Ký ức Hà Nội: Một vùng ngoại thành Thủ đô ngày ấy, bây giờ

Tuy không phải quê Đông Anh, nhưng Đông Anh để lại trong tôi rất nhiều kỷ niệm trong những năm tháng làm việc của thuở ngoài đôi mươi …

Bây giờ từ nội thành sang Đông Anh chỉ mất ít phút. Thậm chí từ trung tâm Ba Đình sang Đông Anh có khi còn dễ đi hơn vào Đống Đa, Ngã Tư Sở. 

Nhưng khi chưa có cầu Thăng Long, với người Hà Nội, Đông Anh vẫn là nơi "mịt mù" xa lắm!

Cho đến những năm giữa thập niên 80 Đông Anh vẫn là nơi "heo hút" so với 4 huyện cũ của Hà Nội (Từ Liêm, Thanh Trì, Gia Lâm, Đông Anh). Ai từ nội thành phải sang làm việc ở Đông Anh vẫn ví mình đi làm ở khu "kinh tế mới" giống như đi Lâm Hà (huyện ở Lâm Đồng có người dân Hà Nội vào vùng kinh tế mới).

Đông Anh nếu tính theo đường chim bay cũng chẳng xa nội thành lắm nhưng nó cách trở bởi sông Hồng và sông Đuống. Đặc biệt là sông Hồng. Muốn sang Đông Anh chỉ có mỗi cách là qua cầu Long Biên, vượt Cầu Chui, qua sông Đuống hay lên phà Chèm.

Cảnh hàng đoàn cả xe ô tô và xe đạp (thời ấy xe máy vô cùng hiếm, phương tiện cá nhân tuyệt đại đa số là xe đạp) rồng rắn từ Cầu Chui nhích từng bước để lên cầu Long Biên ngày nào cũng diễn ra. Rất nhiều người hàng ngày đi làm bên Đông Anh bằng xe buýt, buổi chiều khi đến Cầu Chui bị tắc, họ xuống xe để cuốc bộ 7-8 cây số vào nội thành, có khi về đến nhà rồi nhưng xe buýt chở họ vẫn còn bên kia cầu!

Cầu Long Biên cho đến giữa thập niên 80 của thế kỷ XX vẫn được mệnh danh là cây cầu "dài nhất thế giới"! Dù từ đầu này sang đầu kia nó chỉ co 1,5 km nhưng tắc suốt ngày! Nhiều người bay máy bay từ thành phố Hồ Chí Minh, hay thậm chí từ Băng- cốc (Thái Lan) đến Hà Nội, về ngay sân bay Gia Lâm còn mất ít thời gian hơn là đi từ sân bay qua cầu Long Biên để vào nội thành. 

Ai sang Đông Anh mà không qua cầu Long Biên thì phải qua phà Chèm. Từ nội thành lên Chèm hơn 10 cây số. Phà Chèm thì chỉ hoạt động ban ngày, tối 6 giờ đã phà đã nghỉ. Mùa nước phà còn có thể đi thẳng từ bến Chèm (Từ Liêm) sang bến Đại Độ (Đông Anh), mùa nước cạn, bãi bồi nổi cao giữa lòng sông, phà phải đi vòng vèo tránh bãi, sang được sông có khi mất gần cả tiếng đồng hồ.

Thời ấy ở khu vực Chèm có công trường xây dựng cầu Thăng Long, cán bộ công nhân của công trình đã có câu cửa miệng: "Làm lính bờ nam (bờ Từ Liêm) còn hơn làm quan bờ bắc (bờ Đông Anh)"! Điều ấy nói lên cảnh vất vả gian truân khi phải làm việc bên Đông Anh là như thế nào…

Đông Anh ngày ấy được ví như "Siberi" của Hà Nội!

Những làng, xã bám theo trục đường Cầu Đuống- Thị trấn Đông Anh- Phủ Lỗ còn đỡ, nhiều xã cách xa trục đường này như Vân Nội, Đại Mạch, Thụy Lâm… như ốc đảo! Đặc biệt là các làng xã nằm ven sông Hồng lại càng hẻo lánh hơn.

Tôi có anh bạn học thời phổ thông, chàng trai phố Quán Thánh, suốt thập niên 70 và đến giữa thập niên 80 làm giáo viên cấp II ở xã Đại Mạch, nơi hẻo lánh bậc nhất, "địa đầu" của Đông Anh, giáp ranh Mê Linh, Vĩnh Phúc. 

