2016 - Năm của những bất ngờ

Hạ Anh Thứ bảy, ngày 31/12/2016 10:03 AM (GMT+7)

Năm 2016 đã khép lại với hàng loạt các sự kiện bất ngờ không thể đoán định. Bước vào năm 2017, người dân chờ đợi và hy vọng những điều bất ngờ trong năm 2016 sẽ khiến thế giới trở nên tốt đẹp hơn.

Brexit khai màn

Bất ngờ thứ nhất chính là Anh rời khỏi EU (Brexit). Thông qua lá phiếu cuộc trưng cầu dân ý ngày 23.6.2016, cử tri nước Anh đã quyết định chấm dứt 43 năm chung sống với Liên minh châu Âu. Mối họa tan rã dần dần Liên minh châu Âu lăm le xuất hiện.

Brexit và ông Donald Trump đắc cử Tổng thống Mỹ là những điều bất ngờ nhất năm 2016. Ảnh: I.T

Giới chức Mỹ đã cố gắng giảm bớt tính nghiêm trọng trong những phát ngôn của nhà lãnh đạo Philippines. Trong khi đó, giới phân tích Mỹ tìm lời giải cho những động thái của tân tổng thống đảo quốc Đông Nam Á. Nhiều ý kiến cho rằng đáp số chính là vì kỳ vọng kinh tế không đặt vào Mỹ, mà là Trung Quốc. Việc mất đồng minh Philippines đã gây chao đảo thế cờ tại vùng Đông Nam Á.

Đúng như mô tả của nhà địa lý học Christophe Guilluy, toàn cầu hóa làm gia tăng sự bất bình đẳng và tạo ra một sự chia rẽ ngay trong lòng xã hội phương Tây, giữa một bên là vài khu đô thị hội nhập tốt với toàn cầu hóa và bên kia là những vùng phụ cận rộng lớn, những vùng thiệt thòi của sự toàn cầu hóa. Về mặt chính trị, những khu vực này bỗng trở nên náo động do một cơn phẫn nộ chống lại tầng lớp ưu tú, bằng cách chỉ dựa vào đòi hỏi một chính sách bảo hộ và đường biên giới.

Ngay trong ngày khai mạc đại hội thường niên Đảng Bảo thủ, Thủ tướng Anh Theresa May đã tuyên bố rằng London sẽ kích hoạt Điều 50 của Hiệp ước Lisbon và chính thức khởi động đàm phán về vấn đề Brexit vào cuối tháng 3.2017. Điều này có nghĩa nước Anh sẽ chính thức ra khỏi EU vào tháng 3.2019.

Donald Trump trở thành Tổng thống Mỹ

Thắng lợi của Donald Trump trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ hồi tháng 11.2016 là bất ngờ thứ 2. Tổng thống đắc cử Donald Trump đứng đầu trong số những tin tức đáng chú ý trong năm 2016 của trang tin WUSA9. Trang này viết: “Cuộc chiến giữa ông Trump với ứng cử viên Đảng Dân chủ Hillary Clinton, theo hầu hết các đánh giá, là “tệ hại nhất” nhất trong lịch sử nước Mỹ”. Bà Clinton giành được 2,5 triệu phiếu phổ thông nhưng lại để rơi chiến thắng vào tay ông trùm bất động sản không có kinh nghiệm chính trị, bởi bà không thu đủ số phiếu của đại cử tri đoàn - một điều kiện thiết yếu để trở thành Tổng thống. Người ta đã lầm khi nghĩ rằng chiến thắng của ông Trump sẽ là sự khởi đầu của một bước ngoặt chuyên chế của Mỹ.

