Kiến nghị ban hành quy trình hỗ trợ lao động tự do bị ảnh hưởng bởi Covid-19

Triển khai hỗ trợ lao động tự do bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 gặp khó khăn

Ngày 15/7, Oxfam và Mạng lưới lao động di cư (M.net) đã có khuyến nghị gửi Thủ tướng Chính phủ đề nghị có hướng dẫn thực hiện chính sách hỗ trợ lao động phi chính thức (lao động tự do).

Cụ thể khuyến nghị của đơn vị này đánh giá cao công tác phòng chống dịch của Bộ Y tế, Chính phủ. Văn bản cũng khẳng định ý nghĩa của việc ban hành Nghị quyết 68 và Quyết định 23 về hỗ trợ với nhóm lao động, người sử dụng lao động chịu ảnh hưởng bởi dịch Covid-19. Tuy nhiên, Quyết định 23/2021/QĐ-TTg chưa có hướng dẫn thực hiện chính sách hỗ trợ người lao động phi chính thức (người lao động tự do).

Theo Tổng cục thống kê, số Lao động có việc làm phi chính thức trong năm 2020 là 20,3 triệu người trong tổng số 48,8 triệu lao động trong độ tuổi lao động. Nghị quyết 68/NQ-CP quy định các tỉnh căn cứ vào tình hình thực tế địa phương để ban hành chính sách hỗ trợ người lao động tự do có điểm tích cực là tạo sự chủ động của chính quyền địa phương.

"Việc thiếu các quy định và hướng dẫn rõ ràng về chính sách cũng như trách nhiệm thực thi sẽ dẫn đến sự đùn đẩy trách nhiệm giữa các địa phương đối với nhóm lao động tự do di cư và mức độ thực hiện sẽ rất khác nhau giữa các tỉnh, tạo ra sự bất bình đẳng trong tiếp cận chính sách hỗ trợ, dẫn đến nguy cơ không thực hiện được mục tiêu mà Chính phủ đã đề ra là đảm bảo an sinh xã hội toàn dân, không để ai bị bỏ lại phía sau", văn bản kiến nghị viết.

Bác sĩ Nguyễn Hoàng Yến - Quản lý chương trình Viện Light cho biết, kết quả đánh giá của các cơ quan đã cho thấy, quá trình thực hiện Nghị Quyết 42/NQ-CP năm 2020 chưa thành công và hiệu quả như mong đợi của Chính phủ và người dân.

Tỷ lệ chi hỗ trợ trực tiếp mới đạt hơn 22% toàn gói 62 nghìn tỷ. Đặc biệt, nhóm lao động tự do, như hàng rong, xe ôm không có hợp đồng lao động bị mất việc làm, chỉ hỗ trợ được hơn một triệu người (trong tổng số hơn 20 triệu người như đã nêu trên) với kinh phí trên 1.000 tỷ đồng.

 Nhiều người lao động tự do bị ảnh hưởng bởi Covid-19 không nhận được hỗ trợ, trong khi họ lại là những người lao động có thu nhập thấp, bấp bênh, gia đình thường không có khoản tiết kiệm – dự phòng và không có bảo hiểm xã hội hay chưa thuộc nhóm hưởng chính sách an sinh xã hội. Đa phần trong số này đều là lao động di cư.

"Đánh giá nhanh vào năm 2020 của chúng tôi cho thấy họ thuộc nhóm bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi đại dịch Covid-19, nhiều người đã và đang rơi vào đói nghèo, cùng cực", bà Yến nêu.

Nguyên nhân được chỉ ra là do thiếu quy định rõ ràng về trách nhiệm thực thi của các Bộ, ngành và các địa phương, đặc biệt là trách nhiệm người đứng đầu các cơ quan này. Mặt khác, việc quy định quá chặt chẽ và thiếu tính khả thi về các tiêu chí, thủ tục hỗ trợ, đã gây ra nhiều rào cản đối với người lao động khi tiếp cận với gói hỗ trợ. Thậm chí có tỉnh bỏ sót nhiều đối tượng.

Đề xuất mở rộng nhóm lao động tự do được hỗ trợ

Từ những phân tích và kết quả đánh giá ở trên, Oxfam và M.net đề xuất mấy điểm sau:

Thứ nhất, đề nghị Thủ tướng Chính phủ tiếp tục ban hành Quyết định hoặc giao cho Bộ LĐTBXH ban hành hướng dẫn thực hiện Nghị quyết 68/NQ-CP đối với nhóm lao động tự do: trong đó quy định trách nhiệm thực thi chính sách của các Bộ, ngành và các địa phương, đặc biệt là trách nhiệm người đứng đầu các cơ quan này. Lấy đó làm tiêu chí đánh giá sự vào cuộc của địa phương trong việc ứng phó với dịch bệnh, đảm bảo an sinh xã hội toàn dân.

Thứ hai, đề xuất Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu UBND các tỉnh, thành phố mở rộng hỗ trợ tất cả các nhóm việc làm khác nhau của người lao động tự do và dựa trên một tiêu chí duy nhất đó là bị giảm hoặc mất việc làm do tác động của Covid-19.

Thứ ba, đề xuất Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu UBND các tỉnh đơn giản hóa quy trình, thủ tục và quy định thời gian thực hiện kịp thời, hiệu quả, bao gồm: Thủ tục rà soát, lập danh sách lao động...

Đồng thời, bỏ yêu cầu người dân chứng minh cư trú hợp pháp – có đăng ký thường trú hoặc tạm trú, và bỏ yêu cầu lấy xác nhận ở nơi thường trú hoặc tạm trú khi đăng ký nhận hỗ trợ.

Đề nghị Chính phủ giao Bộ LĐTBXH xây dựng một cơ sở dữ liệu và báo cáo quốc gia, trực tuyến, theo thời gian thực, với các thông tin liên tục cập nhật về người lao động tự do đăng ký và nhận hỗ trợ theo các kênh như trên. Điều này sẽ giúp cơ quan quản lý, tránh việc cấp trùng xử lý hậu kiểm nếu có.

Các bên cũng đề xuất Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ quy định cơ chế giám sát thực hiện và huy động sự tham gia người dân và các tổ chức xã hội trong quá trình thực hiện và giám sát gói hỗ trợ.

Về ngân sách hỗ trợ, đề nghị Chính phủ dùng ngân sách trung ương hỗ trợ với lao động tự do không phải là người lao động di cư thuộc các tỉnh, thành phố, đặc biệt khó khăn là các tỉnh miền núi, Tây Nguyên, và các tỉnh đang gặp khó khăn. Đối với nhóm đối tượng lao động tự do di cư (từ tỉnh này sang tỉnh khác làm việc), nhóm tổ chức cũng đề xuất chính phủ hỗ trợ 100% từ ngân sách trung ương để tránh việc đùn đẩy trách nhiệm giữa tỉnh có lao động đi và tỉnh,  thành phố có lao động đến.