Thương mại điện tử tăng nhanh: Trụ cột đóng góp cho kinh tế số

Theo Vụ Kinh tế số và Xã hội số (Bộ Thông tin và Truyền thông), quy mô nền kinh tế số ghi nhận sự tăng trưởng trên cả 3 khía cạnh: kinh tế số ICT, kinh tế số nền tảng và kinh tế số ngành trong suốt 3 quý năm 2022. Trong đó, hoạt động có đóng góp nhiều nhất cho kinh tế số là dịch vụ công nghệ thông tin (chiếm khoảng 30% tổng giá trị đóng góp của kinh tế số), tiếp đến là thương mại điện tử (14,3%), sản xuất phần cứng (12,83%) và hoạt động có tốc độ tăng trưởng cao nhất là thông tin nội dung số (tăng gần 104% so với quý 1/2022).

Chỉ số các nền kinh tế số do Financial Times và Omdia khảo sát công bố cuối tháng 11/2022 dựa trên trên quy mô 39 quốc gia trên toàn cầu chỉ ra Việt Nam có tốc độ tăng trưởng kinh tế số nhanh thứ hai thế giới (12,3%) vào năm 2022 (chỉ sau Ấn Độ), nhanh thứ ba thế giới (10,3%) vào năm 2023 (sau Mexico và Ấn Độ) và được dự báo dẫn đầu thế giới về tốc độ tăng trưởng kinh tế số trong giai đoạn 2022 - 2026.

Báo cáo nền kinh tế số Đông Nam Á e-Conomy 2022 của Google mới đây cũng đánh giá tốc độ tăng trưởng của kinh tế Internet Việt Nam nhanh nhất trong khu vực, từ 18 tỷ USD trong năm 2021 lên quy mô 23 tỷ USD trong năm nay. Với mức tăng trưởng 31% trong giai đoạn 2022- 2025, hãng này dự báo kinh tế Internet Việt Nam sẽ đạt mức khoảng 49 tỷ USD vào năm 2025 và đạt mốc kỷ lục 120-200 tỷ USD vào năm 2030.

Bà Stephanie, Phó Chủ tịch Google châu Á-Thái Bình Dương, Phụ trách khu vực Đông Nam Á, nhận xét Việt Nam đứng đầu bảng xếp hạng năm nay với nền kinh tế kỹ thuật số có tốc độ phát triển nhanh nhất và thương mại điện tử có tốc độ tăng cao nhất khu vực Đông Nam Á.

Đặc biệt trong số 23 tỷ USD kinh tế số Việt Nam năm 2022, có tới 14 tỷ USD là từ lĩnh vực thương mại điện tử. Còn tới năm 2025, khi kinh tế kỹ thuật số Việt Nam đạt 49 tỷ USD thì thương mại điện tử sẽ chiếm 32 tỷ USD.

Ngoài ra, các lĩnh vực khác như du lịch trực tuyến, vận tải và thực phẩm, dịch vụ nghe nhìn mặc dù chiếm tỷ trọng đóng góp còn khiêm tốn trong nền kinh tế số nhưng năm 2022 cũng có tốc độ tăng trưởng khá mạnh. Đặc biệt lĩnh vực du lịch trực tuyến, sau khi bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch Covid-19 với mức tăng trưởng âm (-56%) giai đoạn 2019-2021, thì sang năm 2022 đã bứt phá trở lại với mức tăng trưởng lên đến 153% (đạt 2 tỷ USD).

Trong những năm qua, thương mại điện tử Việt Nam liên tục có sự tăng trưởng mạnh mẽ từ 16-30%. Nếu như năm 2015, thương mại điện tử bán lẻ Việt Nam mới chỉ đạt 5 tỷ USD, tăng 23% so với năm trước, thì đến năm 2018 con số này đã đạt mức 8,06 tỷ USD (tăng 30% so với năm 2017). Năm 2019, thương mại điện tử Việt Nam chính thức vượt mốc 10 tỷ USD, tiếp tục tăng lên 13,7 tỷ USD vào năm 2021 và ước đạt 16,4 tỷ USD trong năm 2022, với mức tăng trưởng 20% trong năm 2022. Dự báo tốc độ này tiếp tục được duy trì từ năm 2022-2025 nhờ động lực tăng trưởng từ làn sóng thứ hai của thương mại điện tử.

