Ai đang vùi dập nền kinh tế Nga?

Có phải Tổng thống Vladimir Putin đang giết chết con ngỗng vàng của mình và vùi dập nền kinh tế Nga?

Tuần trước, Moscow đã cắt nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên cho hai quốc gia thành viên EU là Ba Lan và Bulgaria vì họ từ chối thanh toán khí đốt bằng đồng rúp. Ngày càng có nhiều lo ngại rằng Đức, cường quốc kinh tế của châu Âu cũng có thể bị chấm dứt tiếp theo. Nhưng trong khi châu Âu lo lắng về tác động kinh tế mới nhất này gây ra bởi cuộc chiến của Nga với Ukraine, thì bản thân Nga thì sao?

Vốn dĩ, quỹ dầu khí chiếm 50% ngân sách Nga. Có phải Tổng thống Vladimir Putin đang giết chết con ngỗng vàng của mình và vùi dập nền kinh tế Nga? Trước mắt, Putin vẫn chưa chấm dứt hoàn toàn với các nước còn lại của châu Âu- khách hàng khí đốt tự nhiên tốt nhất của ông. Nhưng Ole Hvalbye, một nhà phân tích năng lượng của ngân hàng SEB ở Oslo, Na Uy cho biết, nếu điều này xảy ra thì đây sẽ là một cuộc ly hôn rất đau đớn đối với Nga.

"Bạn có thể nghĩ về điều này như một cuộc hôn nhân từ 25 đến 30 tuổi, bạn biết đấy. Đây thực sự là những hợp đồng dài hạn. Cần có thời gian để xây dựng cơ sở hạ tầng cung cấp khí đốt. Đó là một khoản đầu tư lớn", ông nói.

Hvalbye ước tính việc tăng gấp đôi mạng lưới đường ống dẫn khí đốt hiện tại của Nga tới Trung Quốc sẽ mất 8 năm, tiêu tốn hàng tỷ USD và doanh thu đạt được sẽ vẫn chưa đủ một nửa doanh số bán bị mất cho châu Âu. "Đại loại là Nga đã hủy hoại danh tiếng của họ. Và sẽ không có nhiều quốc gia ký hợp đồng dài hạn mới với họ", ông nói.

Theo ông, danh tiếng về sự không đáng tin cậy cũng có thể ảnh hưởng đến các hợp đồng dài hạn cung cấp dầu thô và các sản phẩm dầu, những mặt hàng xuất khẩu lớn nhất của Nga. Chúng có trị giá gần 200 tỷ đô la mỗi năm. Vậy, cuộc chiến của Putin có phải là một thảm họa kinh tế đối với nước Nga? Theo Tim Ash, chiến lược gia cấp cao của BlueBay Asset Management ở London, tổn thất chi phí tài chính trước mắt chắc chắn là rất lớn. Chia sẻ với Đài phát thanh Anh về chi phí đối với Nga trong cuộc xung đột hiện tại, Tim Ash đã bắt đầu một bài tập tổng thể để tìm ra điều này.

- Về thị trường tài chính Nga, cổ phiếu giảm ít nhất 50% trong năm và nợ lên tới 80%. Xét về giá trị tài sản tài chính của Nga, các chính sách đối ngoại của Putin đã xóa sạch giá trị tài sản tài chính của Nga 800 tỷ USD. Ít nhất 3/4 trong số này do người Nga nắm giữ.

-Về tài sản do Ngân hàng Trung ương Nga nắm giữ có 300 tỷ USD trong tổng số 640 tỷ USD dự trữ vàng và ngoại hối đã bị đóng băng và ít nhất 100 tỷ USD khác trong các tài sản khác của các nhà tài phiệt và các tổ chức lớn của Nga, đó là khoản tiền 400 tỷ USD khó có thể được trả lại nhanh chóng cho Nga, và có khả năng cao sẽ được sử dụng để thanh toán bồi thường chiến tranh cho Ukraine.

- Mức GDP có khả năng giảm 8-10% trong năm nay, tương ứng với khoản lỗ 180 tỷ USD, giả sử nếu không có chiến tranh, GDP thực tế cũng có thể tăng 2-3% trong năm nay. Vì vậy, Nga có thể mất 10% GDP tổng thể.

Ash nói: "Nó có thể làm tiêu tốn tới 1,4 nghìn tỷ USD đối với Nga. Đó là một số tiền rất lớn. Đó cũng sẽ là mức tương đương khoảng 8.000 USD cho mỗi đầu người tại Nga".

