TS Nguyễn Sỹ Dũng: "Chính phủ ngày càng chứng tỏ là một Chính phủ kỹ trị"

Kế thừa cả những khát vọng

Cuộc chuyển giao thế hệ lãnh đạo diễn ra sau Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII được kỳ vọng sẽ tiếp tục đưa đất nước phát triển, nâng cao vị thế, uy tín trên trường quốc tế, hiện thực hóa khát vọng "Việt Nam hùng cường" vào giữa thế kỷ 21.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từng khẳng định: "Đất nước ta chưa bao giờ có được vị thế như hiện nay". Có thể nói rằng vận nước của chúng ta đang lên, niềm tin của nhân dân đang được củng cố và chúng ta đã kế thừa được những thành quả phát triển, tăng trưởng của những năm đổi mới.

Đánh giá về bước chuyển mình của Đất nước, cuộc chuyển giao thế hệ lãnh đạo diễn ra sau Đại hội Đảng XIII, tại cuộc tọa đàm "Những chiến lược mới trong chống dịch và phát triển kinh tế" do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức mới đây, ông Lưu Bình Nhưỡng, Phó Trưởng Ban Dân nguyện của Quốc hội khẳng định: Chúng ta kế thừa nhiều thành quả. Kế thừa các thể chế, cơ chế và cơ sở vật chất, những nguồn lực mà những nhiệm kỳ trước để lại và chúng ta được kế thừa cả tinh thần đổi mới và dám vươn tới.

Bên cạnh đó, theo ông Lưu Bình Nhưỡng, chúng ta kế thừa cả bộ máy cán bộ, một hệ thống rất nặng nề. Và chúng ta không chỉ kế thừa thuận lợi mà cả những khó khăn và cũng phải nói rằng chúng ta kế thừa cả những khát vọng, kỳ vọng nhưng vẫn còn những vấn đề băn khoăn, còn sức ép. Sức ép của đại dịch, và sức ép phía trước là mục tiêu rất lớn mà Đại hội XIII đề ra, phía sau là sức ép của sự thành công và đổi mới của Quốc hội khóa XIV cũng như của bộ máy Nhà nước. 

"Đó sẽ là sức ép lớn của nhiệm kỳ Chính phủ mới kiện toàn cũng như là của Quốc hội, phải có sức mạnh hoàn hảo hơn, quyết liệt hơn để chúng ta vươn lên đạt được những mục tiêu mà Đại hội XIII đã đề ra" - ông Nhưỡng nói.

Còn theo TS Nguyễn Sỹ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, chúng ta thừa kế được cái quan trọng nhất là sự ổn định, đó là một thế mạnh rất lớn của mô hình thể chế chính trị của chúng ta, của đất nước ta. Không một đất nước nào có thể phát triển kinh tế vững mạnh, hùng cường được nếu không có sự ổn định. Trong sự ổn định đó có ổn định kinh tế vĩ mô, nhưng quan trọng hơn là ổn định chính trị-xã hội. Đó là nền tảng mà chúng ta có được trong một thời gian rất dài, nền tảng để kinh tế phát triển và tiếp tục là nền tảng rất quan trọng.

TS Nguyễn Sỹ Dũng chỉ ra 4 nét mới của Chính phủ lần này. Ông Dũng cho hay: Tôi thấy Chính phủ mới kiện toàn tương đối ổn, tôi phấn khởi và có lòng tin vào Chính phủ. Thực chất, Chính phủ ngày càng chứng tỏ là một Chính phủ kỹ trị. Về vấn đề xem xét lại đầu tư công trên cơ sở đầu tư cần phải đúng, cái nào hiệu quả tốt thì đầu tư cái đó. Nếu anh đầu tư đúng thì hiệu quả rất lớn, còn ngược lại, nếu đầu tư dàn trải, anh sẽ được "cái khác", được sự vừa lòng của rất nhiều đối tượng. Đó không phải chính trị. Khi tập trung đầu tư những cái có hiệu quả cho kinh tế, cho xã hội, đó chính là chính trị. Nền tảng của Chính phủ tốt trên cơ sở chính trị quả thực sẽ đúng khi nền kinh tế phát triển, và sẽ đúng khi chống Covid-19. Khi chống Covid-19, phải có chiến lược đúng trên cơ sở chính trị, thì mới hiệu quả.

Thứ hai, đây là Chính phủ hành động. Đây là Chính phủ nói ít làm nhiều. Đó mới là điều rõ nhất của Chính phủ hành động, hình thành nên phong cách mới của Chính phủ, có lẽ sẽ tạo ra một động lực mạnh.

