Vướng vất giải thưởng

Nó cho thấy quy chế của giải thưởng còn có phần thiếu chính xác, chặt chẽ và thiếu tính đến đặc thù nghề nghiệp của sáng tạo nghệ thuật.

Ở những lần xét giải đầu tiên, những người được giải đều là xứng đáng ở tuổi nghề, tài nghề, và chất lượng, giá trị tác phẩm của họ. Không chỉ với những người được Giải thưởng Hồ Chí Minh, mà cả những người được Giải thưởng Nhà nước, thì ở đợt đầu tất cả những tác phẩm tinh túy, cốt yếu nhất của họ đã được đem ra xét duyệt và được công nhận, được trao giải.

Cho nên từ đó về sau, chọn được của họ những tác phẩm vượt trội hơn nữa là khó. Còn với những người mới dự xét thì sự đánh giá của hội đồng các cấp quả là khó khăn, vì sự vượt trội cả giá trị qua thời gian và công chúng của một tác phẩm nghệ thuật không còn nổi bật như của những người trước.

Có lẽ trừ văn thơ, hội họa và nhiếp ảnh là những bộ môn mang tính cá nhân rõ rệt ra, các bộ môn nghệ thuật khác đều là công trình tập thể, là sáng tạo chung của nhiều người. Như vậy, một bộ phim, một vở diễn, một bài hát có thể là nơi đăng ký của nhiều thành phần tham gia để xét tặng giải, xét phong các danh hiệu. Bộ phim hay có công của biên kịch, đạo diễn và diễn viên, chỉ kể ba thành phần chính không thể thiếu của một tác phẩm điện ảnh. Bài hát hay do nhạc sĩ viết ra, và người ca sĩ trình bài hay bài hát đó, cả hai đều lấy chung một tác phẩm để làm giá trị của mình. Rõ ràng ở đây, đơn vị để xét là tác phẩm.

Chuyện 5 nhạc sĩ có đơn phản đối hội đồng xét chọn giải thưởng của Hội Nhạc sĩ Việt Nam là về cung cách làm việc của hội đồng đó, xét duyệt mà còn phong bì gửi tác phẩm của hội viên chưa mở, xét duyệt mà không nghe hết các tác phẩm gửi đến.

Chuyện hai nữ biên kịch Hãng phim Tài liệu - khoa học T.Ư thắc mắc là liệu anh đạo diễn đăng ký Giải thưởng Nhà nước với những bộ phim làm từ kịch bản của hai chị, có công đóng góp nhiều của hai chị, là có xứng đáng không.

Tôi không nghĩ những chuyện đó là “vạch áo cho người xem lưng”, là làm rối việc, là phơi hình ảnh xấu của giới văn nghệ sĩ ra bàn dân thiên hạ. Khi đã đặt ra giải thưởng và trao giải thưởng tức thị là biểu lộ sự đánh giá của chính quyền và xã hội về tài năng và đóng góp của cá nhân thể hiện ở tác phẩm sáng tạo của họ, ở cái họ làm ra mang chất lượng nghệ thuật cao. Do đó ở đây không thể có sự nể nang, vị lợi.

Phạm Xuân Nguyên