Từ vụ NXB Văn hóa - Thông tin bị đề nghị tạm dừng hoạt động: Ẩu như... làm sách

Trăm kiểu sai phạm

Trong 60 cuốn sách sai phạm này của NXB Văn hóa Thông tin, có 11 cuốn sách vi phạm về nội dung, 49 cuốn sách vi phạm về ghi thông tin, xác nhận đăng ký xuất bản… Những con số đó cho thấy sự cẩu thả trong lĩnh vực xuất bản hiện nay đã lên tới mức báo động đỏ.

Một số cuốn sách của NXB Văn hóa Thông tin bị Cục Xuất bản xử lý trong năm 2014.

Cuốn sách “Hỏi đáp nhanh trí” thì khiến nhiều người phát hoảng vì những câu hỏi, hình ảnh minh họa quá phản cảm, bạo lực và nhảm nhí. Chẳng hạn, tại trang 29, với câu hỏi: “Anh A bị chặt đầu lúc 40 tuổi, vậy con cái anh A bị làm sao?”. Đáp án cho câu hỏi này là “bị mồ côi”. Một cuốn khác của NXB Văn hóa Thông tin cũng “nổi đình nổi đám” và đã bị xử lý là “Truyện cổ tích về các loài chim và muông thú”, tên là dành cho thiếu nhi nhưng biên tập lại đưa cả vào một câu truyện thần thoại Hy Lạp có nhiều đoạn mô tả khá “bạo liệt” những chi tiết tình ái chỉ dành cho người đọc tuổi 18 trở lên.

Ngoài một số sai phạm về lỗi biên tập, nội dung kể trên, NXB này còn bị xử lý vì những sai sót trong thủ tục, trình tự xuất bản như cuốn "Từ điển tiếng Việt dành cho học sinh" (tác giả Vũ Chất) không nộp lưu chiểu theo quy định. Nội dung cuốn sách có nhiều chỗ giải nghĩa sai lệch bản chất từ ngữ. Cuốn "25 tướng lĩnh Việt Nam" (tác giả Nguyễn Ngọc Phúc) có một số chi tiết chưa chính xác về nhân vật, sự kiện lịch sử.

Cuốn "Những vị tướng lừng danh trong lịch sử dân tộc không có xác nhận đăng ký xuất bản của Cục Xuất bản, In và Phát hành… Còn nhớ ở thời điểm khi những vụ “lùm xùm” về sách của NXB Văn hóa Thông tin xảy ra, khi phóng viên NTNN hỏi lãnh đạo của NXB, hầu hết đều nhận được một phản ứng khá lạ kỳ, có cuốn sách thì một vị phó giám đốc cho biết “không biết đó là sách của chúng tôi, vì không thấy trong kế hoạch xuất bản”; có cuốn thì một vị phó giám đốc khác khẳng định chắc như đinh đóng cột: “Đó là sách lậu, không phải sách của NXB Văn hóa Thông tin, vì kiểm tra trong kho lưu chiểu không có tên của tác giả này”. Điều đó cho thấy, các lãnh đạo của NXB này hoàn toàn mơ hồ với các sản phẩm do chính đơn vị mình đưa ra thị trường, và sách sai, lỗi, vi phạm bị phát hiện chỉ hoàn toàn do người đọc, báo chí phát hiện ra mà thôi.

Ẩu như... làm sách

Từ xưa có câu “kỹ như làm sách” cho thấy làm sách là một công việc vô cùng nghiêm cẩn, bởi sách là kho tri thức để lưu lại cho muôn đời, một chút sai sót, dù nhỏ đến đâu cũng là một sự xấu hổ cho ê-kíp thực hiện. Tuy nhiên, ngày nay, chúng ta có thể nói “ẩu như làm sách” bởi những sai phạm mà các NXB trên toàn quốc gây ra qua các xuất bản phẩm của mình nhiều vô kể. Khi có sai phạm xảy ra, ngay lập tức các NXB đổ ngay cho đơn vị liên kết, cứ như thể họ hoàn toàn đứng ngoài cuộc, không có trách nhiệm gì với ấn phẩm, còn các đơn vị liên kết thì trình độ biên tập viên đạt đến chuẩn nào vẫn còn là câu hỏi chưa có lời đáp.

Trong điều 20 của Luật Xuất bản 2012 quy định về việc “Cấp, thu hồi, cấp lại chứng chỉ hành nghề biên tập”, với hình thức xử phạt bị thu hồi lại thẻ biên tập viên có các trường hợp sau: “Biên tập viên có xuất bản phẩm do mình biên tập bị cấm lưu hành, thu hồi, tịch thu, tiêu hủy”; “Biên tập viên trong 1 năm có 2 xuất bản phẩm hoặc trong 2 năm liên tục có xuất bản phẩm do mình biên tập sai phạm về nội dung mà bị buộc phải sửa chữa mới được phát hành”. Điều đó cho thấy luật đã quy định rất chặt chẽ quyền hạn và trách nhiệm của biên tập viên các nhà xuất bản, tuy nhiên, những quy định này mới chỉ nằm trên giấy, hiện nay việc cấp thẻ cho biên tập viên vẫn chưa được tiến hành.

Để hạn chế những sai sót trong xuất bản, ngoài việc các cơ quan chức năng đưa ra các mức phạt chính xác, nghiêm minh thì không có cách nào khác hơn là phải gắn trách nhiệm cụ thể của từng cá nhân với sản phẩm mà họ có tham gia trong quá trình xuất bản.