Năm 1980 khi về làm ở công trình cầu Thăng Long tôi có lần đến chơi với anh bạn đó. Cả trường chỉ duy nhất bạn là giáo viên nội thành sang dạy ở đây. Đường xá cách trở không đi về hàng ngày được, phải ở lại. Một mình với gian phòng tuềnh toàng trong dãy nhà sau mấy lớp học không cánh cửa, mùa đông suốt đêm ngày "làm bạn" với gió bấc thổi ù tai … 

Nghe bạn than thở nếu cứ nằm mãi ở đây thì biết bao giờ lấy được vợ! Nghe bạn nói, nhìn mắt bạn với giọng buồn buồn, kèm tiếng thở dài mà cám cảnh, ái ngại, bùi ngùi…

Những người đi làm hàng ngày phải đạp xe từ nội thành sang Đông Anh (trong đó, có bà xã nhà tôi là cô giáo dạy học bên đó) hay "nhại" lại câu của chiến sỹ đồn biên phòng Tây Trang miền núi Lai Châu: "ruồi vàng, bọ chó, gió Tây Trang" trong sách văn lớp 6 thành "ruồi vàng, bọ chó, gió Đông Anh"!

Bởi khi đó các làng bên Đông Anh sao lắm ruồi thế! Đi vào làng là chó đuổi theo hàng đàn, rất sợ! Đạp xe trên đường từ dốc cầu Đuống lên Tó qua Mai Lâm, Cổ Loa gió to thổi bạt người đạp xe xuống ruộng, xuống ao ven đường. Sợ thật! Đáng thương thật!

Đông Anh ngày ấy hẻo lánh và buồn như thế nào…

Ngày đó khu vực phía bắc cầu Thăng Long như các làng xã Hải Bối, Cổ Điển, Võng La, Bắc Hồng… còn nghèo lắm, hầu như chưa có nhà bê tông mái bằng.

Nhờ có việc xây dựng cầu Thăng Long kéo dài cả hơn chục năm (1974-1985) mà dân mấy xã xung quanh mới nhiều nhà có sân láng bê tông.

Bê tông từ nguồn không "chính tắc" nhưng cũng không ai chính thức ngăn chặn! Đó là bê tông còn dính vào các thùng xe ZIL, xe "bò MAZ" tự đổ. Mà lượng "dính" trên thùng xe không ít. Ngay các chuyên gia Liên Xô nhiều khi thấy việc này nhưng cũng bỏ qua và có lúc còn nói đùa "thôi để ủng hộ" bà con xóm làng!

Xe trút bê tông ở công trường xong còn "dính" bê tông đó lượn qua rìa làng đã có người trực sẵn leo lên hót sạch. Lái xe không mất công dọn vệ sinh xe, bà con qua ít ngày là có sân láng bê tông! Lợi cả đôi đường! Ngoài ra có gì sau đó không thì tôi không biết. Nếu có chắc cũng chỉ bữa "đánh chén thịt cầy" là cùng!

Gần giữa năm 1985, sắp sửa khánh thành cầu, Xí nghiệp Liên hợp cầu Thăng Long thuê một chuyến trực thăng để quay phim, chụp ảnh cầu Thăng Long từ trên cao. Cầu Thăng Long nhìn từ trên cao hướng từ phía Từ Liêm sang Đông Anh thì mới thấy quang cảnh Đông Anh khi đó còn "đồng không mông quạnh" như thế nào.

Sau khi dầm thép cầu Thăng Long nối liền đôi bờ sông Hồng, Đông Anh đã hoàn toàn thay đổi!

Cùng với cầu Thăng Long và trục đường nối bắc Thăng Long tới sân bay Nội Bài hoàn thành đã "lột xác" cho Đông Anh từ đầu thập niên 90. Rồi khu công nghiệp Bắc Thăng Long ra đời, trở thành một trong những khu công nghiệp lớn nhất của Hà Nội và các tỉnh phía bắc…

Đên năm 2015 khi cầu Nhật Tân đưa vào hoạt động thì những làng xã như Tầm Xá, Vĩnh Ngọc… vô cùng hẻo lánh thuở nào nay "bừng tỉnh"! Bám theo đại lộ Võ Nguyên Giáp từ đầu cầu Nhật Tân ra sân bay Nội Bài, các làng xóm heo hút cách đây chẳng bao năm, thì nay là các khu phố mới, với những dẫy nhà kiểu cách thời thượng cùng các khu biệt thự kiến trúc tân kỳ, mà người nào xa đây ít năm, nay quay lại chắc khó nhận ra…

…

Mới nghe tin Đông Anh sắp "lên" quận!

Chúc mừng Đông Anh!

Gần 40 năm đã trôi qua!

Sắp hết một đời người!