Xa lộ Hà Nội: Dài cổ chờ… thu phí

Tuyến đường xa lộ Hà Nội hiện đã hoàn thành hơn 75% khối lượng. Trong đó toàn bộ đoạn trục chính dài 13,3 km, từ cầu Sài Gòn đến cuối nút giao thông tại cổng chính của Đại học Quốc gia TP.HCM đã hoàn thành, được Sở Giao thông vận tải nghiệm thu đưa vào khai thác đã lâu, phần còn lại dài 2,4km trên địa bàn tỉnh Bình Dương đã hoàn thành nâng cấp mặt đường hiện hữu, phần mở rộng đang vướng giải phóng mặt bằng; Hai đường song hành hai bên đã hoàn thành nhiều đoạn và đưa vào khai thác, còn lại vướng mặt bằng ở quận 9 và trùng lắp với mặt bằng thi công dự án đường sắt đô thị Bến Thành Suối Tiên và dự án Vệ sinh môi trương thành phố, giai đoạn 2. Tuy nhiên, nhà đầu tư tuyến đường này vẫn "dài cổ" chờ thu phí hoàn vốn.

Đầu năm 2020, Văn phòng UBND TP.HCM đã thông báo kết luận của Phó chủ tịch UBND TP Võ Văn Hoan về phương án thu phí dịch vụ đường bộ để hoàn vốn dự án BOT mở rộng xa lộ Hà Nội và Quốc lộ 1 (đoạn từ ngã ba Trạm 2 cũ đến nút giao Tân Vạn). Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại, nhà đầu tư vẫn chưa được thu phí.

Dài cổ chờ thu phí hoàn vốn

Việc thu phí dịch vụ đường bộ để hoàn vốn đầu tư dự án BOT nêu trên thực hiện theo đúng quy định tại điều 76 Nghị định số 63/2018 ngày 4/5/2018 của Chính phủ và nội dung hợp đồng BOT số 03/2009/HĐ-B.O.T ngày 25/11/2009, Phụ lục hợp đồng số 3027/2018/PLHĐ-BOT ký ngày 9/7/2018 giữa UBND TP Hồ Chí Minh với Nhà đầu tư. Cụ thể, theo lãnh đạo UBND TP.HCM, Sở GTVT TP sẽ chủ trì, phối hợp Công ty Đầu tư Hạ tầng Kỹ thuật TP.HCM (CII) rà soát, xác định lại giá trị hợp đồng BOT, khảo sát lưu lượng xe để xây dựng các phương án thu phí dịch vụ sử dụng đường bộ. Từ đó, đề xuất phương án chọn và gửi cho Sở Tài chính TP thẩm định, trình thường trực UBND TP.HCM trước ngày 20/02/2020.

Tiếp đó, đến tháng 8/2020, Sở GTVT đề xuất với UBND Thành phố thời gian thu phí để hoàn vốn dự án mở rộng xa lộ Hà Nội và Quốc lộ 1 (đoạn từ ngã ba Trạm 2 cũ đến nút giao Tân Vạn) dự kiến từ 0 giờ ngày 01/11/2020. Thời hạn này là trễ so với quy định trong Phục lục hợp đồng đã ký hơn hai năm. Tuy nhiên, mới đây nhất Sở này lại đề xuất lùi thời gian thu phí đến ngày 1/12/2020, thay cho đề xuất trước đó.

Ngoài ra, UBND TP.HCM cũng giao UBND quận 9 giải quyết dứt điểm công tác bồi thường giải phóng mặt bằng dự án trước ngày 31/12/2020. Đồng thời, UBND TP sẽ làm việc với UBND tỉnh Bình Dương liên quan đến công tác bồi thường giải phóng mặt bằng, thu hồi đất dọc xa lộ Hà Nội (Quốc lộ 1) thuộc địa bàn tỉnh Bình Dương.

