Viện Lúa gạo quốc tế IRRI "bày" cho nông dân Thừa Thiên- Huế một cách không cần đốt rơm, lại thêm nguồn phân bón

Ngày 29/8, Trường Đại học Nông lâm- Đại học Huế phối hợp với Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI) tổ chức chương trình tập huấn, trình diễn xử lý và sử dụng rơm rạ theo hướng nông nghiệp tuần hoàn.

Chương trình diễn ra tại Hợp tác xã Nông nghiệp An Lỗ (xã Phong Hiền, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế) với sự tham dự của 100 đại biểu đến từ Cục Trồng trọt (Bộ NNPTNT), các đơn vị tổ chức, các ban ngành liên quan, hợp tác xã nông nghiệp và nông dân điển hình trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế.

Theo Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế, mỗi năm có 47 triệu tấn rơm rạ được tạo ra từ sản xuất lúa gạo ở nước ta. Trong số này chỉ khoảng 30% rơm rạ được thu gom và sử dụng với mục đích làm nấm rơm, thức ăn chăn nuôi, đệm lót vận chuyển trái cây, còn lại rơm rạ chủ yếu được đốt trên đồng hoặc vùi vào ruộng.

Tại Thừa Thiên Huế, diện tích trồng lúa hiện là 54.100ha, ước tính lượng rơm rạ thải ra khoảng 620.000 tấn rơm rạ khô/năm. Lượng phụ phẩm này một phần được thu gom để chăn nuôi tại chỗ hoặc nhập cho các thương lái. Việc thu gom rơm rạ chỉ được thực hiện chủ yếu trong vụ đông xuân và lượng rơm rạ còn lại trên đồng vẫn còn nhiều, thường được đốt bỏ để chuẩn bị cho canh tác vụ hè thu. 

Rơm rạ trong vụ hè thu thường vứt bỏ trên đồng do ruộng ẩm ướt, hoặc vứt đổ xuống các kênh mương gây ảnh hưởng lớn tới môi trường, tắc nghẽn dòng chảy. 

Khi không được thu gom, rơm rạ được cày vùi nhằm tạo nguồn hữu cơ bón trả lại cho cây trồng. Cách làm này có thể giảm chi phí phân hóa học, góp phần nâng cao dinh dưỡng đất nhưng lại gây phát thải khí hiệu ứng nhà kính. Trong khi đó, việc đốt rơm rạ cũng dẫn đến tình trạng ô nhiễm môi trường, gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người.

Từ năm 2016 đến nay, Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế đã phối hợp với Cục Trồng trọt (Bộ NNPTNT), các đối tác trong và ngoài nước phát triển các kỹ thuật, công nghệ sử dụng, chế biến rơm rạ theo hướng nông nghiệp tuần hoàn, giảm phát thải khí nhà kính, như cơ giới hóa thu gom rơm rạ, trồng nấm, làm thức ăn cho gia súc, phân bón sinh học, nhựa sinh học...

Việc dùng rơm ủ phân hữu cơ đã góp phần giảm khí thải nhà kính so với việc chôn vùi rơm sau thu hoạch. Hơn nữa việc tránh đốt rơm là một trong những tiêu chí của bộ tiêu chuẩn sản xuất lúa bền vững, tăng thu nhập và bảo vệ môi trường.

Cơ giới hóa ủ phân hữu cơ đã được triển khai là một trong những nội dung của dự án do Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế điều phối. Đây là ý tưởng mới trong việc kết hợp giữa vật lý và sinh hóa để tối ưu quá trình phân hủy rơm hiệu quả và chất lượng phân hữu cơ.

Với việc áp dụng công nghệ này, quá trình ủ phân hữu cơ từ rơm được tối ưu và hiệu quả tương ứng với những thông số ảnh hưởng, như tỷ lệ C/N, nhiệt độ, độ ẩm, pH, điều kiện hoạt động sinh học, ưu khí và hiếm khí. Thời gian cho việc dùng rơm ủ phân hữu cơ với công nghệ này là 45 ngày, bằng một nửa so với phương thức ủ truyền thống.

Để có sản phẩm phân hữu cơ từ rơm chất lượng tốt, việc ủ rơm trải qua 6 bước, gồm: Chuẩn bị luống ủ (nguyên liệu là rơm, rơm sau trồng nấm, phân bò hoặc đất); đảo trộn lần đầu, phun men vi sinh; đậy bạt, kiểm tra nhiệt độ, ẩm độ và pH của luống ủ; đảo trộn lần 2 sau 10-15 ngày, tùy điều kiện nhiệt độ và ẩm độ của luống ủ; đậy bạt và giữ nhiệt; kiểm tra thành phẩm sau 30 đến 40 ngày, tùy nhiệt độ và điều kiện luống ủ. Thành phẩm phân hữu cơ được sử dụng làm giá thể hoặc được nén ép thành viên nén để thuận tiện cho việc bón cho cây trồng.

PGS.TS Trần Thanh Đức, Hiệu trưởng Trường Đại học Nông lâm- Đại học Huế cho biết: Hiện nay có khoảng 50% tỷ lệ người nông dân sau khi thu hoạch lúa xong đốt rơm rạ tại ruộng gây ô nhiễm môi trường, làm mất đi nguồn tài nguyên tái tạo rất quý. Việc sử dụng rơm rạ để làm phân hữu cơ sẽ giúp nâng cao năng suất, chất lượng sản xuất nông nghiệp và góp phần giảm thiểu đầu tư của người nông dân, đảm bảo an toàn sản xuất và tiêu dùng.

Theo PGS.TS Trần Thanh Đức, so với cách ủ phân hữu cơ từ rơm rạ truyền thống, việc cơ giới hóa ủ phân hữu cơ từ rơm rạ đạt năng suất cao gấp nhiều lần đồng thời rút ngắn được thời gian sản xuất. Với cách làm truyền thống việc ủ phân hữu cơ từ rơm rạ sẽ mất thời gian khoảng 3 tháng, nhưng với giải pháp cơ giới hóa thì thời gian rút ngắn xuống còn khoảng hơn 40 ngày. 

Bên cạnh đó, việc dùng các chế phẩm để ủ rơm rạ thành phân hữu cơ sẽ nâng cao chất lượng phân và đảm bảo được được hiệu quả trong sản xuất nông nghiệp.