Thứ ba, về thúc đẩy cải cách thể chế, coi thể chế là nền tảng, đây là một trọng tâm. Nghị quyết Đại hội Đảng 3 lần liền đều coi cải cách thể chế là đột phá. Chúng ta nói cải cách thể chế thì dễ, nhưng thể chế nào? Môi trường thể chế kinh tế thị trường như châu Âu, hay Nhà nước công lập như Bắc Âu. Mô hình thể chế cần thiết để thúc đẩy mà chúng ta đang theo là mô hình thể chế của các nước Đông Nam Á, có văn hóa gần chúng ta, coi trọng vai trò dẫn dắt của Nhà nước trong việc thúc đẩy kinh tế phát triển.

Thứ tư, về phân cấp phân quyền, đó là vừa nâng cao trách nhiệm nhưng vừa khuyến khích, khen thưởng ngay khi làm đúng. Ví dụ như việc Thủ tướng khen thưởng huyện Đông Anh trong việc chống Covid-19. Quy trách nhiệm nhưng vẫn đảm bảo khen thưởng kịp thời, đúng lúc, đó chính là động lực.

Nêu quan điểm về vấn đề trên, ông Lê Thanh Vân, đại biểu Quốc hội khóa XIII, XIV cho rằng, nói đến tình hình đất nước khi có cuộc chuyển giao quyền lực cuối nhiệm kỳ, chúng ta phải nhìn thành tựu của cả quá trình đổi mới hơn 30 năm. Đó là sự kế thừa liên tiếp một chặng đường dài dưới sự lãnh đạo của Đảng và sự nỗ lực cố gắng của toàn hệ thống chính trị, nhất là vai trò của nhân dân. 

"Tích lũy được cho đến ngày nay là cả một quá trình đổi mới liên tục thường xuyên, gắn với thành tựu của nhiệm kỳ vừa rồi, mới thấy được bước chuyển mình của đất nước không phải một nhiệm kỳ mà là sự kế thừa của nhiều nhiệm kỳ, được khởi động từ năm 1986, khi Đảng ta dựng cờ Đổi mới.

Báo cáo chính trị Đại hội Đảng, báo cáo tổng kết nhiệm kỳ của Quốc hội đã nêu bật được thành tựu đặc trưng nhất, có thể nói các mặt về chính trị, kinh tế, xã hội, giáo dục, đối ngoại, an ninh quốc phòng đều có thành tựu tốt đẹp. Tuy nhiên, nhìn vào bức tranh còn có những góc khuất. Đó là những tồn tại, hạn chế mà trong cuộc chuyển giao quyền lực, bàn giao lãnh đạo không thể không nói đến. Còn bề bộn, ngổn ngang những hạn chế, khuyết tật trong bức tranh kinh tế-xã hội, như là các điểm nghẽn trong thể chế, chính sách, những tồn tại trong công tác cán bộ và vẫn phải tiếp tục trong cuộc chiến chống tham nhũng" - ông Vân nói.

Dịch bệnh đặt ra những vấn đề thách thức cho Chính phủ mới

Theo Báo cáo Triển vọng phát triển châu Á (ADO) của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) được công bố cuối tháng 4 vừa qua, năm 2021 dự báo tăng trưởng kinh tế của Việt Nam là 6,7% và đến tháng 4/2022 là 7%. Tuy nhiên, việc chuyển tiếp, tiếp quản công tác chỉ đạo điều hành về kinh tế-xã hội giữa hai nhiệm kỳ Chính phủ diễn ra và hoàn thành đúng lúc dịch Covid-19 bùng phát trở lại. Tình hình này đặt ra những vấn đề cấp thiết và thách thức.

Bình luận về những thách thức này, TS Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho rằng, dự báo của thế giới đưa ra trước khi dịch Covid-19 bùng phát trở lại, cho nên những con số dự báo được đưa ra theo tôi rất khó đạt được kỳ vọng, quá trình phục hồi tăng trưởng sẽ trở nên khó khăn hơn. 

Riêng đối với kinh tế nước ta, chúng ta đã rất thành công trong việc thực hiện mục tiêu kép của năm 2020. Nhưng giờ bối cảnh sẽ khó khăn hơn. Trong khi đó dư địa của chính sách tài khoá tiền tệ của chúng ta bị thu hẹp lại sau một thời gian chúng ta tích luỹ, nguồn lực đó đã để dành cho chúng ta chống chịu, ứng phó với Covid-19. Các doanh nghiệp của chúng ta đã chống chịu hết sức kiên cường từ năm 2020, nhưng phải nói rằng khả năng chống chịu vẫn còn yếu thì Covid-19 lại bùng phát trở lại.

