Chuyên gia nói gì về việc Cửu đỉnh triều Nguyễn trở thành Di sản tư liệu khu vực châu Á - Thái Bình Dương?

Cửu đỉnh triều Nguyễn ở Hoàng cung Huế là dương bản duy nhất

Những bản đúc nổi trên cửu đỉnh triều Nguyễn ở Hoàng cung Huế là dương bản duy nhất hiện đặt trước sân Thế Tổ Miếu trong Hoàng cung Huế, gồm 162 hình ảnh và chữ Hán được vua Minh Mạng cho đúc tại Huế vào năm 1835 và hoàn thành năm 1837. Cả 9 đỉnh đồng đều có kích thước rất lớn, cao trung bình 2,3m và đều có dáng chung giống nhau: bầu tròn, cổ thắt, miệng loe, trên miệng có hai quai, dưới bầu có 3 chân. Ở phần cổ đỉnh, bên phải ghi năm đúc đều là Minh Mạng thập lục niêm Ất Mùi” (1835), bên trái ghi trọng lượng từng đỉnh có khác nhau, xê dịch từ 3.201 cân ta đến 4.307 cân ta.

Trên cửu đỉnh triều Nguyễn có những hình ảnh chạm nổi mang tính biểu tượng về núi sông, sản vật, cỏ cây hoa lá và những sản phẩm tiêu biểu do con người làm ra, phản ánh một cách độc đáo nhân sinh quan, vũ trụ quan của người Việt Nam trong thế kỷ XIX, đồng thời thể hiện tài năng đặc biệt của những nghệ nhân đúc đồng nước ta lúc bấy giờ.

Trải qua gần 200 năm, đến nay, cửu đỉnh vẫn còn nguyên vẹn như ban đầu. Từ khi được hình thành, cửu đỉnh chưa từng được sửa chữa, vì vậy, chúng có giá trị độc bản và không thể thay thế. Cửu đỉnh triều Nguyễn được công nhận Bảo vật Quốc gia đợt 1, năm 2012.

Theo các chuyên gia, đây là nguồn tư liệu độc đáo, quý hiếm được giới nghiên cứu Việt Nam và nước ngoài rất quan tâm bởi nó mang giá trị nội dung về lịch sử, văn hóa - giáo dục, địa lý, phong thủy, y dược, nghệ thuật thư pháp. Đặc biệt là đề cao thân phận của người phụ nữ dưới chế độ phong kiến, vua Minh Mạng đã dùng hình thức đặt tên người phụ nữ lên dòng kênh để ghi dấu công lao, điều mà rất hiếm thấy dưới chế độ phong kiến. Đáng lưu ý nhất là nghệ thuật đúc đồng và kỹ thuật của người thợ để tạo nên tác phẩm đặc sắc, độc đáo.

Những bản đúc nổi trên cửu đỉnh triều Nguyễn còn lưu trữ các giá trị về mối quan hệ giao thoa và tiếp xúc văn hóa xã hội của đất nước Việt Nam với các quốc gia trong khu vực Đông Á. Di sản tư liệu đã được nhất trí ghi danh với sự đồng thuận đánh giá cao của Ủy ban Chương trình Ký ức thế giới và 23/23 quốc gia khu vực châu Á - Thái Bình Dương tham dự Hội nghị này.

Huế có thêm nguồn lực mới để phát triển bền vững

Chia sẻ về sự kiện này, PGS.TS. Lê Thị Thu Hiền - Chủ tịch Ủy ban quốc gia MOW của Việt Nam, Cục trưởng Cục Di sản văn hóa (Bộ VHTTDL) đánh giá, đây là kết quả xứng đáng cho những nỗ lực của Việt Nam trong hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa nói chung và di sản tư liệu nói riêng. Việc Thừa Thiên Huế có thêm một di sản được UNESCO ghi danh sẽ là một nguồn lực mới, góp phần quảng bá tiềm năng, thu hút du lịch, hợp tác quốc tế, từ đó, đóng góp cho sự phát triển bền vững của địa phương.

