Việt Nam là trung tâm xuất, nhập khẩu điều của thế giới nhưng vẫn còn tình trạng tranh mua, tranh bán

Ông Phạm Văn Công – Chủ tịch Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) chia sẻ như thế tại Hội nghị điều quốc tế Việt Nam lần thứ 13 năm 2024 tổ chức ngày 27/2 tại tỉnh Quảng Bình.

Doanh nghiệp ngành điều vẫn tranh mua, tranh bán

Năm 2022, ngành điều Việt Nam đã lập một kỷ lục mới khi xuất khẩu trên 645.300 tấn điều nhân các loại.

Thế nhưng, đằng sau con số kỷ lục này, nhiều mối nguy lớn đối với ngành điều Việt Nam và cũng là nguy cơ đối với ngành điều toàn cầu hình thành.

Sự tăng trưởng nóng của ngành chế biến điều Việt Nam đã dẫn đến tình trạng giành mua điều thô, tranh bán điều nhân. Từ đó, giá nhân điều giảm sâu.

Giá điều thô thường rất cao ở đầu vụ, cuối vụ có giảm nhưng kèm theo là chất lượng giảm. Và tình trạng không cân đối được giữa giá điều thô với giá bán điều nhân khiến cho nhiều nhà chế biến thua lỗ.

Hiệp hội điều Vinacas cho biết, vốn đã giảm nhiều trong những năm trước, giá điều nhân trong nước tiếp tục giảm xuống thấp trong năm 2023. Giá điều nhân của các nước sản xuất lớn khác như Ấn Độ, Bờ Biển Ngà, Brazil cũng giảm mạnh.

Trong khi đó, giá điều thô tuy cũng giảm, nhưng mức giảm chậm hơn nhiều so với điều nhân, mặc dù sản lượng điều thô tăng mạnh.

Ông Phạm Văn Công cho rằng, điều này không chỉ xảy ra trong năm 2023 mà đã có từ những năm trước.

Nguyên nhân không chỉ ở sự tranh mua điều thô từ đầu vụ của các nhà chế biến mà còn là do một số nước quy định giá xuất khẩu tối thiểu, áp thuế và nhiều loại phí đối với điều thô xuất khẩu.

Giá thành cao hơn giá bán đã khiến cho hầu hết các doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu điều nhân Việt Nam và các nước bị thua lỗ hoặc không có lợi nhuận.

Không ít nhà chế biến đã phải tạm dừng hoạt động hoặc giảm sản lượng. Nguy cơ đóng cửa hàng loạt đang cận kề.

Lo ngại đứt gãy chuỗi cung ứng ngành điều toàn cầu

Giá điều nhân liên tục giảm cũng ảnh hưởng không nhỏ đến các nhà nhập khẩu. Giá giảm khiến họ ít dám ký mua xa như trước đây mà chủ yếu ký giao hàng gần với thời gian ngắn.

Bên cạnh đó là vấn đề chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm của cả điều thô lẫn điều nhân có biểu hiện đáng lo ngại.

Theo Vinacas, trong chuỗi cung ứng ngành điều toàn cầu hiện nay, sự tăng trưởng nóng về diện tích và sản lượng điều thô ở một số nước châu Phi và Campuchia chưa có dấu hiệu dừng lại. Trong khi công nghiệp chế biến điều ở các nước này còn khiêm tốn.

Một số nước có sản lượng lớn nhưng lại đang áp dụng chính sách bảo hộ sâu với điều thô như: Quy định mức giá bán tối thiểu; quy định thu thuế xuất khẩu và nhiều loại phí... dẫn đến giá điều thô cao.

Các nhà chiên rang, kinh doanh siêu thị gặp sự cạnh tranh của các loại hạt khác và tiêu dùng giảm không tăng được giá bán và do vậy, không tăng giá mua nhân điều.

Việt Nam là trung tâm của chuỗi cung ứng khi là nước nhập khẩu tới gần 65% sản lượng điều thô của thế giới và chiếm gần 80% lượng điều nhân xuất khẩu.

Vinacas lo ngại, nếu xảy ra tình trạng đóng cửa hàng loạt các nhà máy chế biến, chuỗi cung ứng hạt điều toàn cầu sẽ bị đứt gãy. Điều nhân trên thị trường bị thiếu hụt và điều thô sẽ dư thừa.

Điều sẽ gây ra thiệt hại chung cho toàn chuỗi cung ứng ngành điều toàn cầu và dẫn tới nhiều hệ lụy.

Trong đó, nguy cơ lớn nhất là nông dân ở nhiều quốc gia sẽ bỏ bê cây điều do không tiêu thụ được điều thô. "Nếu nông dân thờ ơ với cây điều thì chuỗi cung ứng hạt điều toàn cầu sẽ bị ảnh hưởng rất lớn về lâu dài", ông Công nói.

Vì thế, để ổn định lại ngành điều Việt Nam và thế giới, Vinacas mong muốn Hội nghị Điều quốc tế Việt Nam lần thứ 13 cần thẳng thắn đánh giá về thực trạng của chuỗi cung ứng điều toàn cầu hiện nay.

"Mục tiêu là làm sao để chuỗi cung ứng ngành điều toàn cầu được vận hành suôn sẻ, hài hòa được lợi ích của tất cả các bên, từ nông dân trồng điều, nhà thương mại điều thô, các nhà chế biến, xuất khẩu điều nhân tới các nhà rang chiên, bán lẻ điều nhân", ông Công chia sẻ.