"Chúng ta đang ở trong bối cảnh duy trì nền kinh tế có nhiều thách thức mới. Quan điểm thực hiện một cách chủ động, tích cực, ưu tiên phòng chống dịch bệnh nhưng vẫn phải phát triển kinh tế, lo sinh kế của người dân vô cùng quan trọng. Đây là một thách thức rất lớn, đòi hỏi phải có sự vào cuộc, sự đồng tâm của toàn bộ hệ thống chính trị, phải hết sức linh hoạt trong điều hành phát triển kinh tế, trong ứng phó với dịch bệnh, đối với các doanh nghiệp phải có hệ thống quản trị có khả năng chống chịu tốt hơn" - ông Lộc nêu rõ.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã đưa ra quan điểm, tinh thần chỉ đạo mới: "Chuyển trạng thái phòng chống dịch từ phòng ngự sang chủ động tấn công". Bên cạnh đó, Thủ tướng khẳng định tinh thần kiên định với mục tiêu kép. Tinh thần, quan điểm chỉ đạo này đã tạo ra những tiền đề quan trọng để hiện thực hóa chủ trương của Chính phủ vừa chống dịch vừa phát triển kinh tế.

Bình luận về vấn đề này, ông Lê Thanh Vân cho rằng, chỉ tiêu 6,7% tăng trưởng mà Ngân hàng Thế giới dự báo đối với Việt Nam dựa trên tính toán ở trạng thái tĩnh, còn chúng ta lại đang bàn ở trạng thái động. Nói đến động lực, yếu tố cấu thành tăng trưởng, cần tính tới 5 yếu tố: Một là vốn (tài lực, vật lực), hai là thể chế, ba là công nghệ, bốn là nhân lực, năm là văn hóa. Yếu tố tăng trưởng tác động đến biểu đồ lên xuống của nền kinh tế tùy thuộc vào cách sử dụng các công cụ, yếu tố này.

Theo tôi, thế giới ngày nay không coi trọng yếu tố vốn là quyết định mà nhấn mạnh yếu tố công nghệ, ở đâu có công nghệ đi đầu thì ở đó có sự bứt phá ngoạn mục về kinh tế. Ai là người sử dụng công nghệ? Đó vẫn là con người. Theo tôi, tác động đến tăng trưởng là phải kích hoạt đồng bộ cả 5 yếu tố, nhưng hai yếu tố quan trọng nhất là con người và công nghệ.

Câu chuyện liên quan đến tăng trưởng của Việt Nam đang đặt ở thế động. Đó là có sự tác động của Covid-19, không chỉ tác động đến nền kinh tế toàn cầu mà còn đến kinh tế Việt Nam. Chúng ta dự báo thế nào?

Theo ông Nguyễn Thanh Vân, phải xem xét khả năng kiểm soát dịch bệnh của chúng ta. Kết quả đạt được trong phòng chống dịch năm 2020 là rất đáng ghi nhận. Vừa rồi tại kỳ họp Quốc hội, tổng kết nhiệm kỳ, tôi đã đưa ra 3 bài học: Chủ động, chủ công, tự chủ. Thủ tướng Phạm Minh Chính đang đi theo cách chủ động, chủ công và cả chủ lực nữa.

Về bối cảnh Covid-19, nếu chúng ta kiểm soát được Covid-19, mục tiêu tăng trưởng 6,7% tất nhiên là xa nhưng không có nghĩa là chúng ta không với tới. Hiện nay có vẻ các nước bên ngoài đã kiểm soát được như Nga (kỷ niệm chiến thắng Phát xít hầu như không thấy đeo khẩu trang), Pháp, Mỹ nới lỏng rồi nhưng ở Việt Nam lại là câu chuyện khác.

Tình huống chống Covid-19 thay đổi bởi 3 yếu tố: Một là biến chủng của Covid -19 khác với trước, hai là độc lực khác trước, ba là tâm thế, kinh nghiệm chúng ta tích lũy nên phương thức phải khác. Trước đây chúng ta bao vây, truy vết, xử lý khi chưa có bài học phòng chống Covid-19, thế giới chưa có vaccine, lúc đó là phù hợp. Còn bây giờ, bối cảnh là biến chủng lan nhanh, độc lực mạnh hơn, chúng ta không thể duy trì mãi bao vây, cô lập như thế nữa nên tinh thần của Thủ tướng là chủ động tấn công, nhưng không phải lúc nào cũng là tấn công mà phải hài hòa giữa phòng thủ và tấn công. Phải thay đổi phương thức, từ chỗ bao vây, truy vết, xử lý sang lấy miễn dịch cộng đồng để đối phó với lây lan cộng đồng.

