Chiến tranh Trung – Mỹ leo thang, hàng hóa Việt Nam có “đắc lợi”?

Sau những tháng đầu năm âm ỉ, cuộc chiến thương mại của Mỹ với Trung Quốc nổ ra hồi đầu tháng 7 khi Mỹ áp thêm mức thuế 25% với 34 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, 818 dòng sản phẩm bị áp thêm thuế mới chỉ là đợt 1 của cuộc chiến thương mại.

Đợt 2 sẽ mở rộng danh mục lên hàng hóa với tổng giá trị 50 tỷ USD. Không dừng ở đó, chính quyền Mỹ còn đe dọa sẽ áp thêm thuế suất 10% với 200 tỷ USD hàng hóa từ Trung Quốc, đưa tổng giá trị hàng hóa chịu thuế trừng phạt lên đến 50% tổng kim ngạch nhập khẩu hàng từ quốc gia này vào Mỹ.

Cơ quan Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) đã ban hành một báo cáo, gọi là Section 301, cáo buộc Trung Quốc sử dụng các biện pháp phi kinh tế để chiếm lĩnh công nghệ của Mỹ, trong đó có cả việc ăn cắp bản quyền sở hữu trí tuệ, hay buộc chuyển giao công nghệ khi đầu tư vào Trung Quốc. Đó là cơ sở để Mỹ tiến hành áp thuế trừng phạt lên hàng nhập khẩu từ Trung Quốc.

Trong một bài nghiên cứu vừa công bố, ông Nguyễn Xuân Thành cho biết, nhìn vào con số 34 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc bị Mỹ áp thuế, có thể thấy là tỉ lệ quá ít nếu so với tổng cộng 505 tỷ USD Mỹ nhập khẩu từ Trung Quốc trong năm 2017.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Xuân Thành cho rằng, nhóm hàng nông lâm thủy sản Việt Nam có thể đẩy mạnh xuất khẩu vào Mỹ khi chiến tranh Trung - Mỹ leo thang. (Ảnh tư liệu)

Nghiên cứu kỹ hơn, các mặt hàng chịu thuế chủ yếu là hàng trung gian như máy móc cơ khí, máy móc thiết bị điện và điện tử, còn hàng tiêu dùng chỉ chiếm khoảng 1%. Mức độ ảnh hưởng trực tiếp đối với kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ là không nhiều.

Dựa vào số liệu thống kê kim ngạch nhập khẩu của Hoa Kỳ, trong 818 dòng sản phẩm mà Trung Quốc chịu thuế trừng phạt đợt này, các mặt hàng tương tự của Việt Nam xuất sang Mỹ năm 2017 chỉ có trị giá 1,2 tỷ USD và 5 tháng đầu năm 2018 cũng chỉ 545 triệu USD.

“Vì thế, cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng gia tăng xuất khẩu sang Mỹ khi hàng Trung Quốc chịu thuế là không đáng kể”, ông Thành nhận định.

Hơn thế nữa, vì những sản phẩm bị đánh thuế là hàng trung gian gồm máy móc, thiết bị cơ khí, phương tiện vận tải… chứ không phải hàng tiêu dùng, vì thế nếu Trung Quốc không xuất được sang Mỹ thì các doanh nghiệp Châu Á khác cũng khó thay thế được.

Theo ông Thành, một điều ai cũng đang suy tính là nếu chiến tranh thương mại leo thang, hàng hóa Trung Quốc không thể xuất khẩu sang Hoa Kỳ, họ sẽ tìm cách xuất khẩu sang các quốc gia châu Á khác, trong đó có Việt Nam.

Trong khi, quan ngại của thị trường là chiến tranh thương mại sẽ tiếp tục leo thang. Những tuyên bố từ Nhà Trắng cho thấy Hoa Kỳ tiếp tục sẽ áp thuế thêm 10% lên lượng hàng hóa nhập khẩu có giá trị tới 200 tỷ USD từ Trung Quốc, thậm chí còn lên tới 500 tỷ USD – tức là gần 100% kim ngạch hàng hóa Trung Quốc xuất sang Hoa Kỳ.