Con số đó có tính đến việc sẽ giảm một nửa giá trị của thị trường chứng khoán Nga, việc đóng băng tài sản do ngân hàng trung ương và giới tài phiệt Nga kiểm soát, và ảnh hưởng tổng thể của các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với hoạt động kinh tế. Các biện pháp trừng phạt có thể sẽ tiếp tục miễn là Putin vẫn còn nắm quyền.

Ash nói: "Điều này dẫn đến đầu tư ít hơn, tăng trưởng kém hơn, mức sống thấp hơn, có thể là chảy máu chất xám, lạm phát cao hơn và làm suy giảm năng lực sản xuất của Nga".

Đây không chỉ là quan điểm của phương Tây. Ngân hàng trung ương Nga đã khảo sát hơn 13.000 doanh nghiệp trên khắp cả nước, và theo chỉ số của Elina Ribakova, Phó nhà kinh tế trưởng tại Viện Tài chính Quốc tế, kết quả cho ra rất thảm khốc.

"Hầu hết mọi ngành công nghiệp tham gia tại Nga, họ đang thiếu hụt, họ đang gặp khó khăn để xuất khẩu sản phẩm của mình sang các thị trường mà họ từng xuất khẩu sang – vốn dĩ Châu Âu là đối tác thương mại quan trọng nhất đối với Nga".

Viện Tài chính Quốc tế dự báo tổng sản phẩm quốc nội của Nga sẽ giảm 15% trong năm nay. Tỷ lệ thất nghiệp dự kiến sẽ tăng vọt, đặc biệt là do hơn 700 công ty đa quốc gia đang rút khỏi Nga và sẽ cắt giảm nhân viên khi họ rời đi.

Ở đây, sự ra đi của rất nhiều công ty quốc tế cũng sẽ giáng một đòn mạnh vào ngành công nghiệp Nga. Nicholas Redman, giám đốc phân tích của Oxford Analytica, một công ty tư vấn kinh tế và chính trị đã chỉ ra rằng lĩnh vực ô tô Nga có thể xảy ra thực trạng thảm khốc.

"Nước Nga trong hơn 30 năm qua đã thực sự gây dựng được một nền công nghiệp xe hơi trong nước khá lớn. Rất nhiều cơ sở sản xuất đã được đặt tại Nga. Tất cả các nhà sản xuất ô tô lớn nhất thế giới đều ở đó, nhưng họ đều hướng đến lần "khăn gói ra đi" này. Vì vậy, đó là một vấn đề quan trọng trong dài hạn: Làm thế nào để Nga thay thế đầu tư của phương Tây và chuyên môn quốc tế trong lĩnh vực hậu cần và thiết kế?", Nicholas Redman nói.  

Nga bật vòi chi tiêu để làm giảm tác động kinh tế của các lệnh trừng phạt

Lạm phát đã gia tăng ở Nga khi các lệnh trừng phạt làm tăng giá hàng nhập khẩu.  Vì thế, vào ngày 4/5, có thông báo cho rằng Nga đang tập hợp một gói cứu trợ kinh tế tương đương hàng chục tỷ USD để làm dịu bớt đòn trừng phạt của phương Tây, và bảo vệ người dân của nước này khỏi sự thất bại tài chính trong cuộc chiến của Tổng thống Vladimir Putin ở Ukraine.

Các nhà kinh tế cho biết các biện pháp của Moscow - tập trung vào viện trợ cho các cá nhân và doanh nghiệp đang gặp khó khăn - không có khả năng ngăn Nga rơi vào vòng xoáy suy thoái mạnh nhất trong nhiều thập kỷ. Nhưng họ cho thấy những khoản tiền lớn sẵn có cho Điện Kremlin để làm dịu lòng dân số thông qua sự gián đoạn của nền kinh tế thời chiến. Kể từ cuộc xâm lược ngày 24 tháng 2, ông Putin đã ký một số vòng luật chống khủng bố và ra lệnh tăng khẩn cấp các khoản thanh toán cho những người hưu trí, nhân viên nhà nước và những người cần bù đắp cho lạm phát gia tăng. Ông cũng đã hỗ trợ các khoản vay được nhà nước trợ cấp cho các công ty bị trừng phạt.

Ở đây, Nga đang tập hợp một gói cứu trợ kinh tế mới để cố gắng hạn chế ảnh hưởng của các lệnh trừng phạt của phương Tây. Gói này được cho là bao gồm việc gia tăng các khoản thanh toán cho những người hưu trí và cứu trợ cho các doanh nghiệp đang gặp khó khăn - một dấu hiệu cho thấy Moscow vẫn có nhiều tiền để giúp đỡ do gián đoạn đối với nền kinh tế thời chiến của mình. Phóng viên Alexander Osipovich của tờ WSJ (The Wall Street Journal) nói rằng, bất chấp các biện pháp, người Nga vẫn đang phải đối mặt với thời gian khó khăn khi tác động của các lệnh trừng phạt thấm dần trong những tháng tới.

