Kiểm soát gian lận thương mại: Vấn đề sống còn của ngành gỗ

Tiềm ẩn rủi ro

Theo báo cáo về "Rủi ro gian lận thương mại quốc tế các mặt hàng đồ gỗ: Trường hợp tủ bếp và ghế sofa" của Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Bình Định, Hiệp hội Chế biến gỗ Bình Dương, Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP.HCM, Hiệp hội Gỗ và Thủ công mỹ nghệ Đồng Nai và Tổ chức Forest Trends, gỗ là một trong những nhóm mặt hàng có độ rủi ro rất lớn về gian lận thương mại. 

Trong đó, tủ bếp, ghế sofa và các bộ phận của các mặt hàng này đang ẩn chứa các tín hiệu về rủi ro thương mại, đặc biệt trong khâu xuất xứ.

Trung Quốc là nước cung cấp sản phẩm gỗ lớn nhất trên thế giới và là nhà xuất khẩu số một vào Mỹ. Trong khi đó, Mỹ là một trong những quốc gia nhập khẩu (NK) và tiêu thụ đồ gỗ nhiều nhất trên thế giới. Căng thẳng về thương mại giữa hai cường quốc này dẫn đến nguồn NK từ Trung Quốc vào Mỹ giảm mạnh.

Sự sụt giảm về kim ngạch các mặt hàng gỗ của Trung Quốc vào thị trường Mỹ được thay thế một phần từ nguồn cung mới từ Việt Nam. Trong 7 tháng năm 2020, các mặt hàng gỗ xuất khẩu của Việt Nam vào Mỹ đạt 3,23 tỷ USD, tăng 25% so với cùng kỳ năm 2019.

Trong đó, kim ngạch xuất khẩu đồ gỗ từ Việt Nam sang Mỹ đã tăng 22% so với cùng kỳ năm 2019, đạt khoảng 1,7 tỷ USD. Trong nhóm hàng này, các mặt hàng có mức tăng trưởng rất cao là đồ nội thất phòng bếp tăng 156%, đồ nội thất bằng gỗ khác tăng 25% và bộ phận đồ gỗ tăng 34%.

Ghế sofa và bộ phận ghế sofa thuộc nhóm các mặt hàng ghế ngồi là nhóm có giá trị xuất khẩu cao nhất vào thị trường Mỹ. Nếu như năm 2018, tổng kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng này khoảng 400 triệu USD (trong đó ghế sofa là 365 triệu USD) thì năm 2019 con số này là trên 975 triệu USD (ghế sofa là trên 834 triệu USD), 7 tháng năm 2020 đã trên 611 triệu USD (ghế sofa là trên 532 triệu USD). Đáng chú ý, mỗi năm có khoảng 380 doanh nghiệp trực tiếp tham gia vào xuất khẩu ghế sofa vào Mỹ.

Báo cáo của Viforest cũng cho thấy NK chi tiết tủ bếp và bộ phận ghế sofa từ Trung Quốc vào Việt Nam đã liên tục tăng trong những năm vừa qua. Nếu như năm 2018, kim ngạch NK ghế ngồi và đồ nội thất từ Trung Quốc vào Việt Nam là 64 triệu USD thì năm 2019 con số này đã tăng gần gấp 3 lần (192 triệu USD), 7 tháng năm 2020 là 135,6 triệu USD.

Xác định sản phẩm có dấu hiệu gian lận

Một số chuyên gia kiến nghị, giải pháp quan trọng là từ nguồn dữ liệu thống kê xuất, NK, cơ quan Hải quan phối hợp với thông tin từ doanh nghiệp và các hội hội xác định các sản phẩm có dấu hiệu rủi ro.

Nguồn thông tin thống kê xuất NK từ cơ quan hải quan cho phép xác định được việc gia tăng bất thường trong khâu xuất khẩu các mặt hàng này từ Việt Nam vào Mỹ và trong khâu NK mặt hàng này, hoặc bộ phận của mặt hàng này từ Trung Quốc vào Việt Nam.

Tuy nhiên, do số mặt hàng xuất NK vô cùng lớn, cơ quan hải quan cần dựa vào nguồn thông tin từ các hiệp hội gỗ và các doanh nghiệp trong ngành nhằm khoanh vùng được nhóm các mặt hàng có tín hiệu gian lận.

Ông Tô Xuân Phúc - chuyên gia của Tổ chức Forest Trends cho rằng, bên cạnh giải pháp nêu trên, hiệp hội mang tầm quốc gia và các hiệp hội địa phương cần xây dựng các liên kết với các công ty Trung Quốc làm ăn nghiêm túc tại Việt Nam, khai thác và tiếp nhận thông tin từ mạng lưới liên kết này nhằm định vi các công ty có hành vi gian lận.

"Nguồn thông tin từ các công ty Trung Quốc này có thể là nguồn thông tin quý, bao gồm các công ty có hành vi gian lận, kết nối của các công ty gian lận đang hoạt động tại Việt Nam và kết nối với các công ty mẹ tại Trung Quốc. Đây là những thông tin quan trọng, và khi khớp nối với các thông tin xuất NK của các công ty có tín hiệu gian lận sẽ làm cho bức tranh gian lận được rõ nét hơn" - ông Phúc nói.

Cũng theo ông Phúc, cơ quan quản lý có thể thành lập nhóm hành động, với sự tham gia của các bên liên quan, nhằm phát hiện và xử lý vấn đề nhanh và hiệu quả nhất.

Xung quanh câu chuyện ứng phó với rủi ro gian lận thương mại trong ngành gỗ, ông Đinh Ngọc Minh - Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế nông nghiệp (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) bày tỏ quan điểm, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Công Thương phải tập trung làm rõ hơn nữa vấn đề xuất xứ hàng hóa; thậm chí thành lập các đoàn kiểm tra liên ngành để làm rõ doanh nghiệp nào có hành vi gian lận xuất xứ…

Từ góc độ đại diện Bộ Công Thương, ông Chu Thắng Trung - Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) nhấn mạnh, thời gian tới phía Cục cũng sẽ phối hợp chặt chẽ hơn với Tổng cục Hải quan (Bộ Tài chính), Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương)… thông tin cụ thể về các mặt hàng có nguy cơ gian lận xuất xứ để tăng cường kiểm tra, giám sát.