Đau đầu với thất thoát lúa

Tổn thất 13,7%

Sản lượng lúa ở ĐBSCL hàng năm khoảng 21 triệu tấn và tổn thất sau thu hoạch mỗi năm ước tính hàng trăm triệu USD. Trong đó, thất thoát vật chất ước tính vào khoảng 1,14% cho vụ thu đông và tới 3,49% cho vụ hè thu. Điều này làm số lượng lúa hàng năm bị mất từ 400.000-600.000 tấn.

Theo nông dân Danh Thuấn (ấp Mỹ Đông, xã Mỹ Quới, huyện Ngã Năm, tỉnh Sóc Trăng), tổn thất ở trà lúa hè thu là cao hơn trà đông xuân. Bởi vụ hè thu lọt vào thời điểm có mưa, độ ẩm cao, lúa bị rụng khi gặt, đưa vào sấy bị nhót nhiều. “Chưa kể gặp giống yếu ra dễ đổ hay muối hạt lại vận chuyển xa thì mức hao hụt tăng vọt thêm vài phần trăm nữa, cộng thêm tình trạng hạt gạo bị xấu đi ít nhiều” - ông Thuấn than.

Công cụ thu hoạch lạc hậu đã gây thất thoát lớn trong khâu thu hoạch ở ĐBSCL.

Theo nghiên cứu của Trường Đại học Nông Lâm TP.HCM, tổn thất lúa gạo sau thu hoạch ở ĐBSCL 13,7%, cao hơn so với Nhật Bản, Ấn Độ... Trong đó, khâu bảo quản tổn thất gần 2,6%, khâu thu hoạch 1,5%... Ông Nguyễn Văn Hòa (ấp Mỹ Tường, Mỹ Quới, Ngã Năm, Sóc Trăng), thừa nhận: Cứ thu hoạch 1 công đất, bình quân được 30-50 giá lúa, thì hao hụt gần 13kg từ khâu cắt lúa, 7kg trong khâu suốt lúa.

Giáo sư Werner Muhlbauer - chuyên gia hàng đầu về bảo quản sau thu hoạch ở CHLB Đức, so sánh: “Tổn thất sau thu hoạch ở ĐBSCL do thửa ruộng nhỏ, trồng nhiều loại giống khác nhau nên hạn chế đưa cơ giới hóa vào đồng ruộng, lúa thu hoạch xong tạp chất lớn (5%), lúa bảo quản trong bao… Trong khi ở Đức, nông trại thường rộng lớn (trên 150ha) nên có đến 99% diện tích được thu hoạch bằng máy, loại bỏ hầu hết tạp chất (chỉ còn dưới 1%). Bảo quản trong nhà kho lớn, hiện đại nên giảm thất thoát…”.

Thiếu công nghệ

Sau thu hoạch, việc chưa có sở sở vật chất hiện đại cũng gây tổn thất lớn ở khâu tồn trữ. Tiến sĩ Lê Văn Bảnh - Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL cho biết: “Nông dân sau khi thu hoạch lúa xong thường đổ vào bồ hoặc vô bao chứa trong nhà. Với nhiệt độ, độ ẩm ở ĐBSCL đã gây thất thoát lớn ngay ở khâu tồn trữ”. Khi hạt lúa đem đi xay xát lại tiếp tục thất thoát do máy móc, trang thiết bị lạc hậu, sử dụng lao động thủ công để vận chuyển…

Ngoài những thất thoát trên, những phụ phẩm trong lúa như: Rơm, trấu, cám chưa được sử dụng triệt để. Một điều dễ nhận thấy ở khu vực sản xuất lúa ĐBSCL là nông dân không có khả năng xây dựng kho tồn trữ lúa gạo, máy sấy nên họ bảo quản lúa tạm bợ ở hiên nhà, ngoài sân… Như ông Phan Văn Sáu - Phó Giám đốc Sở Công Thương Bạc Liêu, nhận định: Bạc Liêu có lò sấy ít, chỉ khoảng 200 lò và đa phần lại là thủ công. Đồng thời, kho chứa lúa cũng không nhiều. Còn một số nhà máy xay xát có kho nhưng không bố trí hệ thống máy điều chỉnh nhiệt độ và độ ẩm làm ảnh hưởng chất lượng gạo, gây ẩm mốc, mọt khi tồn trữ quá lâu.

Việc này làm hạt lúa dễ hút bẩn, chuột bọ cắn phá nên chất lượng và số lượng giảm đi rất nhanh. Tiến sĩ Phạm Văn Tấn - Phó Giám đốc Viện Cơ điện và Công nghệ sau thu hoạch cho biết: “Thất thoát làm mất mát cả về lượng lẫn về chất, làm cho ngành lúa gạo không thể đa dạng hóa sản phẩm, chỉ xuất khẩu gạo ở thị trường phẩm chất thấp…”.

Tiến sĩ Tấn, cho rằng: Quy trình sản xuất lúa gạo ở ĐBSCL lạc hậu nên gây thất thoát lớn trong và sau thu hoạch. Chính quy trình này là dây chuyền làm giảm chi phí sản xuất lớn và giảm năng lực cạnh tranh của lúa gạo VN. Vì vậy, cần có giải pháp cải tiến, hiện đại hóa toàn bộ quy trình để giảm thất thoát sau thu hoạch.

(Còn nữa)

Hoàng Mai - Vũ Khánh