Theo tìm hiểu, dự án mở rộng xa lộ Hà Nội kéo dài từ cầu Sài Gòn đến ngã ba Tân Vạn với việc nâng cấp mở rộng trục đường chính và làm mới hai đường song hành hai bên, khởi công vào tháng 4 năm 2010. Trong đó, nâng cấp, mở rộng từ 6 làn xe lên thành từ 14 đến 18 làn xe (tùy từng đoạn). Trong đó có từ 8 đến 12 làn xe lưu thông trên trục đường chính và 6 làn ở hai bên đường song hành. Tính đến thời điểm hiện tại, công trình đã hoàn thành toàn bộ đoạn trục chính dài 13,3 km, từ cầu Sài Gòn đến cuối nút giao thông tại cổng chính của Đại học Quốc gia TP.HCM đã hoàn thành, được Sở Giao thông vận tải nghiệm thu đưa vào khai thác đã lâu, phần còn lại dài 2,4km trên địa bàn tỉnh Bình Dương đã hoàn thành nâng cấp mặt đường hiện hữu, phần mở rộng đang vướng giải phóng mặt bằng; Hai đường song hành hai bên đã hoàn thành nhiều đoạn và đưa vào khai thác, còn lại vướng mặt bằng một số hộ dân ở quận 9 và trùng lắp với mặt bằng thi công dự án đường sắt đô thị Bến Thành Suối Tiên và dự án Vệ sinh môi trương thành phố, giai đoạn 2.

Ông Nguyễn Thanh Nam, Phó Giám đốc ban điều hành dự án xa lộ Hà Nội, cho hay: "Dự án trải dài qua nhiều địa bàn, khối lượng giải phóng mặt bằng lớn, đến nay vẫn chưa xong. Đặc biệt, tuyến đường sắt Metro số 1 chạy song song với trục xa lộ Hà Nội, mặt bằng thi công bị trùng lặp mặt bằng đường song hành trái qua địa bàn quận 2 và quận Thủ Đức và dự án Vệ sinh môi trương thành phố, giai đoạn 2, nên phải nhường mặt bằng cho tuyến này làm trước, để tránh lãng phí".

Vì sao dự án chưa xong đã thu phí?

Giái thích lý do TP quyết định cho chủ đầu tư thu phí trước khi dự án hoàn thành toàn bộ, Sở GTVT TP.HCM cho rằng: Một số hạng mục chưa hoàn thành là do các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền chưa tích cực phối hợp gỉai quyết công tác bồi thường giải phóng mặt bằng để bàn giao cho nhà đầu tư thi công và dù chưa được thực hiện thu phí dịch vụ sử dụng đường bộ nhưng nhà đầu tư vẫn phải ứng vốn thực hiện công tác quản lý và duy tu, bảo dưỡng thường xuyên tuyến đường, chăm sóc bảo dưỡng cây xanh. Đồng thời, dự án sẽ phát sinh tăng thêm chi phí lãi vay, chi phí sử dụng vốn chủ sở hữu... do kéo dài thời gian. "Tình trạng này nếu tiếp diễn sẽ dẫn đến dự án khó có khả năng hoàn vốn, cũng như khó tiếp tục thực hiện phần còn lại của dự án", đại diện Sở GTVT TP lý giải.

Trong khi đó, sau khi kiểm toán giá trị đầu tư của dự án, Kiểm toán Nhà nước có kết luận tổng chi phí của dự án tính đến ngày 31/8/2018 là 3.016,2 tỷ đồng. Riêng từ ngày 1/1/2019 đến 31/8/2020, cộng thêm lãi phát sinh và bổ sung một số hạng mục cần thanh toán tiếp, chi phí đầu tư đã lên đến 4.028 tỷ đồng. Trên cơ sở này, Kiểm toán Nhà nước khuyến nghị việc dự án chưa được thu phí hoàn vốn theo quy định của hợp đồng BOT sẽ gây ảnh hưởng đến tính khả thi của phương án tài chính hoàn vốn, đồng thời làm phát sinh chi phí sử dụng vốn và kéo dài thời gian thu phí hoàn vốn cho dự án…