Chuyện gì đang xảy ra ở Sudan?

Khói bốc lên từ một khu phố ở Khartoum. Ảnh: AP

Giao tranh đã nổ ra ở Sudan khi quân đội và lực lượng bán quân sự đụng độ, khiến hàng trăm người thiệt mạng và hàng nghìn người bị thương.

Đây là cuộc đụng độ đầu tiên giữa các lực lượng kể từ khi họ thành lập liên minh vào năm 2019 và thoát khỏi cuộc tranh giành quyền lực kéo dài.

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken đã kêu gọi ngừng giao tranh sau khi một đoàn xe của Mỹ bị bắn.

Cả hai bên đã đưa ra thỏa thuận ngừng bắn trong những ngày trước đó, nhưng giao tranh vẫn chưa dừng lại.

Sau đây là những gì chúng ta cần biết về cuộc xung đột này:

Giao tranh diễn ra giữa ai với ai?

Một bên là quân đội của Sudan, đứng đầu là Tướng Abdel Fattah al Burhan.

Ông là tổng thống trên thực tế của đất nước kể từ cuộc đảo chính quân sự vào tháng 10/2021.

Bên còn lại là nhóm bán quân sự RSF, từ đối tác trở thành đối thủ của quân đội.

RSF được lãnh đạo bởi Tướng Mohamed Hamdan Dagalo, hay còn gọi là Hemedti. Ông là phó chủ tịch Hội đồng có chủ quyền cầm quyền của Sudan.

Hai bên đã cùng nhau lật đổ cựu lãnh đạo Omar al Bashir vào năm 2019 nhưng đã có những bất đồng kéo dài về cách điều hành đất nước.

Kể từ khi các cuộc đụng độ bắt đầu, cả hai bên đều tuyên bố kiểm soát các địa điểm chiến lược, bao gồm dinh tổng thống, sân bay và căn cứ không quân.

Phát biểu với Sky News, Tướng Burhan cho biết ông sẵn sàng đàm phán. "Nếu các cuộc đàm phán đủ khả năng khôi phục đất nước và diễn ra một cách công bằng thì tôi nghĩ điều đó hoàn toàn có thể", ông nói.

RSF cũng đưa ra một tuyên bố cho biết họ đang tiến hành một cuộc chiến liên tục để khôi phục "các quyền của người dân đất nước".

Tuy nhiên, cuộc xung đột vẫn tiếp tục.

Tại sao bạo lực lại nổ ra lúc này?

Bạo lực gần đây bùng phát do căng thẳng về quá trình chuyển đổi từ chế độ quân sự sang chế độ dân sự.

Mọi thứ dần leo thang khi quân đội RSF được triển khai trên khắp đất nước.

Tuyên bố của quân đội cho biết việc huy động này thể hiện "sự vi phạm pháp luật rõ ràng".

Trọng tâm của sự căng thẳng là bất đồng giữa quân đội và lực lượng bán quân sự về cách thức và thời điểm RSF nên được tích hợp vào quân đội.

Quân đội muốn quá trình chuyển đổi diễn ra trong vòng 2 năm trong khi RSF cho biết sẽ mất 10 năm.

Việc sáp nhập là điều kiện quan trọng của một thỏa thuận khung đã được thống nhất vào tháng 12, theo đó quyền lực sẽ được chuyển giao cho người dân.

Thỏa thuận được cho là sẽ được ký kết vào ngày 1/4, nhưng nó đã bị trì hoãn do các cuộc đàm phán thất bại.

Cuộc chiến diễn ra ở đâu?

Cuộc giao tranh bắt đầu tại một căn cứ quân sự ở phía nam thủ đô Khartoum, cả hai bên cáo buộc bên kia khởi xướng các cuộc tấn công.

Các cuộc đụng độ sau đó lan rộng khắp thành phố, bao gồm xung quanh trụ sở quân đội, sân bay và dinh tổng thống.

Các nhân chứng cho biết có tiếng súng nổ ở nhiều nơi trên đất nước, bao gồm cả những cuộc đấu súng dữ dội ở thành phố Merowe phía bắc và đụng độ ở các thành phố El Fasher và Nyala của Darfur.

Một số quốc gia, bao gồm cả Anh, đã sơ tán các nhà ngoại giao của họ. Tuy nhiên, nhiều thường dân có quốc tịch nước ngoài hoặc song tịch nói rằng họ không thể thoát khỏi cuộc giao tranh.

Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres đã lên án mạnh mẽ việc bùng nổ giao tranh và kêu gọi cả hai nhà lãnh đạo lập tức chấm dứt hành động thù địch, khôi phục hòa bình và bắt đầu đối thoại để giải quyết cuộc khủng hoảng.

Trong khi đó, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết đã có ba vụ tấn công vào các cơ sở chăm sóc sức khỏe ở Sudan kể từ khi giao tranh bùng nổ.

Liên đoàn Chữ thập đỏ Quốc tế (IFRC) đã cảnh báo rằng sự gián đoạn liên tục đối với hệ thống chăm sóc sức khỏe có thể dẫn đến khả năng sụp đổ và việc cung cấp viện trợ xung quanh thủ đô của Sudan là "gần như không thể".

RSF là ai?

RSF bao gồm khoảng 100.000 quân, tiền thân của nhóm là lực lượng dân quân Janjaweed đã chiến đấu trong cuộc xung đột Darfur vào những năm 2000.

RSF từ lâu đã bị cáo buộc có hành động tàn bạo liên quan đến cuộc xung đột Darfur.

Vào năm 2017, một đạo luật hợp pháp hóa RSF với tư cách là một lực lượng an ninh độc lập đã được thông qua.

Chuyển đổi sang dân chủ

Cựu tổng thống Omar al Bashir đã bị lật đổ vào năm 2019 sau nhiều tháng biểu tình chống lại chế độ  kéo dài ba thập kỷ của ông.

Ông bị kết tội tham nhũng, rửa tiền và bị Tòa án Hình sự Quốc tế cáo buộc tội ác chiến tranh và diệt chủng, liên quan đến cuộc xung đột đẫm máu ở Darfur.

Một chính phủ quân sự-dân sự chung được thành lập sau khi ông bị lật đổ nhưng chính phủ đó cũng đã bị lật đổ trong cuộc đảo chính năm 2021.

Cuộc đảo chính đưa quân đội trở lại kiểm soát, nhưng chính quyền vẫn phải đối mặt với các cuộc biểu tình hàng tuần, tình trạng cô lập mới và những khó khăn kinh tế ngày càng sâu sắc.