Làng ở Nghệ An trăm năm giữ nghề độc, lạ, giã cây lấy nước tráng một loại "bánh" không ăn được

Quy trình làm ra tờ giấy dó có gì đặc biệt

Nghề làm giấy dó có từ bao đời nay ở xóm 3, xã Nghi Phong, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Thời kỳ hoàng kim, hàng trăm hộ cùng làm nghề giấy dó. 

Ngày nắng, khuôn làm giấy dó được phơi khắp làng, cả làng nhộn nhịp, tiếng chày vang khắp mọi ngõ ngách. 

Khách mua giấy dó từ mọi nơi đổ về, lúc nào cũng nhộn nhịp cảnh mua bán. Người dân nơi đây làm được nhà, nuôi con ăn học cũng nhờ từng tờ giấy dó.

Hiện tại, chỉ còn lại 6 hộ gia đình làm giấy dó truyền thống ở xã Nghi Phong. 

Đây là một nghề truyền thống độc lạ mà cả địa bàn tỉnh Nghệ An chỉ còn duy nhất xã Nghi Phong còn giữ lại.

Năm nay đã 60 tuổi, bà Trương Thị Hải (trú tại xã Nghi Phong, huyện Nghi Lộc) gắn bó với nghề làm giấy dó từ nhỏ. 

Trời vừa hửng nắng, bà Hải mang những chiếc khung làm giấy dó bắt đầu rải ra phơi. 

Mỗi công đoạn đều được bà Hải làm thành thục như một thói quen hàng ngày.

"Tôi làm nghề này từ nhỏ nên quen tay rồi. Bây giờ con cháu không theo nghề nữa vì làm giấy dó vất vả mà thu nhập không cao. Hai vợ chồng tôi làm là để giữ nghề truyền thống mà cha ông để lại", bà Hải tâm sự.

Để có nguyên liệu làm giấy dó, hai ông bà phải đi khắp nơi có khi ra tận huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An hoặc sang tỉnh Hà Tĩnh để chặt cây niệt mang về. Đây cũng là nguyên liệu chính để sản xuất giấy dó.

Bà Hải cho biết, đầu tiên phải cạo bỏ lớp vỏ đen bên ngoài, tách vỏ cây ra khỏi thân. Sau đó tước mỏng như tờ giấy và cho vào nồi nước vôi nấu liên tục hơn 1 ngày để những vỏ cây này trở nên mềm hơn.

Sau khi luộc kỹ, vỏ cây niệt được vớt ra và dùng chày giã mạnh để lấy bột, phần bột này được hòa vào nước để tráng lên khuôn, sau đó mang đi phơi nắng mới tạo ra được những tấm giấy dó.

Tất cả các công đoạn đều được làm hoàn toàn bằng thủ công, không sử dụng bất kỳ hóa chất nào. Vì thế để làm ra một tờ giấy dó rất vất vả. Công đoạn cuối cùng là đem ra phơi. Phải chọn ngày nắng to thì giấy dó mới trắng đều, mịn.

Trăn trở giữ nghề truyền thống cha ông để lại

Giấy dó ở xã Nghi Phong thường được sử dụng làm quạt giấy, cuốn hương trầm hoặc dán cá. 

Giá của mỗi tờ giấy dó là khoảng 4.000 đồng, nếu cả gia đình từ 2 đến 3 người cùng làm thì mỗi ngày chỉ được khoảng 80 đến 100 tờ, cho thu nhập khoảng 300.000 đến 400.000 đồng/ngày.

Mỗi tờ giấy dó được bán với giá 4.000 đồng. Công việc làm giấy dó khá vất vả nên lao động trẻ ở xã Nghi Phong, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An không theo nghề. Ảnh: N.T

Mặc dù vậy, các hộ dân nơi đây vẫn tranh thủ những lúc nông nhàn để làm giấy dó, một phần cũng để giữ lại nghề truyền thống của cha ông để lại. 

Trong số 182 làng nghề trên địa bàn tỉnh Nghệ An, chỉ có 1 làng nghề làm giấy dó duy nhất ở xã Nghi Phong, huyện Nghi Lộc.

Đó cũng là tâm niệm của bà Hải cũng như 5 hộ gia đình khác đang cố gắng giữ lấy nghề truyền thống của địa phương để không bị mai một. 

Tuy nhiên, lao động trẻ ở địa phương phần thì đi làm ăn xa, số còn lại cũng chuyển sang làm nghề khác, họ không theo nghề làm giấy dó truyền thống.

 Vì thế để giữ nghề làm giấy dó truyền thống ở xã Nghi Phong vẫn đang rất khó khăn.