Nhìn lại Việt Nam, năm 2017, Việt Nam thặng dư thương mại với Mỹ 32 tỷ USD, thâm hụt với Trung Quốc là 23 tỷ USD. Trong những năm gần đây xuất khẩu của Việt Nam vào Trung Quốc cũng đã tăng rất mạnh.

Một khi, nếu cuộc chiến tranh thương mại này leo thang, về mặt tự nhiên, cơ hội sẽ đến với một số ngành hàng truyền thống của Việt Nam như nông sản, thủy sản, nội thất… và các doanh nghiệp cũng nên chuẩn bị cho điều này.

Nguyên nhân, theo chuyên gia Nguyễn Xuân Thành, một khi hàng Trung Quốc bị đánh thuế thì các nhà nhập khẩu Mỹ có thể đi tìm nguồn hàng khác, tức là sẽ có sự dịch chuyển thương mại.

Các doanh nghiệp thủy, hải sản... cần chuẩn bị sẵn sàng để đẩy mạnh xuất khẩu vào thị trường Mỹ khi có cơ hội. Ảnh: Thuận Hải

“Điều đáng nói là các nghiên cứu cho thấy so với các nền kinh tế cạnh tranh với Trung Quốc, Việt Nam ở vị thế hưởng lợi nhiều nhất vì các mặt hàng Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ cạnh tranh nhiều nhất với hàng Trung Quốc”, ông Thành phân tích.

Trong gần 5.900 dòng sản phẩm giá trị 200 tỷ USD của Trung Quốc mà Mỹ đe dọa sẽ áp thuế 10%, thì các sản phẩm cùng mã của Việt Nam xuất sang Mỹ có giá trị 13 tỷ USD, trong đó nội thất chiếm 36,7%, nông thủy sản chiếm 19,4%, thiết bị điện, điện tử 13,5%, túi xách 8,8%. Đây là nhóm hàng Việt Nam có thể hưởng lợi nếu Trung Quốc bị áp thuế buộc các nhà nhập khẩu Mỹ chuyển sang nhập từ Việt Nam.

“Lúc này, quốc gia nào để đồng tiền của mình lên giá so với nhân dân tệ quá nhiều sẽ chịu áp lực cạnh tranh nhiều nhất từ hàng Trung Quốc. Nhưng chưa chắc chiến tranh thương mại đã leo thang. Trong bối cảnh như vậy, việc linh hoạt trong điều hành tỷ giá là rất quan trọng”, ông Thành nhận định.

Tuy nhiên, trong các dòng sản phẩm 200 tỷ USD nhập khẩu từ Trung Quốc mà Mỹ đe dọa áp thêm thuế 10% không có hàng may mặc và giày dép. Như vậy sẽ không có lo ngại về các nhóm hàng này tràn vào thị trường Việt Nam. Nhưng điều đó cũng có nghĩa là hàng may mặc và giày dép của Việt Nam sang Mỹ cũng không được lợi gì nếu Mỹ áp thuế 10%.

Còn đối với các mặt hàng về linh phụ kiện điện, điện tử của Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng vì đây là mặt hàng Việt Nam có giá trị xuất rất lớn sang Trung Quốc, phần lớn các linh kiện này được lắp ráp trong sản phẩm cuối cùng để xuất sang Mỹ.

Do đó, nếu Mỹ áp thêm thuế lên các mặt hàng này thì xuất khẩu Trung Quốc sẽ giảm kéo theo sự suy giảm của xuất khẩu từ Việt Nam.

“Còn ở kênh hàng chuyển tải, tức là hàng Trung Quốc xuất sang Việt Nam rồi dán nhãn Việt Nam để xuất khẩu vào Mỹ nhằm tránh thuế, một khi cơ quan thương mại Mỹ phát hiện ra thì các doanh nghiệp bị trừng phạt là doanh nghiệp Việt Nam. Không chỉ doanh nghiệp mà là cả nhóm sản phẩm”, ông Thành nhấn mạnh.

“Vừa qua, thép Việt Nam nhưng có xuất xứ từ Trung Quốc là một ví dụ khi bị Mỹ đánh thuế lên đến 450%, gồm 199,76% thuế chống phá giá và 256,44% thuế đối kháng”, ông Thành cho ví dụ.