Thuở ấy, dê về với người

10.000 năm “kết bạn” với loài người

Dê là loài động vật thuộc họ Bovidae, là loài động vật nhai lại, chân móng. Dê có bộ lông tơ mịn bao phủ khắp người. Bộ lông có thể chỉ có một màu hoặc nhiều màu, thường là màu đen, xám, trắng, nâu... Ở đa số các loài dê, chỉ giống đực có sừng còn giống cái thì không. Sừng dê có nhiều hình dáng (cong ngược về phía sau, thẳng đứng, uốn cong hình trôn ốc...).

Theo Bách khoa toàn thư mở Wikipedia, nhiều bằng chứng khảo cổ cho thấy đầu dê với bộ sừng lớn uốn cong là một trong những hình tượng thường được khắc, vẽ trên vách đá trong nhiều hang động có người ở, cách đây từ 10.000-20.000 năm. Các nhà  nghiên cứu cho rằng con người đã thuần hóa dê từ 7.000 năm trước Công nguyên, như vậy có thể nói dê đã “làm bạn” với loài người gần 10.000 năm trước. 

 Thế giới có gần 600 triệu con dê

Dê là một loài gia súc rất quan trọng ở các nước đang phát triển, đặc biệt châu Á và châu Phi. Tổng đàn dê trên thế giới hiện có gần 600 triệu con (các con số làm tròn), trong đó các nước đang phát triển có 322 triệu con ở châu Á, châu Phi 174 triệu con, Trung và Bắc Mỹ 14 triệu con, Nam Mỹ 23 triệu con, châu Âu 15 triệu con, Châu Ðại Dương 1,9 triệu con và Liên Xô cũ 6,4 triệu con. 

Khổng lồ & tí hon

Có rất nhiều giống dê đã được thuần hóa, và cân nặng của những loài dê khác nhau cũng vô cùng chênh lệch. Trong khi giống dê nhỏ "pygmy goat" cho tới tuổi trưởng thành, loài này nặng nhất cũng chỉ có 15,5kg, thì một chú dê lớn nuôi giết thịt là "boer goat" có thể đạt cân nặng 109kg.

Dê là một giống vật tham ăn, nó ăn được nhiều loại cây cỏ hơn trâu bò, vì vậy được nuôi ở các vùng đất kém màu mỡ, thường là vùng núi và bán sơn địa, vùng ít có khả năng phát triển các ngành chăn nuôi khác.

Món ẩm thực tuyệt vời

Dê cung cấp sữa, thịt cho con người, da và lông dùng làm chăn ấm, áo đẹp cho người sống, sừng dê được đem làm đồ mỹ nghệ, móng dê làm keo dán, ruột dê làm bao xúc xích... Trong đó, thịt dê là một món được ưa chuộng, vào thời cổ đại ở cả phương Tây lẫn phương Đông, thịt dê là món được dành để cúng tế các vị thần, người thường không ăn thịt dê. Ở Việt Nam thịt dê được coi là đặc sản với các món: Tái dê, lẩu dê, nem dê, thịt dê hầm, thịt dê nướng, dê nhựa mận, thịt dê quay, sốt vang... Mỗi món ăn đều qua các cách nấu nướng khác nhau và có hương vị riêng của nó.

Sữa dê – nguồn dinh dưỡng diệu kỳ

Sữa dê chứa gần 80% protein casein (tinh chất sữa) và 20% protein lỏng (váng sữa), cùng rất nhiều vitamin A và B2, kali, mangan, chlorit, đồng, calci. Các chất béo có trong sữa dê đều dưới dạng chuỗi mắt xích với hàm lượng ít béo gần giống với sữa mẹ, nên khi uống sữa dê tiêu hóa tốt hơn. Điều lý thú là các enzym và dưỡng chất có trong sữa dê sẽ giúp cho người bệnh phục hồi nhanh chóng, đặc biệt là đối với những bệnh liên quan tới tiêu hóa, u xơ nang, sỏi mật, tim mạch. Sữa dê là "kháng sinh tự nhiên" chữa lành các vết thương dạng nhẹ như dị ứng, chớm xuất hiện các tế bào lao, viêm khớp, các bệnh liên quan đến những triệu chứng của ruột và viêm loét, uống sữa dê hàng ngày có thể tránh đột quỵ và đau tim. 

Biểu tượng tình dục mạnh mẽ

Dê là loài động vật có khả năng sinh sản rất nhanh (hơn cả bò, trâu...). Đa số các loài dê đến 6-8 tháng tuổi là đến tuổi động dục. Đặc biệt, một chú dê đực có chùm râu cằm rậm và cong có thể giao phối với 30 - 50 dê cái. Và người ta tin rằng, tinh hoàn của những chú dê đực cũng là một thực phẩm “đại bổ”, hỗ trợ trong chuyện gối chăn của con người.