Alex Osipovich nói có rất nhiều mảng hoạt động trong gói này, nó được chia thành hai lĩnh vực chung. Trước hết là viện trợ cho doanh nghiệp, và thứ hai là viện trợ cho các cá nhân. Về cơ bản, với các doanh nghiệp, họ đang nói rất nhiều về việc cung cấp các khoản vay được trợ cấp và về cơ bản là tài chính giá rẻ cho các công ty lớn hơn, những công ty sử dụng nhiều người, cũng như các doanh nghiệp vừa và nhỏ, mặc dù trọng điểm có vẻ là các doanh nghiệp được coi là mỏ neo của nền kinh tế Nga có thể sử dụng hàng chục nghìn nhân viên.

Đồng thời, cũng có rất nhiều cuộc thảo luận về việc tăng lương hưu và chi trả viện trợ cho những người nghèo khó, cho các nhân viên nhà nước, những người chiếm một phần lớn dân số Nga để giúp họ bắt kịp với lạm phát.

Phương Tây có cảm giác rằng các lệnh trừng phạt đã chiến thắng và thực sự hạ gục Nga, và điều đó có thể đúng một nửa

Các quan chức Nga chưa đưa ra mức giá tổng cộng cho gói sản phẩm, nhưng họ đã đưa ra một số con số sơ bộ. Tháng trước, Bộ trưởng Tài chính Nga cho biết các biện pháp ban đầu đã được thống nhất cho đến nay sẽ tiêu tốn 2,5 nghìn tỷ rúp, tương đương khoảng 35 tỷ USD. Tuy nhiên, theo Alex Osipovich con số đó về cơ bản có thể lớn hơn đáng kể tới 100 tỷ USD. Alex Osipovich nghĩ rằng điều này nói lên Nga có rất nhiều tiền. 

Phương Tây có cảm giác rằng các lệnh trừng phạt đã chiến thắng và thực sự hạ gục Nga, và điều đó có thể đúng một nửa. Một nửa còn lại là Nga có khả năng đáp ứng những điều này và thích nghi. Một trong những thế mạnh của Nga là họ đã tích lũy được một lượng lớn doanh thu từ việc xuất khẩu dầu và khí đốt trong những năm qua. Bây giờ Nga sẽ chi tiêu quỹ nhiều như mưa. Điều đó sẽ cho phép Nga chi rất nhiều tiền vào việc thúc đẩy nền kinh tế của mình mà không cần phải đi in số tiền đó.

Tuy nhiên, liệu gói này sẽ thực sự mang lại lợi ích cho người Nga bình thường và ảnh hưởng đến tình cảm của công chúng ở mức độ nào? Alex Osipovich có câu trả lời ngắn gọn là các biện pháp mà chính phủ đang thực hiện là quấn khăn.

Họ có thể sẽ cầm máu được một phần nào đó, nhưng mọi người vẫn đang phải đối mặt với thời gian rất khó khăn, đặc biệt là khi tác động của các biện pháp trừng phạt thấm dần, tăng dần trong những tháng tới và các công ty phải sa thải hàng loạt. Tôi nghĩ rằng điều Nga đạt được nhiều nhất là người dân sẽ có nhận thức rằng chính phủ đang làm gì đó cho họ. Mọi người sẽ thấy rằng tiền lương hưu và lương của họ cao hơn một chút. Sẽ có cảm giác rằng, ít nhất chính phủ đang nói rằng họ đang làm điều gì đó, nhưng tôi nghĩ rằng trên thực tế, người Nga phải đối mặt với thời gian rất khó khăn phía trước và các biện pháp cứu trợ này sẽ không làm quá nhiều để giải quyết điều đó.

EU loại bỏ Sberbank, hai ngân hàng khác của Nga khỏi SWIFT

Ngày 4/5, Ủy ban châu Âu đề xuất loại bỏ ngân hàng lớn nhất của Nga Sberbank và hai ngân hàng khác khỏi hệ thống nhắn tin và giao dịch SWIFT quốc tế, một đòn khác giáng vào hệ thống tài chính Nga do cuộc chiến ở Ukraine.

Người đứng đầu Ủy ban Ursula von der Leyen nói với Quốc hội Châu Âu: "Điều này sẽ củng cố sự cô lập hoàn toàn của khu vực tài chính Nga khỏi hệ thống tài chính toàn cầu".

