Truyền hình thực tế: Thật hay...đang diễn?

Theo thống kê, hiện Việt Nam có hơn 50 chương trình truyền hình thực tế (THTT) đủ thể loại lớn nhỏ phát sóng trên rất nhiều kênh từ quốc gia đến địa phương. Tuy nhiên, chúng có thật sự “thực tế” như tên gọi hay không? Xin khẳng định rằng, có thực tế nhưng không thật sự thực tế như những gì diễn ra trên màn hình. Chương trình nào cũng có thể lệ và quy định về cách thức chơi dành cho thí sinh và ban giám khảo, thậm chí phải tuân thủ theo format mua từ nước ngoài, nên dẫu không có kịch bản, nhưng để mọi chuyện diễn ra như thực tế trên trường quay không đúng hoàn toàn. Đó là tiết lộ của một nhà sản xuất chương trình truyền hình thực tế.

Bạch Công Khanh đăng quang Gương mặt thân quen 2016.

Thực tế… có dàn dựng!

Thông thường, để có được tư liệu về một show phát sóng của truyền hình thực tế cần đến hàng chục máy quay ghi lại đầy đủ những khoảnh khắc của thí sinh diễn ra trong vài ngày, hoặc cả tuần. Nhưng vì thời lượng phát sóng chỉ khoảng 120 – 180 phút, nên tùy thuộc vào tình huống phát sinh, ê kíp sản xuất sẽ biên tập lại để tạo nên những câu chuyện hấp dẫn nhất. Đối với những chương trình không phát sóng trực tiếp, họ hoàn toàn có ghể cắt ghép, biên tập lại các cảnh tách rời để tạo thành một đoạn liền mạch.

Câu chuyện liên quan đến “búi tóc bí ẩn” của HLV Lan Khuê sau khi khóc nức nở và tức tối bỏ đi vì bị Phạm Hương thẳng tay loại thí sính của mình trong tập 6 The Face 2016 là ví dụ. Những chi tiết như chiếc xe hơi đỗ sẵn ở trước đó để đúng thời điểm cô bước vào là nổ máy chạy hay phần tóc bới của Lan Khuê trước đó vẫn bình thường nhưng đến khi ra tới cổng lên xe, phía sau đầu lại được tết bím khá cầu kỳ cho thấy rõ ràng là có sự cắt ghép, biên tập. Sau đó ít lâu, xuất hiện một clip hậu trường được phát tán trên Youtube cho thấy Phạm Hương khá bức xúc với cách biên tập, dàn dựng của nhà sản xuất khiến cô trở thành “vai ác” với công chúng.

Chuyện “dàn cảnh” hoặc sắp đặt nhằm đẩy các xung đột giữa giám khảo, huấn luyện viên lên cao trào là “chiêu trò” mà nhiều chương trình truyền hình thực tế ở Việt Nam đã và đang áp dụng để có cái “câu” khán giả và tạo được “sóng” trên truyền thông nhằm quảng bá, thu hút quảng cáo đổ vào chương trình. Kết quả tức thì khi trên trang web trực tuyến Youtube nếu như tập 1 của The Face 2016 chỉ có chừng 11.000 lượt xem thì đến tập 6 đã lên đến 200.610 lượt. Sự tăng vọt này sẽ khó mà đạt được nếu không nhờ vào chiêu thức dàn dựng gây “sốc” kể trên của ê kíp sản xuất.

The Face Việt Nam 2016 không thiếu những chiêu trò.

Việc “bùng nổ” quá nhiều chương trình truyền hình thực tế, nhưng lại nhàm chán trong hình thức cũng như “cạn kiệt” của các tài năng tham gia khiến cho các nhà sản xuất đang phải tìm đủ mọi cách để gây sự chú ý của người xem bằng những yếu tố bên lề xoay quanh các nhân vật, ban giám khảo và nhiều khi chúng còn hấp dẫn hơn cả nội dung chính.

Đã vào “cuộc chơi” của truyền hình thực tế thì  phải chấp nhận “luật chơi” nếu muốn tiếp tục, và nhiều khi sự “nhập vai” vượt quá kịch bản đã khiến nhiều thí sinh, giám khảo không kiểm soát được lời nói và hành động của mình. Vậy là họ trở thành “thực tế” để chương trình “ngư ông đắc lợi”. Chẳng hạn, lấy sự đấu đá của thí sinh làm điểm nhấn, chương trình Vietnam’s Next Top Model khai thác một cách triệt để yếu tố mâu thuẫn ở mỗi tập. Cuộc sống ở “nhà chung” trong những tập đầu phát sóng luôn “căng thẳng” bởi khúc mắc giữa các thí sinh với nhau, điển hình là La Thanh Thanh và Thùy Trâm. Có không hiếm tập, thí sinh lên truyền hình nói xấu nhau, để rồi sau khi rời khỏi cuộc chơi có thí sinh đã nhìn nhận rằng, những cãi vã của họ thực ra rất nhỏ nhặt nhưng đã trở thành “mồi” ngon cho “chiêu trò” của nhà sản xuất.

