Đạo luật CHIP của Mỹ: TSMC và Samsung đang bị "trói tay", Trung Quốc bất lực

Sau chuyến thăm Đài Loan của Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi, Quân đội Trung Quốc đã tiến hành các cuộc tập trận quy mô lớn nhất trong nhiều thập kỷ và bắn tên lửa gần hòn đảo, làm gián đoạn các tuyến đường tiếp tế trong nhiều ngày. Ngoài cuộc khủng hoảng địa chính trị, khi những con tàu chở container né tránh các cuộc tập trận, thế giới đã có được cái nhìn trước về những gì có thể xảy ra với thương mại toàn cầu nếu một cuộc xung đột thực sự nổ ra ở eo biển Đài Loan.

Các con tàu rời Đài Loan đang chở hàng hóa quý giá cho chuỗi cung ứng toàn cầu - chất bán dẫn , những con chip nhỏ bé trung tâm của thiết bị điện tử tiêu dùng và quân sự hiện đại, từ iPhone đến ô tô, thiết bị gia dụng cho đến tên lửa. Đài Loan từ lâu đã thống trị việc sản xuất những con chip mạnh mẽ này, cung cấp phần lớn các chất bán dẫn tiên tiến nhất thế giới. Thế nên, bất kỳ sự đứt gãy nào đối với chuỗi cung ứng của mặt hàng quan trọng này sẽ gây ra những làn sóng sốc cho nền kinh tế toàn cầu.

Rủi ro đó đã xuất hiện rất nhiều trong tâm trí khi Quốc hội Mỹ thông qua một dự luật đa đảng sâu rộng nhằm giảm bớt sự phụ thuộc của Mỹ vào các chip nước ngoài.

Sau khi Hoa Kỳ thông qua Đạo luật Khoa học và CHIP trong tháng này, vốn là bộ luật trị giá 280 tỷ đô la nhằm chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong lĩnh vực công nghệ, nhiều người đã tự hỏi chính phủ Trung Quốc sẽ phản ứng như thế nào. Các chuyên gia cho biết dù có thể không hài lòng, nhưng Bắc Kinh cũng không đủ khả năng để đưa ra một phản ứng hiệu quả - ít nhất là chưa có.

"Tôi không nghĩ Trung Quốc có bất kỳ lựa chọn chính sách tốt ngay lập tức nào vào thời điểm này", Xiaomeng Lu, giám đốc công nghệ địa lý của think tank Eurasia Group, cho biết tại Diễn đàn TPI Aspen hôm 16/8. "Về cơ bản, Trung Quốc không có công nghệ để tạo ra những tấm chip đó".

Đạo luật Khoa học và CHIP được chờ đợi từ lâu mà Tổng thống Joe Biden đã ký thành luật vào ngày 10 tháng 8 chứa 52 tỷ đô la hỗ trợ cho ngành công nghiệp bán dẫn. Nhưng cái giá phải trả là: Bất kỳ công ty nào chấp nhận trợ cấp đều bị hạn chế thực hiện một "giao dịch quan trọng" để mở rộng đáng kể năng lực sản xuất chip của mình ở Trung Quốc hoặc bất kỳ quốc gia nước ngoài nào khác mà họ quan tâm trong 10 năm.

Các đại diện của Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã chỉ trích luật pháp của Mỹ là một ví dụ về "sự ép buộc kinh tế" của Mỹ tại một số cuộc họp giao ban truyền thông quốc gia. Đạo luật CHIPS sẽ "làm gián đoạn thương mại quốc tế và bóp méo chuỗi cung ứng chất bán dẫn toàn cầu", một phát ngôn viên Wang Wenbin cho biết. "Trung Quốc kiên quyết phản đối điều đó".