Chia sẻ với Tạp chí Kinh tế Việt Nam / VnEconomy , ông Trần Trọng Tuyến, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), Tổng giám đốc Công ty cổ phần công nghệ Sapo, đánh giá rằng thương mại điện tử những năm vừa qua phát triển vượt bậc cả về chất và lượng. Thương mại điện tử sẽ tiếp tục phát triển nhanh và vững chắc hơn trong thời gian tới, có thể kéo dài tới năm 2025. Dự đoán đến năm 2027, thương mại điện tử Việt Nam có mức tăng trưởng cao nhất trong khu vực, khoảng 28% và đạt mức 40 tỷ USD. Đóng góp trung bình của thương mại điện tử vào tổng bán lẻ đã tiếp tục tăng ở mức 15%, với tỷ trọng là 6%.

Mặc dù thương mại điện tử Việt Nam chỉ đạt khoảng hơn 16 tỷ USD nhưng theo các chuyên gia, so với quy mô thị trường bán lẻ Việt Nam khoảng 250 tỷ USD vẫn còn khá khiêm tốn, mới chỉ chiếm tỷ lệ khoảng 7%. Trong khi đó, hiện nay tỷ lệ này trung bình ở Mỹ đang chiếm khoảng 15%; Trung Quốc hơn 40% (gần 2.600 tỷ USD). Một chuyên gia ngành khẳng định thương mại điện tử Việt Nam còn “room” tăng trưởng rất lớn.

Trong năm 2023, Bộ Thông tin và Truyền thông đặt mục tiêu tổng doanh thu lĩnh vực kinh tế số nền tảng đạt 30 tỷ USD, tốc độ tăng trưởng kinh tế số nền tảng từ 20-25%. Tỷ lệ đóng góp của tổng các cấu phần kinh tế số vào GDP đạt 15%. Tỷ trọng kinh tế số trong từng ngành, lĩnh vực đạt 5,5%.

Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, cũng cụ thể hóa các mục tiêu phát triển kinh tế số chiếm 20% GDP vào năm 2025; tỷ trọng kinh tế số trong từng ngành, lĩnh vực đạt tối thiểu 10%; tỷ trọng thương mại điện tử trong tổng mức bán lẻ đạt trên 10%. Đến năm 2030, tỷ trọng kinh tế số đạt 30% GDP; tỷ trọng kinh tế số trong từng ngành đạt tối thiểu 20%; tỷ trọng thương mại điện tử trong tổng mức bán lẻ đạt trên 20%.

Theo các chuyên gia, đây là một không gian phát triển rất lớn. Riêng thương mại điện tử Việt Nam đang là một trong những ngành kinh tế trọng điểm giúp thúc đẩy GDP của cả nước. Thương mại điện tử trở thành đầu tàu trong sự tăng trưởng của nền kinh tế số Việt Nam.

Với những lợi thế thị trường đang đẩy mạnh chuyển đổi số, thương mại điện tử là cơ hội để thúc đẩy nền kinh tế số, là môi trường thuận lợi cho ứng dụng các mô hình kinh doanh online tăng trưởng mạnh thời gian tới.

Thương mại điện tử Việt Nam đang có nhiều yếu tố tiềm năng và cơ hội thuận lợi để tiếp tục phát triển bùng nổ.

Theo các chuyên gia, những yếu tố chính tác động đến sự tăng trưởng của thương mại điện tử là lòng tin người tiêu dùng, hạ tầng công nghệ, kết nối Internet phổ cập, vốn, thanh toán online, logistics và nguồn nhân lực. Trong 5 năm trở lại đây, các yếu tố này ở Việt Nam đã có sự cải thiện mạnh mẽ, tạo thuận lợi phát triển.

Thời gian qua, Chính phủ đã có nhiều cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển kinh tế số. Việc đẩy mạnh phát triển kinh tế số trên nền tảng khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo được xác định là nhiệm vụ trọng tâm, cấp thiết.

Ông Tuyến cho rằng thị trường thương mại điện tử Việt Nam sở hữu những lợi thế khách quan như tốc độ tăng trưởng của thị trường thương mại điện tử trong khu vực; dòng vốn từ quỹ đầu tư ngoại quốc...

