tín Arsenic Oxide (As2O5). Những thực phẩm tươi này không độc đối với cơ thể con người, nhưng nếu ngay lúc đó uống Vitamin C thì phản ứng hoá học sẽ xảy ra: Arsenic Oxide sẽ chuyển thành ADB arsenic anhydride (As203 là chất thường dùng để vẽ viền vàng các loại bát đĩa). Chất Arsenic độc hại sẽ làm tê liệt các mạch máu nhỏ của tim gan, thận, ruột và biểu mô, gây xuất huyết tai, mắt, mũi, miệng…".

Cảnh báo hợp lý ở điểm: Vitamin C là chất chống oxid hóa, nên có thể khử arsenic pentoxide (As₂O₅) thành arsenic trioxide (As₂O₃).

Cả hai arsenic vô cơ này, As₂O₅ và As₂O₃ đều là những chất cực độc. As₂O₃ (thạch tín) có độc tính mạnh hơn As₂O_5.

Sai lầm nhỏ trong cảnh báo trên là gọi sai tên hóa chất. As₂O₅ không phải là thạch tín mà là arsenic anhydride. Còn As₂O₃ mới là thạch tín chứ không phải là arsenic anhydride.

Nhưng sai lầm nghiêm trong của cảnh báo trên đó là:

Vỏ tôm chủ yếu là chất chitin, một loại aminopolysaccharide có nhiều ở vỏ loại giáp xác, hầu như không có arsenic trong vỏ tôm. Để định lượng arsenic trong tôm, người ta phân tích ở đầu tôm và thịt tôm.

Arsenic tồn tại trong tôm ở hai dạng: vô cơ (10%) và hữu cơ (90%).

Arsenic vô cơ (As₂O₅ và As₂O₃) trong thủy sản có rất ít. Ít đến độ Cơ quan An toàn Thực phẩm Châu Âu (EFSA) đã ấn định luôn lượng arsenic vô cơ đương nhiên có trong cá biển là 0,03 mg/kg, và 0,1 mg trong các hải sản khác để tính toán mức tiêu thụ arsenic trung bình trong các loại thực phẩm ở người.

Còn arsenic hữu cơ trong hải sản cũng có hai loại: Loại arsenic arsenosugars có nhiều trong các loài rong biển (rất ít độc), và loại arsenic arsenobetaine (không độc) có nhiều trong hải sản tôm cá cua mực nghêu sò ốc hến.

Theo Bộ Y tế Hoa Kỳ, liều gây tử vong với thạch tín (loại arsenic độc nhất) là từ 70-180mg. Còn triệu chứng ngộ độc cấp tính thạch tín thì chỉ đau bụng, tiêu chảy, khát nước, chuột rút co giựt, nước tiểu có máu…, chứ làm gì có chuyện xuất huyết tai, mắt, mũi, miệng.

Các cơ quan an toàn trên thế giới, trong thực tế không quan tâm đến lượng arsenic có trong thủy hải sản, trừ vùng ô nhiễm vì lo ngại ngộ độc mãn tính, chứ không phải cấp tính. Giả dụ tôm ở trong vùng ô nhiễm arsenic, cũng không thể chứa nhiều arsenic đến mức gây ngộ độc cấp tính. Muốn ngộ độc cấp tính arsenic cũng không phải chuyện dễ, ngoại trừ uống… thuốc rầy.

Nguồn nhiễm arsenic mà khoa học e ngại nhất, đó là nước uống. Mỗi ngày uống hai lít, có thể gây ngộ độc về lâu dài do tích lũy arsenic. Do đó, arsenic được quy định rất khắc nghiệt trong nước uống, không được quá 0,01mg/lít.

Cho đến nay, không có một báo cáo chính thức nào về ngộ độc arsenic do ăn tôm kèm vitamin C. Và cũng không một nghiên cứu khoa học nào liên quan hải sản và vitmain C.

Hình ảnh người phụ nữ nằm chết với khuôn mặt trào máu mũi miệng, mà báo mạng (lá cải) nước ngoài đưa tin không phải đến từ Đài Loan, mà được xác nhận là cô Neda Agha Soltan, bị bắn chết ngày 20/6/2009, trong cuộc biểu tình phản đối bầu cử tổng thống ở Iran.

Tôm ngoài chuyện ăn ngon miệng, là nguồn cung cấp protein tốt và chất béo không no, còn có nhiều vi chất mà con người thường thiếu hụt như selenium, đồng, kẽm, niacin, choline,...

Về ẩm thực, ăn tôm vắt chanh, sốt cà chua, tép xào khế chua,…là những rau quả chứa nhiều vitamin C là chuyện thường, và chẳng có ai bị ảnh hưởng sức khỏe vì chuyện ăn uống này cả. Ít ra là với tôi, người viết bài này, vì lý do nghề nghiệp, cách nay chục năm vẫn thường ăn tôm sú hấp chấm muối tiêu chanh.