Chặn Forex, tiền ảo “len lỏi” vào cuộc sống: Triệt phá là chưa đủ?

Trong vòng 1 tháng nay, hàng chục sàn giao dịch chứng khoán quốc tế, vàng, ngoại hối (forex) bị sập đồng loạt, nhà đầu tư điêu đứng trước nguy cơ mất tiền. Đáng nói, để ngăn chặn các hoạt động trái phép này, phần lớn là dựa vào sự truy quét, triệt phá của cơ quan công an các tỉnh, thành và khi đó số tiền của nhà đầu tư "rót" vào các sàn này cũng có nguy cơ bị mất trắng.

Mới chỉ quản lý phần "ngọn"

Cách đây không lâu, Công an Hải Phòng mới đánh sập chuỗi sàn giao dịch ảo quy mô hàng ngàn tỷ đồng, bao gồm sàn Hitoption (giao dịch nhị phân, cam kết lãi suất đến 15%/tháng, được thưởng 1,5% tiền hoa hồng khi giới thiệu người mới) và 16 sàn giao dịch điện tử khác (có khoảng 115.726 tài khoản trên sàn, tổng số dư hơn 7.505 tỷ đồng, tổng số tiền đã rút 611 tỷ đồng).

Hoặc, gần đây Công an TP Hà Nội cũng khởi tố vụ án, khởi tố 3 bị can liên quan đến 4 sàn giao dịch vàng, tiền ảo quy mô lớn (Rforex, Yaibroker, Vistaforex, Exswiss) và nhiều website khác có giao diện giống sàn Forex, với hơn 12.000 tài khoản tham gia chơi, nạp vào 4,3 triệu USD (xấp xỉ 99 tỷ đồng).

Vào Google, chỉ cần gõ từ khóa "đầu tư Forex" - ngay lập tức sẽ cho ra 2,4 triệu kết quả về từ khóa này với những lời mời chào hấp dẫn: Có nên đầu tư Forex? Đầu tư Forex an toàn, hấp dẫn… Tuy nhiên, theo tìm hiểu của Dân Việt, phần lớn trong các vụ việc để xử lý sàn Forex trái phép bị sập khiến hàng chục nghìn người mất tiền, vẫn còn nhiều gian nan như việc thu thập bằng chứng, tài liệu chứng minh hậu quả, nạn nhân, tìm người trong cuộc trực tiếp lên tiếng, tố cáo…

Không những vậy, việc truy vết để tìm ra kẻ cầm đầu, sáng lập đường dây cũng không hề đơn giản, bởi những đối tượng cầm đầu các sàn, dụ dỗ nhà đầu tư tham gia nhưng khi sàn sụp đổ thì sẽ ngang nhiên phủi tay, cho rằng chỉ là người… "chia sẻ cơ hội, chia sẻ kinh nghiệm".

Có thể thấy, việc ngăn chặn các sàn giao dịch trái phép như trên hiện giống như mới chỉ quản lý được phần "ngọn". Theo các chuyên gia kinh tế, nếu siết chặt quản lý phần "gốc" là dòng tiền chảy vào các sàn này, có thể sẽ ngăn chặn tốt việc giao dịch trái phép của nhà đầu tư.

TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính, nhận định: Việc quản lý dòng tiền "chảy" vào các sàn Forex, sàn giao dịch tiền ảo là trong tầm tay của các ngân hàng (NH).

"Khi các NH mở tài khoản cho khách hàng (KH) thì họ biết KH là ai, và trong lúc các KH sử dụng tài khoản để giao dịch thì các NH biết đó là giao dịch loại nào. Thành ra, nếu các NH muốn chặn là chặn ngay được. Các NH có hệ thống để theo dõi giao dịch của KH, và khi họ thấy rằng một tài khoản của KH có tiền ra tiền vào rất nhanh, rất bất thường thì các NH có bổn phận phải kiểm tra. Sau đó, nếu phát hiện ra đây là các sàn tiền ảo, bán hàng đa cấp, Forex… bất hợp pháp và mang tính lừa đảo thì họ phải đóng tài khoản liền", ông Hiếu nói.

Cũng theo khẳng định của chuyên gia này, có thể vì lý do lợi nhuận mà các NH nhắm mắt làm ngơ. Đáng lý ra các NH sẽ là "chốt chặn" hữu hiệu nhất, vì các cơ quan chức năng không thể làm được các việc này.

"Cơ quan chức năng chỉ khi nào có đơn tố cáo thì mới nhảy vào giải quyết, trong khi chốt chặn của việc này là các NH và các NH phải giám sát việc này thì mới có thể quản lý được cái 'gốc' của vấn đề", ông Hiếu nói thêm.

Không dễ quản lý dòng tiền (!?)

Về phía góc độ ngân hàng, Phó giám đốc một NHTM ở TP.HCM, cho hay, trên thực tế rất khó quản lý dòng tiền chảy vào lĩnh vực này. Vì nếu nhà đầu tư chuyển khoản hay thanh toán bằng thẻ tín dụng, thì bản thân các NH sẽ tuân thủ quy định báo cáo cho NHNN các giao dịch lớn, đáng ngờ. Trong khi đó, nếu các giao dịch thông qua những ví điện tử quốc tế và đây là cách phổ biến để giao dịch trên thị trường tiền ảo thì các NH trong nước không thể ngăn chặn được.

"Vì vậy, chỉ có cách tăng cường cảnh báo các rủi ro mất tiền sẽ xảy ra khi nhà đầu tư tham gia vào những giao dịch như trên; đưa ra những sàn có dấu hiệu lừa đảo để người dân không chạy theo những lời dụ dỗ… nhưng trên thực tế thì không hiệu quả lắm vì chiếc 'bánh vẽ' lợi nhuận mà các sàn này đưa ra quá hấp dẫn, khiến nhiều người mất lý trí", vị này nói.

Trên thực tế, hiện các hoạt động đầu tư ngoại hối, tiền ảo... hiện nay đều không thuộc cơ quan chức năng nào quản lý. Cũng không có văn bản chính thống nào quy định hẳn là cấm các hoạt động đầu tư này. Việc giao dịch của người dân chủ yếu thông qua giao dịch từ một số công ty, cá nhân tự mở tài khoản trên các sàn quốc tế để tham gia. Trong khi thông tin về những sàn giao dịch quốc tế thì mơ hồ, không ai xác thực.

Chính vì lỗ hổng quản lý này, mà lằn ranh đúng sai khó phân định và cũng dễ dàng phát sinh những hoạt động mang tính lừa đảo. Cuối cùng khi có thua lỗ thì nhà đầu tư không biết kêu ai, không được cơ quan nào bảo vệ.

Vì thế, có lẽ đã đến lúc các giao dịch này nên quy về một đầu mối giao cho cơ quan nào quản lý những hoạt động này. Sau đó mới bàn đến các giải pháp cần thiết để ngăn chặn những hoạt động đó như thế nào là phù hợp.