Bê bối tham nhũng bùng nổ ở Ukraine, ông Zelensky thanh trừng hàng loạt quan chức

Trong số các quan chức Ukraine đã từ chức hoặc bị cách chức hôm thứ Ba có thống đốc các vùng Kyiv, Sumy, Dnipropetrovsk, Kherson và Zaporizhzhia. Kherson, Zaporizhzhia và vùng lân cận Dnipropetrovsk  hiện là các tỉnh tiền tuyến; Kyiv và Sumy là những chiến trường lớn trước đó trong chiến sự.

Một thứ trưởng quốc phòng, một phó công tố viên, một phó chánh văn phòng của Tổng thống Volodymyr Zelenskiy và hai thứ trưởng chịu trách nhiệm về phát triển khu vực nằm trong số những người khác đã bị sa thải. 

Một số, mặc dù không phải tất cả, liên quan đến cáo buộc tham nhũng. Ukraine có lịch sử về tham nhũng và quản lý lỏng lẻo, và đang chịu áp lực quốc tế để chứng tỏ rằng nước này có thể là một nhà quản lý đáng tin cậy với hàng tỷ USD viện trợ của phương Tây.

"Đã có các quyết định nhân sự - một số hôm nay, một số ngày mai - liên quan đến các quan chức ở các cấp khác nhau trong các bộ và các cơ cấu chính quyền trung ương khác, cũng như ở các khu vực và trong cơ quan thực thi pháp luật" - Tổng thống Zelensky nói trong một bài phát biểu qua video. 

Cuộc thanh trừng được đưa ra hai ngày sau khi một thứ trưởng cơ sở hạ tầng bị bắt và bị buộc tội rút 400.000 USD từ các hợp đồng  mua máy phát điện - một trong những vụ bê bối tham nhũng lớn đầu tiên được công khai kể từ khi chiến tranh bắt đầu từ 11 tháng trước.

Bộ Quốc phòng cho biết Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Vyacheslav Shapovalov, người chịu trách nhiệm cung cấp cho quân đội, đã từ chức để giữ lại niềm tin sau những gì Bộ này gọi là những lời buộc tội truyền thông không đúng sự thật về tham nhũng. Trước đó một bài báo nói rằng Bộ trả tiền quá cao để mua nhu yếu phẩm cho quân đội, trong đó có cả thực phẩm, song Bộ Quốc phòng đã phủ nhận cáo buộc này.

Văn phòng công tố viên không đưa ra lý do gì cho việc sa thải Phó Tổng công tố Oleksiy Symonenko, người đã bị chỉ trích  trên truyền thông Ukraine vì đi nghỉ ở Tây Ban Nha. Mặc dù Tổng thống Zelensky không nêu tên bất kỳ quan chức nào trong bài phát biểu của mình, nhưng ông đã tuyên bố lệnh cấm mới đối với các quan chức nghỉ phép ở nước ngoài. 

Kyrylo Tymoshenko, Phó chánh văn phòng của ông Zelensky, đã tuyên bố từ chức.  Báo chí Ukraine nói rằng ông đã sử dụng một chiếc xe vốn dùng cho mục đích nhân đạo và sơ tán để đi công tác. Ông này đã giúp điều hành chiến dịch bầu cử năm 2019 của Tổng thống và gần đây có vai trò giám sát chính sách vùng. Trong phát biểu từ chức, Tymoshenko nói rằng chiếc xe Chevrolet Tahoe đó được dùng cho mục đích chính thức và ông không giấu điều đó. 

Vài giờ sau khi Tymoshenko ra đi, nhiều người đã theo bước chân ông, trong đó có 2 thứ trưởng phát triển vùng là Ivan Lukerya và Viacheslav Nehoda, thứ trưởng chính sách xã hội Vitalii Muzychenko. Lukerya nói rằng ông đã quyết định từ chức từ hồi đầu năm nay nhưng do bối cảnh chính trị và hành chính mà quyết định đó mới được chính thức trong tuần này. 

Cuộc cải tổ đã làm rung chuyển chính trường Ukraine. Đây là sự thay đổi hiếm thấy với giới lãnh đạo thời chiến ở Kyiv - Reuters viết.  Ngoài việc thanh trừng một công ty gián điệp vào tháng 7, ông Zelenskiy chủ yếu bị mắc kẹt với “bộ sậu” của mình, bao gồm các nhân vật mới bước chân vào  chính trị mà cựu diễn viên truyền hình đã đưa lên nắm quyền khi ông được bầu trong chiến thắng long trời lở đất vào năm 2019.

CNN cho biết, theo một báo cáo năm 2021 của tổ chức Minh bạch Quốc tế, Ukraine là quốc gia tham nhũng thứ hai ở Châu Âu sau Nga. Nước này xếp hạng 122 trong 180 quốc gia trên toàn cầu. 

Ông Zelensky không có kinh nghiệm chính trị vào thời điểm tranh cử - nhưng đã xoay sở để khai thác sự thất vọng sâu xa của dân chúng đối với nạn tham nhũng tràn lan.

Cố vấn tổng thống Mykhailo Podolyak cho biết trên Twitter hôm thứ Ba rằng những thay đổi trong chính phủ cho thấy Zelensky cam kết chống tham nhũng.

“Các quyết định nhân sự của ông Zelensky minh chứng cho các ưu tiên chính của nhà nước… Không ‘làm ngơ’,” ông viết. “Trong chiến tranh, ai cũng phải hiểu trách nhiệm của mình. Tổng thống nhìn và lắng nghe xã hội. Và ông trực tiếp đáp ứng một yêu cầu quan trọng của công chúng – công lý cho tất cả mọi người.”

Nhưng Tổ chức Minh bạch Quốc tế cho biết vẫn còn rất nhiều việc phải làm. Trong khi ca ngợi một số bước mà chính phủ của Zelensky đã thực hiện trong những năm gần đây, thì năm ngoái, họ cho rằng cuộc chiến chống tham nhũng của Ukraine đã bị đình trệ và rơi vào bế tắc.