Nga: Chuyển đổi kinh tế và "công nghiệp hóa ngược"

Vào giữa tháng 3, Vladimir Putin đã đưa ra bình luận quan trọng đầu tiên về hậu quả kinh tế của các lệnh trừng phạt của phương Tây: "Tất nhiên, những thực tế mới này sẽ đòi hỏi những thay đổi cơ cấu sâu sắc trong nền kinh tế của chúng ta, và tôi sẽ không che giấu rằng chúng sẽ không đơn giản". Tuần trước, Ngân hàng Trung ương Nga (CBR) đã đưa ra một phân tích rất sâu sắc (tiếng Nga) về sự thay đổi cơ cấu này sẽ như thế nào trong bối cảnh các lệnh trừng phạt kéo dài.

Ngân hàng Trung ương Nga bắt đầu bằng cách lưu ý rằng, các lệnh trừng phạt đã gây ra cú sốc nguồn cung nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hàng loạt mặt hàng nhập khẩu và cũng đang gặp khó khăn trong việc thanh toán cho hàng xuất khẩu của mình vì những hạn chế đối với khu vực tài chính.

Ngân hàng Trung ương Nga thẳng thắn về quy mô của sự gián đoạn mà điều này sẽ gây ra. Các sản phẩm công nghệ cao dựa vào chuỗi cung ứng mở rộng và toàn cầu hóa, và "việc loại bỏ một số liên kết có thể làm tê liệt toàn bộ chuỗi cung ứng. Vì vậy, mức độ nội địa hóa cao có thể không giúp ích gì nếu các sản phẩm không có sẵn là duy nhất và không thể dễ dàng thay thế". Điều này sẽ dẫn đến giảm năng suất trong dài hạn, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ cao nhất và tốc độ tăng trưởng tiềm năng thấp hơn.

Bài báo đưa ra các kịch bản về "sự thoái trào công nghệ" trong một loạt các lĩnh vực. Trong giai đoạn đầu, với nhiều công ty hiện đang hoạt động, các công ty sẽ tìm cách bù đắp cho sự gián đoạn nhập khẩu bằng cách thu hút hàng tồn kho hoặc tìm nhà cung cấp mới. Nếu không có một trong hai yếu tố này, sản lượng sẽ giảm mạnh, có thể gây tác động tràn sang các công ty khác và sự gia tăng mạnh về sự không chắc chắn trong kinh doanh. Trong giai đoạn hai, khi hàng tồn kho cạn kiệt, sẽ trở nên rõ ràng chuỗi cung ứng nào còn tồn tại. Nhưng sẽ không có một chu kỳ kinh doanh điển hình được đặc trưng bởi "sự phá hủy sáng tạo" nào được hình thành, bởi vì việc mở rộng sản xuất vẫn đòi hỏi sự phục hồi trong nhập khẩu, vốn sẽ vẫn bị hạn chế.

Giai đoạn thứ ba, có thể mất vài năm, sẽ đánh dấu thời kỳ phục hồi kinh tế trên cơ sở mà Ngân hàng Trung ương Nga gọi là "công nghiệp hóa ngược", tức là tăng trưởng sản xuất công nghiệp trên cơ sở công nghệ ít phức tạp hơn. Tại thời điểm đó, việc làm trong lĩnh vực công nghiệp và sản xuất sẽ được phục hồi.

Các nhà hoạch định kinh tế của Nga rõ ràng đang chuẩn bị cho một kịch bản mà các lệnh trừng phạt không bao giờ được dỡ bỏ

Không có không gian để xem xét tất cả các vấn đề được đưa ra bởi phân tích này. Nhưng cùng với sự suy giảm năng lực công nghệ của nền kinh tế Nga, có hai điều đặc biệt đáng được xem xét từ bài báo này. Đầu tiên, thực tế bài báo này được đưa ra cho thấy rằng các nhà hoạch định kinh tế Nga rõ ràng đang chuẩn bị cho một kịch bản mà các lệnh trừng phạt không bao giờ được dỡ bỏ.

Thứ hai, việc thay thế nhập khẩu dự kiến sẽ thúc đẩy sự mở rộng lĩnh vực sản xuất của Nga trong trung hạn, trong giai đoạn tái cơ cấu lĩnh vực này sẽ phải đối mặt với sự gián đoạn mạnh mẽ. Việc làm sẽ chuyển từ công nghiệp sang dịch vụ, từ các doanh nghiệp lớn sang doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME), và khu vực phi chính thức sẽ mở rộng. Những thay đổi này sẽ gây ra những hậu quả chính trị và xã hội phức tạp mà chính phủ Nga sẽ có hạn chế về kinh phí để giảm thiểu.

Huỳnh Dũng  -Theo Marketplace/Energybulletin/Reuters/ Intellinews/News.yahoo