Trong live show 6 cuộc thi X Factor – Nhân tố bí ẩn được truyền hình trực tiếp, sau khi thí sinh Minh Như 16 tuổi hát ca khúc Không quan tâm, Tùng Dương và Hồ Quỳnh Hương đã tranh luận gay gắt rồi giám khảo  Thanh Lam buột miệng: “Hương ơi, em không được nói như thế. Em nói vậy là láo đấy”. Cuộc tranh cãi chỉ tạm dừng sau khi MC cố hết sức “cướp” được sóng. “Đêm qua ban giám khảo “diễn” sâu quá thì phải. Những chương trình như thế này chắc là có tổng duyệt, khớp nhạc... Và các huấn luyện viên phải biết thí sinh hát gì chớ. Sao lên truyền hình rồi mới bức xúc là sao?”- Đấy là những lời hoài nghi về tính “thực tế” ngoài kịch bản của khán giả!

Giám khảo vỗ về Hồ Văn Cường trên sân khấu Giọng hát Việt nhí 2016.

Lạm dụng “sự nhẹ dạ” của khán giả

Hầu hết các chương trình truyền hình thực tế (mua format hoặc thuần Việt) đều dành phần cho khán giả tham gia bình chọn. Đây là một điểm nhấn làm nên chất thực tế của chương trình. Nhưng để thu hút khán giả bình chọn, thực chất là thu hút rating người xem, nhà sản xuất đã tìm đến “chiêu trò”.

Nếu có những chương trình lấy sự đấu đá của người nổi tiếng, hay thí sinh làm điểm nhấn như kể trên, thì cũng có chương trình tập trung khai thác những hoàn cảnh đặc biệt, những câu chuyện thương cảm của thí sinh để được chú ý. Thực tế cho thấy, khai thác đời tư quá mức để lấy nước mắt khán giả xuất hiện nhan nhản trên nhiều chương trình như: Nhân tố bí ẩn, Giọng hát Việt, Giọng hát Việt nhí, Tìm kiếm tài năng Việt, Thần tượng âm nhạc nhí, Thần tượng âm nhạc Việt Nam… Thôi thì đủ hoàn cảnh từ nghèo khó, không có tiền đi học, phải bươn chải làm đủ việc kiếm sống nhưng vẫn yêu âm nhạc cháy bỏng; phải xa cách gia đình từ nhỏ, sống tự lập bằng nghề đi hát dạo kiếm ăn qua ngày; mồ côi phải vào sống trong chùa…

Phi Nhung dành nhiều tình cảm cho Hồ Văn Cường.

Cứ thế, những câu chuyện thương tâm được kể ra bằng người thật việc thật khiến nhiều khán giả mủi lòng, tình cảm át lý trí nên không ngần ngại cầm điện thoại lên để nhắn tin bình chọn ngay sau khi MC đọc mã số. Bởi thế, không ít người hoài nghi về việc Hồ Văn Cường đăng quang Quán quân Thần tượng âm nhạc nhí 2016? Nếu chỉ chọn ở khía cạnh em hát dân ca quá hay và chạm tới trái tim khán giả thì chưa đủ thuyết phục. Vì đêm thi nào, em cũng nhận được sự bình chọn cao nhất cho dù có thể hiện ca khúc không thành công, hoặc bị đánh giá là sa sút phong độ. Có lẽ, cuộc sống vất vả của cậu bé 13 tuổi phải đi hát đám cưới kiếm tiền khiến rất nhiều khán giả và cả các giám khảo cũng nhiều lần rơi nước mắt trên truyền hình…

Chương trình Viet Nam’s Next Top Model 2016.

Chắc chắn rằng, trong số những người bình chọn cho Cường không ít người là fan ruột của ca sĩ Phi Nhung - người đã nhận Cường làm con nuôi sau khi chương trình lên sóng được vài tập. Ca sĩ Bạch Công Khanh được trao giải Quán quân của Gương mặt thân quen 2016 cũng gây nên nhiều “phẫn nộ” trong cộng đồng mạng  vì biểu hiện của ca sĩ này qua suốt các show trước đêm chung kết không nổi trội hơn Hòa Minzy hay Võ  Hạ Trâm, nhưng lại thắng nhờ tin nhắn của khán giả…