Cối đá

Hơn 40 năm qua, ông Trần Công Nhẫn (xã Quỳnh Hưng, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình) đã miệt mài sưu tầm những chiếc cối đá, trục đá kéo lúa, chân đá cột nhà,... tạo nên bộ sưu tập "khủng" hơn 4.000 chiếc các loại.

Từ bao đời nay, đá luôn gắn liền với đời sống tinh thần của dân tộc Nùng tại xã Độc Lập (huyện Quảng Hòa, tỉnh Cao Bằng). Ngoài những sản phẩm quen thuộc như cối đá hay chó đá, ngày nay, người dân nơi đây đã sáng tạo ra những sản phẩm vô cùng độc đáo và đa dạng.

"Nghiến răng như sấm, như giông/Một đoàn con nít tồng ngồng chạy ra" là câu đố dân gian được nhiều người dân nông thôn tỉnh Cao Bằng thường hỏi trẻ con về chiếc cối xay bằng đá.

Suốt 5 năm tìm kiếm và lưu giữ, hiện thầy giáo mỹ thuật Lâm Văn Cường (41 tuổi, Trường THCS Phú Thuận, huyện Thoại Sơn, An Giang) đã sở hữu bộ sưu tập hơn 250 cối đá xay bột được làm từ chất liệu đá núi Sập.

Tại xóm Bản Giuồng, xã Tiên Thành, huyện Phục Hòa (tỉnh Cao Bằng) nơi có 78 hộ dân sinh sống thì có đến 80% hộ dân có cối xay đá trong gia đình.

Trong khi nhiều người đam mê sưu tầm xe sang, cây cảnh… thì anh Nguyễn Việt Kiên (tổ dân phố Phú Thịnh 3, thị trấn Phố Lu, huyện Bảo Thắng, tỉnh Lào Cai) lại có sở thích chẳng giống ai, khi “rước” về hơn 100 chiếc cối đá nặng trịch. Bởi vậy, có người bảo anh là “đồ khùng”, nhưng giữa thị trấn tấp nập, xuất hiện “bảo tàng” cối đá - những món đồ của một thời quá khứ được sắp xếp khoa học và mang đầy triết lý, nhân sinh, thì không phải ai cũng “khùng” được.

Hàng trăm cối đá, cối xay bột, cày bừa, mõ trâu... được các nhà sư ở chùa Xanh, huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình trưng bày tại khuôn viên. Mỗi hiện vật như một trang sử kể lại về chặng đường đã qua của cư dân nơi đây. Đến chùa Xanh ngoài việc cầu an, tĩnh tâm, du khách như được sống lại những ngày rất đỗi thân thương nơi quê nhà.

Trên một bãi đất rộng ở ngoại ô Hải Phòng, được tập trung hàng nghìn cối đá và trục đá. Đây chính là kho của những người yêu cối đá. Sau nhiều năm công tác tại nước Đức, nhạc sĩ Đàm Hường hiện sống tại phố Trần Phú, TP.Hải Phòng trở về Việt Nam.

Hơn 20 năm qua, bà Chính sưu tập bộ cối đá cổ gồm 17 chiếc ở làng Phú Gia, phường Phú Thượng (Tây Hồ, Hà Nội) về làm ghế ngồi cho khách trong quán trà.

Ít ai ngờ giữa thủ đô, vẫn còn có những nơi gìn giữ giếng như con mắt của làng. Giếng làng giờ không còn là nguồn nước sinh hoạt cho các gia đình nhưng trong tâm thức, giếng là nơi đem đến khí thiêng, gió lành cho ngôi làng.