Thậm chí, hai hiệp hội thương mại Trung Quốc cũng chỉ trích luật này là phân biệt đối xử với một số công ty nước ngoài và cho rằng nó sẽ cản trở sự đổi mới công nghệ. Bất chấp những lời lẽ gay gắt, Bắc Kinh vẫn chưa đưa ra tuyên bố trả đũa nào đối với Đạo luật CHIP.

Samm Sacks, chuyên gia về chính sách an ninh mạng và kinh tế kỹ thuật số Trung Quốc tại New America, cho biết Bắc Kinh đã đe dọa sẽ đưa Công ty sản xuất chất bán dẫn Đài Loan và các công ty khác vào "Danh sách pháp nhân không đáng tin cậy" sau khi Mỹ chặn các nhà sản xuất chip toàn cầu cung cấp cho gã khổng lồ viễn thông Trung Quốc Huawei Technologies vào năm 2020. Danh sách này sẽ đánh dấu các doanh nghiệp nước ngoài bị cáo buộc đối xử bất công với các công ty Trung Quốc.

Tuy nhiên, thực thế mà nói việc triển khai các công cụ chính sách như vậy "sẽ tốn một khoản chi phí lớn đối với cộng đồng doanh nghiệp nước ngoài ở Trung Quốc, nhưng cuối cùng Trung Quốc đã không làm được điều đó", Sacks cho biết tại một hội thảo của Diễn đàn TPI Aspen hôm 16/8.

"Và tôi lưu ý điều đó, bởi vì tôi nghĩ rằng nó cho thấy rằng vẫn còn áp lực kinh tế, hiện chỉ đang gia tăng xung quanh các chính sách 'zero-COVID' của Trung Quốc", cô nói. "Nhưng điều đó không có nghĩa là các biện pháp kiểm soát xuất khẩu hoặc các chính sách trả đũa khác chống lại Mỹ và các công ty lấy tiền từ Washington là điều không cần bàn cãi".

Bắc Kinh đang chờ đợi ngành công nghiệp bán dẫn trong nước trưởng thành. Các chuyên gia cho biết, nó sẽ thành công khi đất nước không còn phụ thuộc vào các nhà sản xuất chip nước ngoài như TSMC và Samsung Electronics nữa.

Chia sẻ thêm về vấn đề này, J. Bradford Jensen, giáo sư kinh doanh quốc tế tại Đại học Georgetown, cho biết: Không phải tất cả những người chỉ trích Đạo luật CHIPS đều ở Trung Quốc. Những người chơi trong ngành bán dẫn đã nhận thấy khó khăn khi cố gắng tái tạo chuỗi cung ứng toàn cầu ở Mỹ".

Tuy nhiên, các nhà sản xuất chip hàng đầu như TSMC buộc phải chọn một bên giữa Mỹ và Trung Quốc - và hầu hết các thiết bị sản xuất chip quan trọng để duy trì hoạt động đều do Mỹ và các đồng minh của Mỹ thiết kế và cung cấp.

Ông Lu của Eurasia Group nói với Nikkei Asia bên lề diễn đàn rằng: "TSMC và Samsung đang bị trói tay. Họ phải chọn phía Hoa Kỳ. Có thể có một số chỗ rất nhỏ cho các công ty xoay quanh các hạn chế đầu tư của Trung Quốc trong Đạo luật CHIPS, nhưng họ không thể làm gì nhiều".

Về việc liệu luật này có nâng cao vị thế của Mỹ một cách hiệu quả và kiềm chế ảnh hưởng của Trung Quốc trong sản xuất chip hay không, J. Bradford Jensen, giáo sư kinh doanh quốc tế tại Đại học Georgetown, cho biết: Bộ luật hoàn toàn làm được [nâng cao vị thế của Mỹ], nhưng nó không nhất thiết hạn chế ảnh hưởng của Trung Quốc. Nó buộc Trung Quốc phải có những đổi mới mang tính bản địa lớn hơn để bắt kịp Mỹ - và các nước đồng nghiệp Đông Á về sản xuất chip.