Bàn về giải pháp, ông Lê Thanh Vân cho rằng, có 5 giải pháp liên hoàn. Thứ nhất, thay đổi biện pháp cách ly, lấy cách ly cá nhân tại chỗ làm trọng. Hai là, tiêm vaccine cho tối thiểu 60-70% dân số để tạo ra kháng nguyên trong mỗi cơ thể con người, sinh ra kháng thể để chống lại Covid-19. Ba là, duy trì liên tục 5K. Bốn là, tăng cường tính kỷ luật của mỗi công dân cùng với cộng đồng, cùng với cả nước, tình trạng vô kỷ luật, không chấp hành nghiêm pháp luật có thể phá vỡ thế trận. Cuối cùng là kết hợp y học dân tộc và y học hiện đại. 

Vấn đề nữa là sự đồng hành của Quốc hội và Chính phủ. Chúng ta thấy Chính phủ mới kiện toàn do Thủ tướng Phạm Minh Chính đứng đầu đã đưa ra mấy thông điệp rất quan trọng. Thứ nhất là thông điệp về phương thức hoạt động của Chính phủ đã thay đổi, chuyển từ Chính phủ dựa trên nền tảng trách nhiệm tập thể sang Chính phủ dựa trên nền tảng không chỉ trách nhiệm tập thể mà cá thể hóa trách nhiệm cá nhân. 

Thứ hai, lựa chọn các đột phá thể chế, bằng việc rà soát lại thể chế, chính sách. Thứ ba, lựa chọn trật tự ưu tiên để tạo ra các đột phá về công trình trọng điểm. 

Người đứng đầu Quốc hội là Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đồng thời cũng là Bí thư Đảng đoàn Quốc hội thường xuyên có cuộc trao đổi với Thủ tướng. Phía Quốc hội cũng đã có thông báo của Đảng đoàn Quốc hội, lãnh đạo Quốc hội chỉ đạo các cơ quan của Quốc hội, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội có nhiệm vụ chủ trì để rà soát các khâu nghẽn trong thể chế, chính sách về kinh tế. Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội được giao nhiệm vụ chủ trì, rà soát các giải pháp về phòng chống dịch. Các ủy ban khác của Quốc hội cũng đồng hành với tinh thần đó. Rất mừng và tin tưởng đó là sự đồng hành giữa hành pháp và lập pháp, giữa Chính phủ và Quốc hội.

Vấn đề là chúng ta chọn khâu đột phá nào? Ông Lê Thanh Vân cho hay, chuẩn bị vào nhiệm kỳ mới, cả phía Quốc hội và Chính phủ cần rà soát lại 5 nhóm giải pháp, vấn đề. Thứ nhất, rà soát các vấn đề đang trở ngại trong cải cách bộ máy, phân công nhiệm vụ chức năng giữa các tổ chức nhà nước ở Trung ương và địa phương, làm sao đột phá được khâu bộ máy, liên thông, xuyên suốt, hệ thống cấu trúc phải chặt chẽ, chứ không phải phát động chỗ này, chỗ kia tắc nghẽn, trên bảo dưới không nghe, trên nóng dưới lạnh. Phải rà soát lại thể chế về tổ chức, chỉnh đốn lại, khi động ở trên thì dưới phải chuyển động.

Thứ hai, rà soát lại các quy định về đầu tư công. Đâu là điểm nghẽn trong các đạo luật, các nghị định, các văn bản hướng dẫn để mà gỡ bỏ giúp cho các cấp, ngành, địa phương, doanh nghiệp tiếp cận được nguồn vốn, giải phóng mặt bằng cho nhanh, chuyển biến mạnh mẽ trong thực hiện đầu tư công trung hạn.

Thứ ba, rà soát lại các điểm nghẽn trong chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ để khơi thông các dòng vốn, huy động tối đa nguồn lực cho xây dựng và phát triển đất nước.

Thứ tư, rà soát lại các quy định về trách nhiệm của người đứng đầu, đặc biệt là đề cao trách nhiệm người đứng đứng đầu trong việc trọng dụng hiền tài, bảo vệ người dám nghĩ dám làm. Đột phá về nhân sự chính là đột phá vào chủ thể của tất cả các hoạt động sáng tạo và làm chủ nền kinh tế.

Thứ năm, phải rà soát lại các công trình xếp theo thứ tự ưu tiên. Cái này Thủ tướng đang làm rất quyết liệt, chúng ta có thể thu hẹp phạm vi các công trình trọng điểm nhưng tập trung về nguồn lực, làm theo lộ trình và trong nhiệm kỳ này có thể quyết tâm làm được hàng nghìn km cao tốc, kết nối, tạo ra xung lực mới làm nền tảng cho đổi mới căn bản về hạ tầng. Như thế mới là quyết tâm của Chính phủ và Quốc hội.