Giảm hàng triệu người hút thuốc

Hoàn thiện hệ thống pháp luật

Việc Quốc hội thông qua Luật PCTHTL và cho phép thành lập Quỹ PCTHTL là một bước tiến quan trọng góp phần thực hiện các cam kết của Việt Nam khi phê chuẩn Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá. Đồng thời thể hiện sự cam kết mạnh mẽ của Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội trong công tác PCTHTL nói riêng và công tác chăm sóc và nâng cao sức khỏe cộng đồng nói chung. Việc thông qua và thi hành Luật PCTHTL và thành lập Quỹ PCTHTL nhận được sự đánh giá cao của Tổ chức Y tế Thế giới và bạn bè quốc tế.

Các pano truyền thông về Luật PCTHTL được treo ở nhiều tuyến đường lớn ở Hà Nội. Ảnh: Dương Ngọc 

Kinh nghiệm của các quốc gia có quỹ và nâng cao sức khỏe cho thấy, cần ít nhất 1-3 năm đầu tiên để xây dựng, ổn định tổ chức và vận hành quỹ một cách hiệu quả. Tuy nhiên, với sự nỗ lực của Quỹ PCTHTL, hoạt động PCTHTL đã được đẩy mạnh từ trung ương tới các tỉnh, thành phố.

Hiện nay, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về tổ chức, cơ chế quản lý và vận hành Quỹ PCTHTL được sự quan tâm của Chính phủ, các bộ, ban ngành liên quan đã cơ bản được xây dựng và hoàn thiện. Số các cơ quan, đơn vị, tổ chức nhận hỗ trợ từ quỹ đã tăng lên nhanh chóng từ 17 cơ quan, đơn vị vào cuối năm 2014 đã tăng lên 92 đơn vị, tỉnh, thành phố trong năm 2015.  Các hoạt động PCTHTL đã được 20 bộ, ngành, 63 tỉnh, thành phố tổ chức thực hiện khá đồng bộ và đẩy mạnh trong toàn quốc, bước đầu đã nâng cao nhận thức của lãnh đạo các cấp, người dân trong cộng đồng về pháp luật, góp phần thực hiện Luật PCTHTL và bảo vệ sức khỏe người dân. Theo điều tra tình hình sử dụng thuốc lá trong học sinh từ 13-15 tuổi năm 2013 của Trung tâm Phòng chống - Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ (CDC), Tổ chức Y tế Thế giới cho thấy tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở thanh thiếu niên Việt Nam giảm khoảng 0,8% (giảm từ 3,3% năm 2007 xuống 2,5% năm 2014). 90% học sinh đang hút thuốc có ý định cai thuốc. Tỷ lệ này cho thấy hiện nay việc sử dụng thuốc lá đang được ngăn chặn và có xu hướng giảm ở lứa tuổi học sinh của Việt Nam, đây chính là những chỉ số quan trọng và đảm bảo hiệu quả bền vững của các hoạt động PCTHTL trong thời gian tới tại nước ta.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả bước đầu, hoạt động PCTHTL còn có những hạn chế nhất định.  Do đây là lần đầu tiên thành lập Quỹ PCTHTL trực thuộc Bộ Y tế, cơ chế hình thành quỹ cũng hết sức mới mẻ, vì vậy các bộ, ngành cần thời gian và thảo luận rất kỹ để ban hành các văn bản hướng dẫn quản lý việc thu nộp, quản lý tài chính.

Các thành viên của Hội đồng quản lý và Ban tư vấn đều làm việc kiêm nhiệm, do đó dù rất tích cực và chủ động song thời gian dành cho hoạt động của quỹ còn hạn chế. Một số bộ, ngành và địa phương chưa thực sự chủ động đề xuất tổ chức thực hiện các hoạt động PCTHTL. Để xây dựng kế hoạch cho năm 2016, đến nay quỹ mới nhận được kế hoạch của 7/30 bộ, ngành và 50/67 tỉnh, thành phố.

Năng lực xây dựng kế hoạch, đề xuất hỗ trợ, quản lý và tổ chức triển khai hoạt động của các đơn vị nhận hỗ trợ, đặc biệt là tại các địa phương còn nhiều hạn chế.

Tăng cường truyền thông

Truyền thông PCTHTL luôn là hoạt động quan trọng nhằm đưa đến mọi người dân các thông tin về tác hại của hút thuốc và hút thuốc thụ động, tăng cường ý thức chấp hành pháp luật về PCTHTL, để mỗi người dân biết cách tự bảo vệ mình khỏi tác hại của thuốc lá.