Khi bỏ phiếu chọn Trump, cử tri Mỹ không mong muốn đoạn tuyệt với nền dân chủ, mà chối bỏ tầng lớp lãnh đạo của họ nhưng vẫn ở lại trong cái khung nền dân chủ. “Dưới sự lãnh đạo của ông Trump, chính sách đối ngoại Mỹ sẽ rất chắc chắn và chủ động. Nó sẽ giống với những năm tháng mà Reagan cầm quyền với nền hòa bình được xây dựng thông qua sức mạnh kinh tế và quân sự chứ không như Nhà Trắng hiện nay với sự do dự và những điểm yếu chết người” - nhà kinh tế Peter Navarro (Đại học California, Mỹ) đánh giá. Ngay cả khi trở thành Tổng thống Mỹ, ông Trump cũng không thể tự ý quyết định mọi việc. Quốc hội và tòa án có quyền ngăn cản mọi chính sách của bất kỳ tổng thống nào. Bên cạnh đó, các nhà hoạt động, ngành công nghiệp và vô số nhóm lợi ích khác nhau đều có tiếng nói của riêng mình. Áp lực từ công chúng là một trong những yếu tố tiên quyết ảnh hưởng tới các chính sách của Mỹ trên toàn cầu.

Rodrigo Duterte - ra tay chấn động

Thủ phạm sát hại Đại sứ Nga tại Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh: A.P

Việc Mỹ xích lại gần Nga trở nên khẩn cấp cũng do một bất ngờ lớn thứ ba trong năm 2016: Chính trường Philippines dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Duterte. Tháng 5.2016, ông Rodrigo Duterte có xu hướng dân túy đã đắc cử tổng thống và tung ra một chiến dịch bài trừ ma túy gây chấn động. Những người tiêu thụ chất gây nghiện bình thường tại các khu ổ chuột đã bị các biệt đội tử thần bắn hạ một cách lạnh lùng. Mỹ đã có những lời chỉ trích mạnh mẽ chống lại chính sách được cho là phản tác dụng. Nhưng những lời chỉ trích này chẳng mang lại một chút “dễ thở” nào cho người Philippines, mà còn dẫn đến việc định hướng lại chính sách đối ngoại của Manila.

Trên thực tế, Philippines vẫn nằm dưới sự bảo hộ của Mỹ kể từ khi giành được độc lập, nay ông Duterte đã quyết định chấm dứt mối quan hệ đặc quyền này.

Trung Đông và Thổ Nhĩ Kỳ hạ màn

Ông Rodrigo Duterte. Ảnh: I.T

Tấm bản đồ Trung Đông đang được nắn lại do sự lật ngược ngoạn mục tình hình Syria theo hướng có lợi cho chế độ Bachar al Assad. Tháng 9.2015, quân nổi dậy Syria, được phương Tây, các nước vùng Vịnh và Thổ Nhĩ Kỳ hỗ trợ đã tưởng có thể chiếm được Damas. Nhưng chính sự can thiệp của Nga đã cứu chế độ trong đường tơ kẽ tóc và cho phép tái chinh phục Aleppo -thành phố lớn thứ hai của Syria. Giờ thì Nga đang thay thế Mỹ đóng vai trò hàng đầu trong khu vực.

Cũng trong vùng này, cú đảo chính hụt tại Thổ Nhĩ Kỳ hôm 15.7 do một nhóm binh sĩ quân đội, có liên hệ với giáo phái Gulen thực hiện đã tạo nên mối bất ngờ lớn thứ năm. Thất bại của cuộc đảo chính này đã tạo cơ hội cho Tổng thống Erdogan củng cố quyền lực và dẫn đến một chiến dịch thanh trừng lớn chưa từng có.

Được củng cố ở trong nước và mong muốn giữ khoảng cách với Mỹ, ông Erdogan với cái nhìn thực dụng đã thực hiện thành công một cú hòa giải ngoạn mục với Nga, khép lại trang quan hệ song phương năm 2015 do vụ không quân Thổ bắn hạ chiến đấu cơ Nga.

Quan hệ ngoại giao 2 nước cũng trở nên nồng ấm hơn sau lời xin lỗi của Tổng thống Recep Tayyip Erdogan hồi tháng 6.2016 về vụ bắn rơi máy bay Su-24 của Nga. Sau đó Nga là nước đầu tiên chia buồn với Thổ Nhĩ Kỳ về cái chết của những nạn nhân trong vụ đảo chính ngày 15.7 ở Thổ Nhĩ Kỳ. Vào tháng 8.2016, ông Putin và ông Erdogan đã gặp mặt và điện đàm với nhau.

Vụ ám sát đại sứ Nga tại Ankara ngày 19.12.2016 có lẽ chẳng làm thay đổi tình thế.