Xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT: Đã “phong tặng” thì ai xứng đáng thì trao, sao lại bắt làm đơn xin?

Đừng bắt nghệ sĩ phải đi xin danh hiệu?

Những ngày qua, câu chuyện về phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân (NSND), Nghệ sĩ Ưu tú (NSƯT) lại một lần nữa làm dấy lên nhiều tranh cãi trái chiều. NSND Thanh Tú cho rằng, chưa bao giờ có đợt phong tặng danh hiệu nghệ sĩ nào lại "quá nhiều chuyện ồn ào như lần thứ 10 này". Trong rất nhiều vấn đề được đặt ra, chuyện làm đơn "xin" mới "trao", đề nghị mới được xem xét danh hiệu làm tổn thương lòng tự trọng của người nghệ sĩ được xem là những bất cập lớn nhất cần tháo gỡ.

Vì lòng tự trọng của người nghệ sĩ mà nhiều nghệ sĩ tên tuổi như: Bảo Quốc, Thanh Quý, Thành Lộc, Cẩm Vân, Ánh Tuyết… dù xét thấy mình đủ điều kiện và tiêu chuẩn để làm hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT nhưng họ không làm. Nghệ sĩ Bảo Quốc phát biểu rằng: "Tại sao nghệ sĩ phải khai thành tích và xin được xét tặng danh hiệu NSND? Lòng tự trọng không cho phép tôi làm điều đó, vì như vậy sẽ rất tổn thương cho danh dự nghệ sĩ nếu không được xét tặng. Danh hiệu NSƯT, NSND của Nhà nước phong tặng là rất cao quý đối với nghệ sĩ, được phong tặng thì tôi nhận, còn xin thì không".

Ca sĩ Ánh Tuyết khi trò chuyện với Dân Việt về danh hiệu cũng bày tỏ rằng: "Đã dùng từ "phong tặng" thì cứ thấy ai xứng thì trao, sao lại bắt nghệ sĩ phải làm đơn xin xét tặng danh hiệu. Tôi đã đoạt huy chương vàng năm 1983, huy chương vàng hội diễn năm 1985, huy chương bạc năm 1986… tất cả những giải thưởng đó đều do Bộ VHTT&DL trao cho tôi. Vậy bây giờ muốn xét thành tích của cá nhân tôi thì chỉ cần trích lục cái đó ra là có ngay. Thêm nữa, tôi có hơn 40 năm gắn bó với âm nhạc, giới trong nghề lẫn khán giả, ai cũng biết tôi là người như thế nào, có những cống hiến gì, tài năng ra sao, lối sống thế nào. Tôi cảm thấy bị xúc phạm khi phải viết đơn xin xét tặng danh hiệu".

Trao đổi với Dân Việt về vấn đề này, NSND Trần Nhượng cho rằng: "Nếu xét tặng NSƯT thì rất cần phải làm hồ sơ vì dựa hồ sơ đề nghị xét tặng của các cá nhân, Hội đồng xét tặng các cấp mới biết nghệ sĩ A, nghệ sĩ B có những thành tích gì, quá trình công tác ra sao, cống hiến như thế nào mà còn cân nhắc để bỏ phiếu. Cả nước có hàng trăm nghìn nghệ sĩ hoạt động trong nhiều lĩnh vực nghệ thuật, mỗi kỳ xét tặng danh hiệu cũng hàng trăm hồ sơ, làm sao mà biết và nhớ được hết thành tích của từng cá nhân.

Nhưng nếu là xét tặng NSND thì không nên bắt các nghệ sĩ phải kê khai hồ sơ mới mà chỉ cần cấp cơ sở cập nhật lại thành tích và có bản nhận xét về quá trình phấn đầu từ khi được phong tặng NSƯT rồi hoàn thiện hồ sơ trình lên trên. Đừng bắt các nghệ sĩ phải tự làm hồ sơ đề nghị được phong tặng vì dễ khiến họ có cảm giác phải đi xin danh hiệu. Nhiều nghệ sĩ, lòng tự trọng của họ rất cao, lại đã lớn tuổi, không thành thạo về văn bản hành chính… mà bắt họ làm nhiều giấy tờ quá sẽ khiến họ tự ái. Tự ái thì không làm hồ sơ và như thế sẽ rất thiệt thòi cho họ mà cũng thiếu sự công bằng".

Kê khai hồ sơ đâu phải là xin xỏ danh hiệu

Chia sẻ với Dân Việt, Đại tá, NSND Hà Thủy cho rằng, hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu là căn cứ để Hội đồng xét tặng danh hiệu xem xét quá trình cống hiến và thành tích của từng cá nhân nghệ sĩ. Nếu không có căn cứ đó sẽ rất khó định tính và định lượng được sự cống hiến của từng nghệ sĩ trong quá trình tham gia nghệ thuật.

