Dốc sức giữ quan họ cổ

Đi hết 44 làng để sưu tập

Lật giở từng trang bản thảo chi chít chữ ghi chép những ký ức về quan họ cổ đã ngả màu thời gian, ông Nguyễn Văn Quyển (77 tuổi) nhớ lại: Tôi vốn sinh ra ở Yên Mẫn- một làng quan họ cổ bao đời nức tiếng đất Kinh Bắc xưa. Tôi được đi theo các cụ học hát, học đàn, sang các làng bên để giao lưu và “chơi” quan họ. Thế rồi tôi mê quan họ cổ.

Bà Thơm đang hướng dẫn các em tập múa, hát.

Tôi cứ lẳng lặng một mình tới đủ 44 làng quê quan họ gốc trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, gặp gỡ các nghệ nhân để sưu tầm các bài quan họ. Tôi đã tìm đọc các sách vở về âm nhạc và gặp gỡ các nhạc sĩ, nhà nghiên cứu quan họ như Hồng Thao, Nguyễn Trọng Oánh, Lê Danh học hỏi thêm, bây giờ các cụ đều không còn nữa.

Bà Nguyễn Thị Thơm (57 tuổi)- vợ ông Quyển, người đã có bao năm bao tháng lặn lội cùng chồng tìm tòi, phục dựng quan họ cho biết: “Bấy giờ, tôi ở làng bên, nghe bên làng Yên Mẫn có ông thầy giáo truyền dạy quan họ hiền lành, tốt bụng và yêu quan họ lắm, tôi mon men đến xin học. Mới đầu, thấy ông ấy thô vụng, tôi cứ đắn đo mãi. Thế rồi, vài lần đi hát đối đáp, hát giao duyên, tôi đâm ra cảm mến, nể phục.

Ông nói, ông thích quan họ cổ và không muốn nó bị tuyệt diệt nên mong có người sẽ cùng gắng sức với ông thực hiện tâm nguyện cuối đời. Rồi chúng tôi đến với nhau. Phải mất gần 6 năm đánh vật với từng nốt nhạc, vợ chồng tôi mới hoàn thiện xong tập sách “400 bài hát đối đáp Dân ca Quan họ Bắc Ninh” ở dạng ký âm, hoàn thiện tập bản thảo chú thích một số từ ngữ, điển tích, truyện kể ở “1.000 bài Dân ca Quan họ”. Chúng tôi cũng đang nỗ lực hoàn thiện một số công trình nghiên cứu theo các chuyên đề khác nhau”.

Tiếp chuyện chúng tôi, vợ chồng ông Quyển xúc động: “Thú thật với anh, chúng tôi làm điều này là vì tâm huyết, sợ quan họ mất đi, mai sau, con cháu lớn lên sẽ chẳng biết gì về di sản cha ông”. Chẳng màng đến thù lao, kinh phí, ngày ngày ông Quyển, bà Thơm vẫn tiếp tục cặm cụi sưu tầm, nghiên cứu, ghi chép.

Ươm mầm cho quan họ

Dựa vào nguồn tài liệu sẵn có, cộng với vốn liếng quan họ hàng nghìn bài đối đáp được ghi chép lại từ năm 1960 đến nay, bà Thơm bàn với chồng mở lớp truyền dạy quan họ cho mọi người. Năm 2006, vợ chồng ông bà truyền dạy quan họ cho đối tượng người cao tuổi trong xã và đến đầu tháng 8.2010 thành lập Câu lạc bộ (CLB) Quan họ măng non thôn Kim Đôi.

Lúc đầu chỉ có 12 em tham gia. Sau một thời gian hoạt động đều đặn với hiệu quả tốt, đến nay CLB Quan họ măng non thôn Kim Đôi đã thu hút gần 30 em học sinh ở 2 trường tiểu học và THCS xã Kim Chân tham gia sinh hoạt đều đặn vào chiều Chủ nhật hàng tuần. Có những em mới 5 tuổi, chưa thuộc hết bảng chữ cái nhưng đã thuộc khá nhiều bài dân ca quan họ.

Người dân trong thôn xóm đều phấn khởi và tự hào khi nhìn thấy con, cháu mình không phải người làng quan họ gốc nhưng biết hát cả những bài dân ca quan họ cổ. Một số em có năng khiếu được nhận định là có triển vọng, tiêu biểu như em Nguyễn Thị Liên (11 tuổi) thuộc 20 bài, trong đó có 3 bài quan họ cổ…

Không chỉ truyền dạy quan họ miễn phí, ông bà Quyển còn tự bỏ tiền ra để sao in và phát tặng tài liệu cho các em. Ông bà còn xây dựng Quỹ Khuyến học của CLB. Đối với những em tham gia sinh hoạt tại CLB, em nào thuộc và hát được nhiều bài quan họ, đạt thành tích cao trong học tập và rèn luyện đạo đức ở trường đều được ông bà khen thưởng, động viên vào các dịp đầu năm học và Tết Nguyên đán.

Hồ Phương Phúc