PGS.TS Lê Thị Thu Hiền cũng bày tỏ, việc "Những bản đúc nổi trên chín đỉnh đồng ở Hoàng cung Huế" được ghi danh Di sản tư liệu khu vực châu Á - Thái Bình Dương đã nâng tổng số di sản tư liệu của Việt Nam được UNESCO ghi danh lên 10 di sản (gồm 03 di sản tư liệu thế giới và 07 di sản tư liệu khu vực châu Á - Thái Bình Dương). Đây là những minh chứng cụ thể cho đề xuất của Bộ VHTTDL, Bộ Ngoại giao và các bộ, ngành được Chính phủ thông qua trình Quốc hội cho phép mở rộng phạm vi điều chỉnh của Luật Di sản văn hóa để bổ sung loại hình mới là di sản tư liệu, tạo hành lang pháp lý cho hoạt động quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa của Việt Nam, dự kiến được Quốc hội khóa 15 thảo luận cho ý kiến tại kỳ họp thứ 7, thông qua tại Kỳ họp thứ 8, năm 2024. Đây cũng chính là một trong những hoạt động thể hiện rõ vai trò, trách nhiệm của Việt Nam - thành viên tích cực của UNESCO trong việc nỗ lực nội luật hóa các điều ước quốc tế, chương trình về di sản văn hóa mà Việt Nam là thành viên.

Bà Lê Thị Hồng Vân, Tổng Thư ký UBQG UNESCO Việt Nam chia sẻ, đây là niềm vui không chỉ đối với riêng Thừa Thiên Huế mà còn là niềm vinh dự và tự hào của tất cả người dân Việt Nam. Việc Hồ sơ lần này được ghi danh đã nâng tổng số các danh hiệu, di sản UNESCO mà Việt Nam sở hữu lên 68 danh hiệu, góp phần thực hiện vượt mục tiêu của "Chiến lược Ngoại giao văn hóa đến năm 2030".

"Đây là sự ghi nhận, tin tưởng mà các nước khu vực và bạn bè quốc tế dành cho Việt Nam trong hoạt động bảo tồn và phát huy các giá trị di sản tư liệu. Việc Thừa Thiên Huế có thêm một di sản, danh hiệu UNESCO sẽ góp phần giúp địa phương tiếp tục tham gia và mở rộng sự kết nối, trao đổi các kinh nghiệm và nâng cao kỹ năng bảo tồn và tiếp cận di sản tư liệu trong khu vực", bà Vân nói.

PGS.TS. Nguyễn Tuấn Cường, Viện trưởng Viện Hán Nôm cho rằng, cửu đỉnh triều Nguyễn ở Hoàng Cung Huế là bộ sưu tập gồm 09 đỉnh đồng hay còn gọi là cửu đỉnh, do vua Minh Mạng cho đúc năm 1835. Cửu đỉnh là biểu tượng của sự thống nhất và trường tồn của triều đại. Những bản đúc nổi trên chín đỉnh đồng đã lưu trữ nhiều giá trị về mối quan hệ giao thoa và tiếp xúc văn hóa xã hội của đất nước Việt Nam với các quốc gia trong khu vực Đông Á.

Ông Lê Công Sơn - Phó Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế cũng gửi lời cảm ơn đến Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, Bộ VHTTDL, Bộ Ngoại giao, Ủy ban Quốc gia MOW Việt Nam, các chuyên gia trong nước và quốc tế, đặc biệt là TS. Vũ Thị Minh Hương, Thành viên Hội đồng Tư vấn của UNESCO Chương trình Ký ức Thế giới, Phó Chủ tịch Ủy ban Chương trình KUTG khu vực CA-TBD, trong thời gian qua, đã nhiệt tình đóng góp và tư vấn cho địa phương trong công tác xây dựng và ghi danh thành công hồ sơ này.

Ông Lê Công Sơn khẳng định, thời gian tới, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế sẽ có các biện pháp nhằm bảo tồn và phát huy tối đa giá trị của di sản này. Đồng thời, sẽ có sự kết nối với các quốc gia trong khu vực Đông Á để chia sẻ kinh nghiệm và nâng cao kiến thức bảo tồn nguyên vẹn di sản.