Làng đẽo đá trăm năm phát tiếng lách cách ở Cao Bằng vì nhiều người vẫn còn mê chó đá, cối giã

Với nhu cầu sử dụng các đồ vật làm bằng đá ngày càng cao, người dân đã sáng tạo những tảng đá thô sơ trở thành các sản phẩm phong phú, đa dạng, đáp ứng cả mặt thẩm mỹ và chất lượng cho người tiêu dùng.

Ông Hoàng Văn Ngôn, xóm Nà Cha cho biết: Làm nghề đẽo đá, đục đá rất vất vả, người thợ luôn phải trầm mình trong bụi, làm việc trong môi trường với độ rủi ro, chấn thương cao, tiềm ẩn bệnh tật nên nhiều người dân trong làng đã bỏ nghề. Phiến đá cứng nhưng giòn trong những nhát búa, nhát đục không thể mắc sai lầm. Trước yêu cầu cao của công việc, người thợ đá phải tập trung cao độ, hoàn toàn nhập tâm với công việc.

Từ lâu, các sản phẩm bằng đá không chỉ phục vụ nhu cầu sinh hoạt của gia đình mà trở thành hàng hóa buôn bán rộng rãi trong và ngoài huyện, trở thành nghề truyền thống của người dân nơi đây. Trong một khoảng thời gian dài với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học kỹ thuật với nhiều sản phẩm tiện ích, nghề khắc đá ít nhiều bị mai một. Tuy nhiên, những năm trở lại đây, nghề đẽo đá được người dân phát triển trở lại, các sản phẩm làm từ đá trở thành hàng hóa được người dân ưa chuộng.

Để hoàn thiện một sản phẩm làm từ đá phải mất từ 3 - 4 ngày tính cả khâu đi lấy đá. Thông thường sẽ sử dụng 2 loại đá là đá trắng và đá đỏ, đá trắng có thể lấy luôn trong xã, còn đá đỏ phải sang xã Hạnh Phúc mua. 

Để có những sản phẩm làm bằng đá đẹp đòi hỏi phải trải qua nhiều công đoạn, người thợ có kinh nghiệm và sự khéo léo ngay từ khâu tìm loại đá thích hợp. Những nguyên liệu để đúc thành sản phẩm được lựa chọn bằng kinh nghiệm thực tế của người thợ. 

Mỗi tảng đá có kết cấu vân đá khác nhau, vì vậy người thợ phải tìm được tảng đá phù hợp với yêu cầu của sản phẩm. Mẫu mã, màu sắc ngày càng phong phú, chi tiết được chú trọng, tuy nhiên nhiều người vẫn thích giữ nguyên vẻ thô sơ của đá với những vân đá độc đáo, lạ mắt.

Là thế hệ trẻ, người tiếp nối truyền thống làm nghề khắc đá của cha ông để lại, anh Triệu Chí Soái, xóm Nà Cha chia sẻ: Nắm bắt tâm lý của người tiêu dùng, với nhu cầu cuộc sống ngày càng cao, con người đang hướng đến những sản phẩm vừa đẹp, độc, lạ vừa gần gũi với thiên nhiên. Tôi đã tìm hiểu, học hỏi và mở rộng những sản theo thiết kế của khách hàng. Các sản phẩm mà khách hàng yêu cầu nhiều nhất như: bồn rửa mặt, chậu đá, ấm chén, chậu trồng cây cảnh, chó đá, cối xay... giá cả dao động từ 500 - 600 nghìn đồng/sản phẩm. Các sản phẩm càng bé, chi tiết càng khó làm và mất nhiều thời gian.Hiện nay, các sản phẩm làm bằng đá không chỉ phục vụ sinh hoạt trong gia đình mà còn dùng để trưng bày, trang trí. Các quán ăn, homestay, khách sạn... cũng tận dụng những sản phẩm làm bằng đá để không gian trở nên độc đáo, vừa mới lạ lại mang hơi hướng truyền thống, mộc mạc, gần gũi với thiên nhiên.

Từ một khối đá vô tri, dưới đôi bàn tay tài hoa, khéo léo chúng dần trở nên hình thù. Với kỹ thuật đầy sáng tạo, người thợ đã tạo ra những sản phẩm bằng đá tinh tế, lạ mắt. Sản phẩm bằng đá trở thành những vật dụng cần thiết phục vụ sinh hoạt hằng ngày, bởi thế nghề khắc đá ở đây được truyền từ đời này sang đời khác. 

Các sản phẩm không chỉ bán cho người dân trong và ngoài xã mà còn được nhiều người ở các huyện, tỉnh khác đặt hàng theo thiết kế.

Xã hội ngày càng phát triển, xuất hiện nhiều sản phẩm tiện ích hỗ trợ con người bằng nhiều chất liệu khác nhau, tuy nhiên không thể thay thế chất liệu đá trong đồ dùng mang đậm nét văn hóa truyền thống của mỗi gia đình vùng cao. Nghề đẽo đá của dân tộc Nùng tại xã Độc Lập cần được giữ gìn và phát huy, góp phần mở ra hướng phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập cho người dân.