Được lập làm Đông cung Thái tử, vì sao Lý Long Xưởng vẫn "trượt" ngôi hoàng đế nhà Lý?

Sách “Đại Việt sử lược” đã ghi nhận hoàng đế Lý Anh Tông có ít nhất 6 người con, nhưng 3 người được sử sách chép kỹ nhất, gồm thái tử Lý Long Xưởng, con Chiêu Linh hoàng hậu Vũ Thị; hoàng tử Lý Long Cán, con Thục phi Đỗ Thụy Châu, sau trở thành vua Lý Cao Tông và Huệ Văn Vương, được Trần Tự Khánh đưa lên làm vua năm 1214. 

Lý Long Xưởng được lập làm Đông cung thái tử, tước Hiển Trung vương. Lúc đó, ngôi vị hoàng đế Đại Việt tương lai dường như đã chắc chắn thuộc về Long Xưởng.

Tuy nhiên, từ khi được lập làm thái tử, Lý Long Xưởng chỉ lo ăn chơi, đàn đúm và đặc biệt vô cùng hoang dâm hiếu sắc, bất chấp loạn luân. Để thỏa mãn dục vọng, Đông cung thái tử Long Xưởng đã thông dâm với cả cung phi của vua cha Anh Tông. 

Sách “Đại Việt sử lược” viết: “Long Xưởng có tính hiếu sắc, trong cung có những cung nữ được vua yêu dấu, Long Xưởng đều tư thông với họ...”. Cũng sách này cho hay, Chiêu Linh hoàng hậu biết rõ bản chất xấu xa của con, nhưng chẳng những không can ngăn mà còn “đổ dầu vào lửa”.

Theo sách “Đại Việt sử lược”, vào buổi đó, trong số các phi tần, vua Lý Anh Tông đặc biệt sủng ái bà Nguyên phi Từ Thị. 

Nhằm hạ bệ tình địch, hoàng hậu Chiêu Linh đang tâm xúi con mình làm điều vô đạo, sai Long Xưởng ngầm giở ngón tư tình để mê hoặc Từ Thị, muốn cho bà Nguyên phi này bị nhà vua nhạt tình. 

Biết vậy, Từ Thị đem hết việc đó tâu vua...Vì vốn ghét thái tử vô lễ, ăn chơi trác táng, rồi lại nghe chuyện Long Xưởng gan to hơn trời, ve vãn cả thiếp yêu của mình, hoàng đế Lý Anh Tông giận dữ tột cùng, đã hạ chỉ phế Long Xưởng.

Sách “Đại Việt sử ký toàn thư” cho biết, vào tháng 9-1174, Lý Long Xưởng bị phế làm thứ dân và bị bắt giam một thời gian. 

Sau đến đời vua Lý Cao Tông, vào năm 1181, Lý Long Xưởng ra tù, nhưng lại tụ họp bọn bất lương cướp bóc bừa bãi. 

Tháng giêng năm 1175, với tình cảm dành cho Lý Long Trát, vua Lý Anh Tông đã lập ấu nhi khi ấy mới 2 tuổi làm thái tử, cho ở Đông cung. 

Tháng 7-1175, vua Anh Tông băng hà ở điện Thụy Quang, hưởng dương 39 tuổi. Thái tử Lý Long Trát lên kế vị, tức vua Lý Cao Tông.

Với sự phò giúp của quan quyền nhiếp chính Tô Hiến Thành, việc nước và cuộc sống của thần dân vào buổi ban đầu triều Cao Tông lúc nào cũng thuận buồm xuôi gió, ổn định phát triển. 

Thế nhưng, sau khi bắt đầu trực tiếp cầm quyền trị nước, nhà vua trẻ lại sinh ra ham mê săn bắn, chính sự pháp luật không rõ ràng, vơ vét của dân xây nhiều cung điện, bắt trăm họ xây dựng phục dịch nên trộm cướp nổi lên khắp nơi. 

Đỉnh điểm là vào năm 1208, nạn đói kém hoành hành, người chết đói hàng loạt. Nhà vua vẫn bàng quan, rong chơi vô độ, tiêu tiền như nước, xây đền đài không ngớt...

Sách “Đại Việt sử ký toàn thư” nhận định về Lý Cao Tông: Ở trong mê sắc đẹp, ra ngoài mê săn bắn, ham rượu, thích nhạc, xây nhà cao, trổ tường đẹp, phạm một trong các điều ấy tất phải bại vong. 

Vua phạm đủ các điều ấy, còn nói gì được nữa? Như vậy, việc con trưởng hoang dâm khiến vua Lý Anh Tông phải phế truất, nhưng sau chọn con thứ kế vị ngai vàng - lại ăn chơi chẳng ra gì... cho thấy vua Lý Anh Tông đâu sáng suốt lắm trong việc truyền ngôi. 

Song, có một điều cũng cần làm rõ rằng, lúc đương thời, vua Lý Anh Tông cũng nổi tiếng ăn chơi chẳng kém nên sử gia Ngô Thì Sĩ đã phải thốt lên trong “Việt sử tiêu án”: “Ơn trạch của họ Lý đến đây tiêu ma hết cả”. Sau này, trong sách “Việt sử giai thoại”, nhà sử học Nguyễn Khắc Thuần cũng nhận xét: Quả đúng là “Cha nào con nấy”, “Giỏ nhà ai, quai nhà nấy!”.

Trong lịch sử Việt Nam, hiện tượng kiểu Lý Long Xưởng thông dâm với vợ của vua cha không phải là duy nhất. Sử sách chép rằng, khi còn là một hoàng thân, Mạc Kính Chỉ đã gây nên chuyện động trời, khiến người đời khó bỏ qua. 

Sách Đại Việt thông sử viết: “Mạc Kính Chỉ là con cả của Kính Điển, mới đầu được phong là Hùng Lễ Vương, vì tư thông với người thiếp của cha nên bị giáng xuống làm thứ dân, sau đó lại khôi phục.

Lời bàn:

Trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam có câu tục ngữ: “Cha nào con nấy”. Điều này hoàn toàn đúng, bởi trong một gia đình thì những người có quan hệ huyết thống thường sẽ có những sự ảnh hưởng nhất định đến nhau. Tuy nhiên, việc sử dụng câu tục ngữ này phải đúng với hoàn cảnh của nó. 

Bởi nếu cha con giống nhau cả về hình dáng, khuôn mặt và cả tính nết, đức độ..., thì câu này được hiểu là khen. 

Nhưng nếu người cha và người con lại giống nhau các thói quen xấu, hay người cha rượu chè, cờ bạc, trai gái và người con cũng y như cha..., thì đây là lời phê phán, chê bai, trách móc. Và trường hợp như vua Lý Anh Tông và Lý Cao Tông trong giai thoại này, thì câu tục ngữ mang ý nghĩa phê phán nghiêm khắc.

Từ thực tế cuộc sống cũng như sử sách, chúng ta không thể quy chụp rằng, ở đâu và thời nào cũng cứ cha mà tốt thì con không thể xấu và ngược lại. Mà hãy nhìn nhận việc họ làm được đến đâu chứ đừng cứ nhìn vào người có quan hệ thân cận nhất để có thể đánh giá được phẩm chất của một con người vì điều đó hoàn toàn phiến diện. 

Tuy nhiên, từ câu tục ngữ cũng như nội dung của giai thoại trong bài, đã cho chúng ta thấy rằng, dù sao chăng nữa người làm cha, làm mẹ cũng sẽ có những ảnh hưởng nhất định đến con trẻ. Vì thế, các bậc cha mẹ muốn con mình trở thành người tốt thì bản thân phải làm gương.