Bên cạnh đó, Việt Nam có lợi thế từ những công nghệ hỗ trợ thương mại điện tử do các công ty trong nước xây dựng và phát triển; đưa sản phẩm, dịch vụ sản xuất trong nước phân phối rộng khắp và vượt ra khỏi biên giới. Sự hợp tác của các nền tảng thương mại điện tử với các doanh nghiệp vận chuyển, thanh toán, tài chính... tạo ra một hệ sinh thái toàn diện và tiện ích cho người tiêu dùng.

Các chuyên gia nhấn mạnh: đối với bất kỳ nền thương mại nào, sự tăng trưởng phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó động lực phát triển chính là người tiêu dùng cuối cùng. Việt Nam có tập người tiêu dùng rất đông, trẻ và sẵn sàng mua hàng hóa trên thương mại điện tử. Ước tính, Việt Nam đang có khoảng 60 triệu người tiêu dùng số. Khoảng 90% người tiêu dùng số dự định duy trì, thậm chí gia tăng sử dụng các nền tảng thương mại điện tử trong 12 tháng tới.

“Lực lượng lao động chất lượng cao trong lĩnh vực công nghệ và sự thâm nhập ngày càng tăng của dịch vụ số hóa ở khu vực thành thị và nông thôn, tạo nền móng vững chắc cho sự phát triển kỹ thuật số của Việt Nam trong tương lai”, bà Stephanie nhận xét.

Theo nghiên cứu, người dùng kỹ thuật số thành thị Việt Nam có mức tiếp nhận dịch vụ kỹ thuật số cao nhất, trong đó thương mại điện tử, dịch vụ vận tải và giao đồ ăn đứng đầu danh sách với tỷ lệ lần lượt là 96%, 85% và 85%. Dịch vụ tài chính số được kỳ vọng phát triển vượt bậc. Lĩnh vực cho vay số đạt tỷ lệ tăng trưởng kép hàng năm nhanh nhất ở mức 114% giai đoạn 2021-2022 và sẽ duy trì mức tăng 56% giai đoạn 2022-2025…

Kết quả nghiên cứu người tiêu dùng số tại Đông Nam Á trong giai đoạn mới của Meta và Bain & Company năm 2022 cũng chỉ ra những thay đổi quan trọng trong hành vi của người tiêu dùng số cũng như sự phát triển của kinh tế số và tương lai thương mại điện tử trong khu vực. Ông Khôi Lê, Giám đốc quốc gia thị trường Việt Nam của Meta (tiền thân là Facebook), cho biết Đông Nam Á luôn là thị trường có nhiều cơ hội, tích cực về số lượng người dùng. Năm qua, Việt Nam ghi nhận thêm 4 triệu người tiêu dùng số. Đặc biệt, cứ 8/10 người trong độ tuổi làm việc đã là người tiêu dùng số.

Việt Nam nằm trong nhóm các thị trường đứng đầu về tỷ lệ đón nhận các công nghệ tài chính (Fintech) và Metaverse, VR… Khoảng 58% người tiêu dùng số tại Việt Nam đã sử dụng các giải pháp Fintech (ngân hàng trực tuyến, ví điện tử, ứng dụng chuyển tiền...) trong năm qua. Có 7 trong số 10 người tiêu dùng số tại Việt Nam đã sử dụng công nghệ liên quan đến Metaverse (tiền điện tử, thực tế tăng cường/thực tế ảo và NFT). Đặc biệt, Việt Nam có tỷ lệ ứng dụng VR cao nhất các nước Đông Nam Á với 29%.

“Điều này cho thấy Việt Nam đang rất sẵn sàng với các công nghệ mới. Đây là cơ hội lớn cho nền kinh tế số và sự phát triển của những ngành mới ở Việt Nam thời gian tới”, ông Khôi Lê nói.

Tuy nhiên, theo một số nghiên cứu, quy mô thị trường số của Việt Nam còn nhỏ, xếp thứ 25/39 quốc gia. Việt Nam có tiềm năng phát triển quy mô thị trường hơn thế khi tổng dân số Việt Nam xếp thứ 15 toàn cầu. Việt Nam sẽ trải nghiệm sự mở rộng đột phá về khả năng kết nối và thâm nhập thiết bị, tăng trưởng mạnh mẽ trong lĩnh vực thanh toán và giải trí kỹ thuật số.