"Theo tôi, làm hồ sơ đề nghị xét tặng không phải là "xin danh hiệu" mà chỉ đơn giản là kê khai quá trình hoạt động nghệ thuật, trong đó có thành tích về giải thưởng, có giai đoạn cống hiến. Chẳng hạn như đồng nghiệp của tôi là chị Ma Thị Bích Việt và anh Dương Minh Đức đều là những người từng tham gia biểu diễn ở biên giới phía Bắc trong giai đoạn chiến tranh, từng biểu diễn ở nhiều sân khấu lớn nhỏ và nay tham gia giảng dạy trong trường nghệ thuật. Nếu không có hồ sơ để xem xét thì Hội đồng làm sao biết được họ đã cống hiến ra sao trong từng thời kỳ. Mỗi kỳ xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT có hàng trăm nghệ sĩ, nếu không có hồ sơ thì không thể cân nhắc được người thực sự xứng đáng được phong tặng danh hiệu", NSND Hà Thùy bày tỏ.

Đồng quan điểm, NSND Phạm Ngọc Khôi – Phó Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam cũng trao đổi với Dân Việt rằng, việc dùng khái niệm "xin" và "cho" là không đúng bản chất của sự việc. Ở đây là kê khai hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu. Trong hồ sơ này phải thể hiện được quá trình công tác, giải thưởng và những đóng góp của mỗi cá nhân nghệ sĩ. Hồ sơ này phải có xác nhận của một cơ quan hay đơn vị nào đó.

"Với những người hoạt động trong các đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp, có sức ảnh hưởng nhất định đối với công chúng, có quá trình cống hiến rõ ràng… thì còn dễ xem xét, chứ những nghệ sĩ hoạt động tự do mà cũng có cống hiến thì biết phải dựa vào đâu để xem xét phong tặng danh hiệu cho họ nếu không có hồ sơ kê khai. Cho nên, không nên đánh tráo khái niệm kê khai hồ sơ thành "xin xỏ danh hiệu". Đã là quy định thì ai cũng phải công bằng như nhau. Nghệ sĩ khác làm được mình cũng làm được.

Trường hợp các nghệ sĩ lớn tuổi, không thể cầm bút viết, không thạo về thủ tục hành chính… thì có thể chủ động liên hệ với đơn vị nơi mình công tác để nhờ hỗ trợ. Các nhà hát, đơn vị nghệ thuật cũng nên chủ động hỗ trợ các nghệ sĩ thuộc nhà hát mình vì họ đạt được danh hiệu cao quý cũng là tăng thêm uy tín và vị thế của nhà hát, đơn vị mình. Cách đây 10 năm, khi nhạc sĩ Phạm Tuyên không thể tự làm hồ sơ đề nghị xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT, Hội Nhạc sĩ Việt Nam chúng tôi cũng cử người đến tận nhà của cụ để ghi lại quá trình hoạt động âm nhạc và cụm tác phẩm được đề nghị", NSND Phạm Ngọc Khôi nói.

Theo Phó Chủ tịch Hội Nhạc sĩ Việt Nam, nghệ sĩ ai cũng có lòng tự trọng, thậm chí dễ tự ái và dễ tổn thương. Tuy nhiên, không nên xem việc kê khai hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu là "xin xỏ". Hiểu như vậy sẽ làm nghiêm trọng hóa vấn đề.

"Tôi cho rằng, hồ sơ của xét tặng danh hiệu NSƯT rất khác với hồ sơ của xét tặng danh hiệu NSND. Hồ sơ xét tặng danh hiệu NSND ngoài các điều kiện về giải thưởng sau 5 năm được phong tặng NSƯT thì còn có cả quá trình cống hiến. 

Có nhiều người, sau khi được phong tặng danh hiệu NSƯT rồi thì gần như không phấn đấu gì nữa nên cũng không có cống hiến. Có những người được gọi là "cống hiến" nhưng thực chất là toàn đi diễn ngoài để kiếm tiền. Cho nên tôi hoàn toàn không đồng tình ý kiến không cần phải làm hồ sơ xét tặng danh hiệu NSND. Tại sao lại bắt các Hội đồng xét tặng danh hiệu phải nhớ quá trình cống hiến của hàng trăm, hàng nghìn nghệ sĩ mỗi đợt xét tặng… điều đó là bất khả thi và không khoa học", NSND Phạm Ngọc Khôi nói thêm.