Hồ sơ Di sản cho Đường Lâm còn gian nan

Lộ trình dài

Tại hội thảo quốc tế về những giá trị của di tích làng cổ Đường Lâm trong tháng 5 vừa qua, do thị xã Sơn Tây, Tổ chức Hợp tác quốc tế Nhật Bản tại VN (JICA) và Trường ĐH Nữ Chiêu Hoà (Nhật Bản) phối hợp thực hiện, vấn đề xây dựng hồ sơ làng cổ đệ trình UNESCO công nhận di sản văn hoá thế giới đã được đặt ra và hưởng ứng.

Cổng làng cổ Đường Lâm (Sơn Tây, Hà Nội).

Việc này được đánh giá như một cách tôn vinh di sản, góp phần nâng cao ý thức và hành động bảo tồn làng cổ - nhất là trong người dân sở tại, phát triển du lịch bền vững, qua đó nâng cao hình ảnh di sản và đời sống người dân…

Ông Phạm Hùng Sơn - Trưởng BQL di tích làng cổ Đường Lâm cho biết, theo lộ trình này, bước đầu trong năm 2011, các cơ quan chức năng với sự hỗ trợ của các chuyên gia Nhật Bản sẽ xây dựng một hồ sơ có tính chất đăng ký vào danh sách các di sản sẽ đề nghị với UNESCO trong tương lai.

“Nếu được UNESCO nhất trí, công việc xây dựng hồ sơ khoa học để đệ trình mới bắt đầu”. “Khi đó theo quy trình xây dựng hồ sơ di sản, sẽ phải có nhiều thời gian, qua nhiều cấp thẩm định, đặc biệt phải chứng minh được giá trị nổi bật của làng cổ Đường Lâm… Tức là còn gian nan lắm!” - ông Sơn nói.

Một trong những vấn đề quan trọng sẽ quyết định sự thuận lợi hay khó khăn của việc mai kia xây dựng và đệ trình là mức độ đồng thuận của người dân. Di sản phải được bảo tồn như một “thực thể sống động” với các giá trị kiến trúc, mỹ thuật, phong tục, lối sống… vẫn được duy trì với sự có mặt của người dân. Chứ nếu cảnh quan bị phá vỡ, các yếu tố văn hoá mang tính phi vật thể bị mai một, cũng đồng nghĩa với việc giảm tính thuyết phục của hồ sơ và công việc đệ trình. Trong khi thời gian qua, khó khăn trong việc gìn giữ các nếp nhà cổ ở Đường Lâm, những lúng túng trong việc xây dựng môi trường du lịch chuyên nghiệp và hài hoà tại đây vẫn là băn khoăn của dư luận.

Phải qua những bước ngắn

Cho nên dù thế nào thì việc “bảo tồn sống” làng cổ, kết hợp với tạo điều kiện giúp người dân có thêm thu nhập, yên tâm sống và bảo tồn không gian sống của họ, vẫn luôn là việc cần làm trước, làm ngay và làm lâu dài.

Được biết, dự kiến hết quý II năm nay, quy hoạch tổng thể làng cổ Đường Lâm vốn được bắt tay thực hiện từ hồi chưa sáp nhập Hà Tây vào Hà Nội, sẽ hoàn thành và trình thành phố phê duyệt. Đây sẽ là cơ sở pháp lý với những quy định cụ thể việc quản lý, thực hiện việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản, phát triển du lịch…

Cùng với quy hoạch này, chắc chắn sẽ cần những tác động mang tính chính sách của thành phố, Bộ VHTTDL và cấp cao hơn, nhất là khi muốn khẳng định trước thế giới về giá trị có tính toàn cầu của di sản cũng như chứng minh cho những động thái tích cực trong việc bảo tồn.

Theo nhà văn Hà Nguyên Huyến, một người con làng Đường Lâm, hiện vẫn cùng gia đình lưu giữ một trong những ngôi nhà cổ giá trị nhất của làng, nếu di sản được công nhận ở cấp thế giới sẽ là niềm phấn khởi cho người dân. Đặc biệt là lâu nay người làng được hưởng lợi từ du lịch cũng không nhiều nên nếu du lịch được nâng cấp từ danh hiệu di sản thế giới thì thu nhập của bà con sẽ được cải thiện hơn. Nhất là khi mà người làng vẫn sống chủ yếu bằng cây lúa thì các cánh đồng xung quanh làng cần được bảo vệ để vừa giữ đất cho dân canh tác, vừa đảm bảo về cảnh quan, vừa có thể phát triển các mô hình du lịch sinh thái phù hợp.

Như vậy, danh hiệu tương lai hay hiệu quả bảo tồn, phát huy giá trị làng cổ Đường Lâm, phụ thuộc rất nhiều vào việc lắng nghe ý kiến và khả năng đáp ứng nguyện vọng của người dân sở tại. Những người mà như nhà văn Hà Nguyên Huyến nói, là đã sống và yêu ngôi làng từ khi làng chưa được công nhận di sản quốc gia.

Hoàng Thi