Đặc sản xứ Đoài: Rau muống tiến vua

Loại rau muống đặc sản tiến vua này có nguồn gốc từ làng Linh Chiểu, huyện Phúc Thọ, Hà Nội. Các cụ trong làng kể lại, một ngày, vua kinh lý qua làng Linh Chiểu (xã Sen Chiểu), ngài nghỉ trưa ở đây. Dân chúng vốn nghèo không có sơn hào hải vị đành dâng món rau muống mà họ ăn hàng ngày hy vọng nhà vua xá tội. Ăn thử, ngài ngạc nhiên vì rau không chát, ăn giòn, vị đậm và từ đó cứ đến ngày vua đến làng dân trong vùng lại chọn những cây rau thân trắng, lá thưa dâng lên đức vua và lệnh cho dân trong làng trồng thêm rau để tiến cung. Người dân Sen Chiểu từng tự hào rau muống tiến vua là một trong những đặc sản của xứ Đoài.

Ảnh minh họa

Trước đây, rau muống tiến vua được trồng ở làng Linh Chiểu. Trải qua thăng trầm lịch sử, thứ rau quý ngày bị mai một. Nước thải từ các nhà làm bún, đậu phụ gây ô nhiễm khiến vị ngon của rau giảm dần, diện tích trồng rau thu hẹp. Người dân tiếc rau muống tiến vua nức tiếng một thời nhưng không có cách nào gìn giữ. Từ năm 2009 nhân dịp kỷ niệm 1000 năm Thăng Long Hà Nội, Hợp tác xã Sen Chiểu quyết định khôi phục giống rau muống tiến vua. Diện tích 2,7 ha đất khu đồng Bưởi thuộc làng Sen Chiểu, ngay cạnh làng Linh Chiểu đã được quy hoạch để trồng rau. Người dân đều hào hứng vì giống rau quý xưa sắp được trồng lại, có thêm việc để làm và đem lại thu nhập khá ổn định.

Qua thời gian khôi phục, đến nay cánh đồng rau mở rộng lên 30 ha trong đó 10ha sản xuất rau theo VietGAP, 20 ha sản xuất an toàn với 257 hộ sản xuất. Toàn bộ diện tích rau muống tiến vua đều do HTX nông nghiệp quản lý, được cấp chứng nhận vùng sản xuất rau an toàn. Nước và phân bón do HTX quản lý, quán triệt nên rau đảm bảo không lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật. Mùa rau xanh tốt nhất từ tháng 3 đến tháng 9 dương lịch. Cánh đồng Bưởi bạt ngàn màu xanh mơn mởn của rau muống, rau hái cũng không kịp bán. Nhiều gia đình từ địa phương khác đã đặt hàng mua rau về ăn dần. Loại rau muống tiến vua được người dân ít bán lẻ ngoài chợ, chủ yếu nhập cho các đơn vị bộ đội, trường học, nhà trẻ, siêu thị xung quanh thị xã Sơn Tây và một số tỉnh như Hòa Bình, Sơn La, Lai Châu...

Nơi đây nằm sát tuyến đê, được hưởng mạch nước sủi trong vắt và đất phù sa màu mỡ từ sông Hồng bồi đắp. Yếu tố thổ nhưỡng và giống rau chính là bí quyết làm nên vị ngọt, giòn, non, trắng ngần và giữ được hương vị riêng không lẫn vào đâu được của rau muống tiến vua. Nhìn bề ngoài, rau muống tiến vua không khác nhiều so với rau muống thường, chỉ khi ăn mới nhận ra sự khác biệt về hương vị, màu sắc. Thân rau màu xanh nhạt, to như chiếc đũa, ngọn vươn dài, lá thưa và nhỏ. Rau luộc lên ăn giòn, ngọt và có vị bùi. Nước luộc rau màu xanh trong chứ không xanh đục, lờ lờ như rau bị phun nhiều hóa chất, cũng không vàng như rau muống tía. Ăn ngon khác lạ nhưng giá một kg rau chỉ 6.000-7.000 đồng. Dù giá không đắt hơn những loại rau muống thường nhiều nhưng người dân vẫn ham trồng để giữ lấy giống rau quý.

Cách trồng rau muống tiến vua khá kỳ công, rau chịu thời tiết kém hơn các loại rau khác. Mỗi ngọn rau muống tiến vua khi trồng phải cách nhau đến 30-40 cm, trong khi đó rau muống thường thì khoảng cách 15 cm là đủ. Theo người dân nơi đây rau trồng cách nhau như vậy để đến khi rau tốt, ngọn vươn được lên cao. Trồng dày thì rau mọc lên thân sẽ thẳng, ăn không ngon bằng ngọn rau vươn. Các loại rau muống khác chịu đựng được thời tiết rất tốt, nắng mưa đều không ảnh hưởng nhiều vì chúng có bộ rễ chùm, bám chắc vào đất. Trong khi đó, rau muống tiến vua ít rễ, đặc biệt kỵ trời lạnh giá, sương mù. Chỉ cần gặp thời tiết thất thường là rau bị thối rễ, bành gốc, chết từng khóm vì độ bám kém.      

Rau muống tiến vua trồng dù xanh tốt đến mấy, vào mùa hè hai tháng rau cũng chỉ cho thu hoạch được ba lứa, còn vào mùa đông, rau chậm phát triển hơn một tháng cho thu một lứa với năng suất mỗi sào 360kg/lứa, một vụ rau muống cho thu hái khoảng 8 tháng, nếu muốn ăn ngọn thì sau 3 - 4 lứa phá đi trồng lại vụ mới. Đất trồng rau này phải là loại đất được làm thật mềm, bón một lớp phân chuồng rồi bừa lại, sau đó mới cấy rau, sau khi hái hết lượt mới bón phân, tro, khi nào rau bị sâu bệnh, thối rễ thì mới dám phun thuốc sinh học. Thấy giống rau ngon, nhiều nơi lấy giống về trồng nhưng rau đều bị tía ngọn, ăn chát chứ không ngọt, giòn như rau muống nơi đây. Chính vì thế, thương hiệu rau muống tiến vua chỉ vùng quê Sen Chiểu mới có.        

Rau muống tiến vua là thứ quà quê của người dân nơi đây. Khi đi chơi xa, ai cũng hái vài bó mang đi làm quà. Người Sen Chiểu xa quê cũng thấy nhớ vô cùng, ăn rau muống nơi nào cũng không thấy ngon như rau làng mình.