Độc đáo món Khẩu Sli không thể thiếu trong ngày Tết của người Nùng

Clip: Xem người Nùng xứ Lạng kỳ công làm món bánh Khẩu Sli đặc sản nức tiếng.

Với người Nùng, vào những dịp quan trọng như lễ Tết mà không có Khẩu Sli, thì cái Tết đó coi như chưa trọn vẹn. Ngày nay, cuộc sống phát triển, các loại bánh truyền thống ít dần, nhưng với người Nùng xứ Lạng, Khẩu Sli vẫn là "lễ vật" dâng lên tổ tiên không thể thiếu trên bàn thờ của mỗi gia đình cùng với bánh chưng. Khẩu Sli là món bánh hảo hạng cho trẻ nhỏ, là quà đãi khách quý đến thăm nhà chúc Tết.

Hạt xôi (Khẩu Sli) được nổ trên bếp củi trong chiếc chảo gang dày cộp.

Món Khẩu Sli không biết có từ bao giờ nhưng nó được làm rất cầu kỳ qua nhiều công đoạn. Món Khẩu Sli được làm từ gạo nếp, lạc, vừng và đường phên. Hương vị thơm bùi của gạo nếp, vừng đen và lạc rang cộng với vị ngọt thanh của đường mía đã tạo nên món bánh Khẩu Sli đặc sản nức tiếng xứ Lạng.

Lạc rang vàng thơm cộng với vừng đen giúp món Khẩu Sli của người Nùng thêm thơm và giòn.

Gạo được ngâm từ 5 - 7 tiếng, đãi sạch, để ráo nước và đem đồ thành xôi. Khi đồ xôi chú ý đều lửa, không để xôi bị ám mùi khói. Trong khi chờ xôi chín, người làm bánh sẽ xay bột sắn thật mịn. Khi xôi chín, dỡ ra và để nguội, rồi trộn với bột sắn trắng tinh mới xát, đảo đều để cho những hạt xôi tơi ra từng hạt, không dính vào nhau.

Sau công đoạn này sẽ đem vào cối đá giã cho hạt xôi dẹt mỏng, xưa chỉ dùng cối giã đạp chân. Công đoạn giã xôi này khá lâu và tốn nhiều sức, thường là có hai người cùng làm. Chân đạp cối, tay đảo xôi, sau nhịp giã của người này, người còn lại sẽ dùng tay để đảo xôi, người làm phải thật kiên nhẫn không quá vội vàng vì hạt xôi sẽ dễ bị nát, vón cục, càng đảo kỹ, càng giã lâu thì hạt cốm càng đẹp. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều máy móc đã có thể hỗ trợ công đoạn này. Những hạt xôi tròn dẹt sau đó được hong gió cho thật khô.

Người nổ Khẩu Sli phải thật tỉ mẩn và kỳ công bởi nếu xao nhãng thì mẻ Khẩu Sli sẽ bị cháy.

Khi nổ Khẩu Sli, người làm sẽ dùng một chiếc chảo gang để rang xôi. Khi rang cho chừng một nắm xôi đã giã vào chảo, để lửa vừa phải, đảo cho đều tay rồi cho một chút dầu ăn xuống chảo để hạt xôi nở phồng, có màu vàng nhạt, căn có độ giòn, xốp tan trong miệng.

Tùy nhà sẽ cho thêm vừng đen và lạc rang để món Khẩu Sli thêm hấp dẫn. Đường để làm Khẩu Sli là đường phên được ép từ mía vàng của người dân địa phương bằng phương pháp truyền thống, có màu vàng sậm, ngọt đượm và thơm mùi mía.

Người làm bánh sẽ cô đường, đun tiếp cho đến khi đường có màu đẹp và đạt được độ giòn. Đối với công đoạn "cô đường" phải thật chú ý không để bị quá lửa đường sẽ bị cháy khét, còn nếu chưa đủ lửa, đường cô đặc sẽ dễ bị tan chảy, khi nhai bị dính, khó ăn. Khi đường sôi sủi, tạo thành mật sền sệt, đổ bỏng đã rang vào rồi đảo nhanh tay trên chảo để đường và bỏng quyện đều nhau, hạt bỏng có một màu vàng óng đẹp mắt.

Món bánh Khẩu Sli giòn tan, thơm bùi, ngọt thanh hấp dẫn.

Đổ hỗn hợp bỏng đường ra khuôn gỗ vuông, dàn đều, dùng lu làm bằng gỗ nghiến, hoặc dùng chai thủy tinh cán qua cán lại, nén cho thật chặt. Cán bánh ngay khi còn nóng thì sẽ có độ kết dính cao. Lấy lạc đã rang chín, giòn thơm, hạt nhỏ đều do địa phương tự trồng đổ lên mặt bánh một lớp lạc, dàn cho phẳng, tiếp tục dùng chai thủy tinh cán đều, kết dính chặt vào lớp bánh. Sau đó, dùng dao sắc cắt bánh thành từng miếng. Chiếc bánh Khẩu Sli trông rất hấp dẫn, những hạt nếp phồng quyện với đường vàng ươm, óng ánh, thêm lớp lạc phủ trên mặt bánh một màu nâu đỏ, bóng mượt. Tùy vào sở thích, người ta có thể thay thế lớp lạc bằng một loại vừng có vị thơm, bùi rất lạ miệng.

Trải qua nhiều công đoạn khá cầu kỳ sẽ có được loại bánh rất độc đáo mà người thưởng thức phải bằng cả ngũ giác. Chỉ cần nhai một miếng Khẩu Sli giòn tan trong miệng, người ăn sẽ cảm nhận được mùi thơm của nếp, vị bùi ngậy của lạc (ngà), vị ngọt thanh của đường mía (thưng)... và cảm nhận cả cái "tình", sự chân thành của người làm bánh gửi gắm trong đó.