Xác định được điều này, trong năm 2014-2015 sau khi đi vào hoạt động, quỹ đã nỗ lực phối hợp với các tỉnh, thành phố tập trung vào việc tuyên truyền phổ biến Luật PCTHTL và các văn bản hướng dẫn thực hiện, đặc biệt là văn bản xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực PCTHTL tới cộng đồng; truyền thông về tác hại của việc sử dụng thuốc lá và tiếp xúc thụ động với khói thuốc; lợi ích của việc thực thi môi trường không khói thuốc.

Năm 2014, riêng 11 báo đài cấp trung ương nhận hỗ trợ của quỹ đã sản xuất và phát sóng 11 phóng sự, hàng trăm bài báo, trên 400 đoạn phim về PCTHTL trên kênh truyền hình VTV Cần Thơ và VTC Đà Nẵng; phát sóng 18 thông điệp bằng chữ trong các chương trình thời sự VTV1. Ít nhất 4 thông điệp quảng cáo truyền hình được phát sóng trên các đài truyền hình trung ương và các thành phố lớn. Đến ngày 30.5, quỹ đã hỗ trợ cho 20 đơn vị bộ, ngành để thực hiện các hoạt động truyền thông trên truyền hình (tối thiểu phát sóng 3 buổi tọa đàm, 7 chuyên mục khoa giáo, 12 lần các phóng sự, và 62 lần các thông điệp về PCTHTL trên các kênh truyền hình VTV1, O2 TV...).

Tổng cộng đã có hơn 300 bài báo mạng và 120 bài báo viết về tác hại của hút thuốc, hoạt động xây dựng môi trường không khói thuốc, phổ biến nội dung luật, cùng với việc cập nhật trang website www.vinacosh.gov.vn.  Phát 5 video clip về tác hại thuốc lá, xây dựng môi trường không khói thuốc trên các bảng điện tử tại 40 tòa nhà, trung tâm thương mại tại Hà Nội, tổ chức treo 50 pano cỡ lớn vận động thực thi luật trên các tuyến phố chính tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh; hỗ trợ sản xuất hàng trăm pano và lắp đặt hàng ngàn biển cấm hút thuốc lá tại trụ sở làm việc các bộ, ngành và tổ chức xã hội.

Quỹ đã chủ trì và phối hợp các địa phương, bộ ngành tổ chức lễ mít-tinh hưởng ứng Ngày thế giới không thuốc lá 31.5 và Tuần lễ quốc gia không thuốc lá 25-31.5. Sự kiện này thu hút hàng ngàn người tham gia, chủ trì của các lãnh đạo Chính phủ, Quốc hội và bộ ngành liên quan. Tháng 5 vừa qua, quỹ đã hỗ trợ tổ chức thành công Hội nghị đánh giá kết quả 10 năm thực hiện Công ước khung về Kiểm soát thuốc lá của Tổ chức Y tế Thế giới tại Việt Nam.

Còn tại các tỉnh, thành phố, nhiều chuyên mục phát thanh, tọa đàm, bản tin về PCTHTL cũng đã được thực hiện hàng ngàn lần, liên tục hàng tháng trên đài phát thanh tỉnh, thành phố. Địa phương sản xuất 17 chương trình phát thanh, 6 chương trình khoa giáo trên đài phát thanh, 13 chương trình phát thanh ngắn, 59 chương trình phát thanh tuyến xã. Tổng cộng, các tỉnh đã sản xuất 135.000 tờ rơi về tác hại của thuốc lá và Luật PCTHTL, 3.500 áp phích, lắp đặt 7.130 biển báo cấm hút thuốc, 40 băng rôn khẩu hiệu tại địa điểm công cộng, 464 pano về thực thi Luật PCTHTL, đặt tại nơi công cộng và nơi làm việc, trung tâm y tế, trường học, bệnh viện, cơ quan công sở. Trên 5.000 cuốn sổ tay hướng dẫn cho cán bộ chủ chốt tại các tỉnh, thành phố và các đĩa DVD cơ sở dữ liệu truyền thông được phát cho toàn bộ Sở Y tế, Trung tâm Truyền thông giáo dục sức khỏe, Liên đoàn Lao động 63 tỉnh thành phố, các bộ, ngành trung ương.

Quỹ đã phối hợp các địa phương, bộ ngành tổ chức lễ mittinh hưởng ứng Ngày thế giới không thuốc lá 31.5 và Tuần lễ quốc gia không thuốc lá 25-31.5. Tính đến ngày 30.6, đã có 28 đơn vị gửi báo cáo kết quả hoạt động hưởng ứng Tuần lễ quốc gia không thuốc lá (gồm 9 bộ, ngành và 19 tỉnh, thành phố).