Thụy Sĩ trục xuất hàng trăm nhà khoa học Nga

Hàng trăm nhà nghiên cứu Nga đang làm việc tại phòng thí nghiệm vật lý hạt CERN ở Thụy Sĩ sẽ phải rời khỏi đất nước này vào cuối năm nay, tạp chí Nature đưa tin hôm 19/9..

Tổ chức Nghiên cứu Hạt nhân Châu Âu (CERN) dự định chấm dứt thỏa thuận hợp tác với Nga vào ngày 1/12, cấm tất cả các nhà khoa học liên kết với quốc gia này ra khỏi cơ sở của mình, theo tạp chí. Các nhà khoa học cũng sẽ bị tước bỏ bất kỳ giấy phép cư trú nào của Pháp hoặc Thụy Sĩ mà họ hiện đang có.

CERN đã thông báo kế hoạch cắt đứt quan hệ với các chuyên gia Nga vào đầu năm nay. Tổ chức này quyết định không gia hạn thỏa thuận hợp tác với Nga vào tháng 12/2023. Thỏa thuận hiện tại sẽ hết hạn vào ngày 30/11. 

Vào tháng 3, người đứng đầu bộ phận quan hệ truyền thông của CERN cho biết tổ chức vẫn có "dưới 500 chuyên gia vẫn liên kết với các tổ chức Nga", đồng thời cho biết không ai trong số họ sẽ có thể làm việc tại CERN khi thỏa thuận hết hạn.

Tổ chức này đã bắt đầu hợp tác với Liên Xô từ năm 1955, mặc dù cả Liên Xô lẫn Nga chưa bao giờ là thành viên đầy đủ. Nga đã xin gia nhập thành viên liên kết vào năm 2012 nhưng đã rút lại đơn vào sáu năm sau và giữ vị trí quan sát viên kể từ đó.

Vào tháng 3/2022, CERN đã đình chỉ tư cách quan sát viên này để phản ứng với việc khởi đầu chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine.

Nga đã đóng góp tài chính cho tổ chức và đã giúp xây dựng Máy va chạm Hadron lớn (Large Hadron Collider), máy gia tốc hạt lớn nhất và mạnh nhất thế giới, đạt được các va chạm đầu tiên vào năm 2010. Máy va chạm này đã cho phép các nhà khoa học xác nhận sự tồn tại của hạt Higgs, hạt mang lại khối lượng cho các hạt khác như electron và quark.

Việc mất đi sự đóng góp của Nga cho việc nâng cấp máy gia tốc có cường độ cao dự kiến diễn ra vào năm 2029 sẽ khiến CERN thiệt hại 40 triệu franc Thụy Sĩ (47 triệu USD), theo Nature. Việc cắt đứt quan hệ với Nga cũng sẽ gây trở ngại cho nghiên cứu khoa học, Hannes Jung, một nhà vật lý hạt tại Trung tâm Đồng bộ Electron Đức ở Hamburg, người cũng làm việc với CERN, cho biết.

"Điều này sẽ để lại một lỗ hổng. Tôi nghĩ thật là ảo tưởng khi tin rằng có thể bù đắp điều đó một cách đơn giản bằng các nhà khoa học khác" - Jung nói, ông cũng là một thành viên của Diễn đàn Khoa học vì Hòa bình, một nhóm vận động chống lại các hạn chế trong hợp tác khoa học quốc tế.

CERN vẫn được kỳ vọng sẽ tiếp tục làm việc với Viện Nghiên cứu Hạt nhân Liên chính phủ (JINR), một trung tâm nghiên cứu liên chính phủ nằm gần Moscow, nơi vận hành một máy gia tốc hadron nhỏ hơn. Tổ chức này lập luận rằng thỏa thuận của họ với JINR là riêng biệt so với thỏa thuận với nhà nước Nga. Tuy nhiên, quyết định tiến hành vẫn vấp phải sự phản đối từ Ukraine, quốc gia là thành viên liên kết của CERN.