Lập công ty để cứu rối Đồng Ngư

Thăng trầm nghề rối

Chúng tôi gặp trưởng phường rối nước Đồng Ngư Nguyễn Thành Lai khi anh đang cùng với các nghệ sĩ, diễn viên chuẩn bị cho một buổi diễn rối nước tại Học viện Âm nhạc quốc gia. Anh bảo, vào các ngày cuối năm, phường rối nước khá bận, vì có rất nhiều “đơn đặt hàng” gần xa gửi tới mà anh và các diễn viên phải làm.

Anh Lai đang sửa soạn các con trò rối để chuẩn bị cho buổi lưu diễn.

Anh Lai tâm sự: “Rối nước Đồng Ngư đã tồn tại và phát triển hơn 10 thế kỷ nay, nơi đây là 1 trong 15 phường rối của cả nước vẫn còn duy trì và hoạt động thường xuyên. Sở dĩ rối nước Đồng Ngư vẫn tồn tại, có chỗ đứng riêng rẽ, không bị pha lẫn là bởi có những đặc điểm riêng, mang đậm nét văn hóa của vùng Kinh Bắc. Phường rối còn chủ động vận dụng thêm nhiều tích trò gắn liền với văn hóa quan họ như “Hái cau, mời trầu”, “Quan họ giã bạn”...

Đến hẹn lại lên, hàng năm, cứ vào những ngày làng vào hội đình, hội chùa, 23 diễn viên, nhạc công, ca sĩ của phường lại chuẩn bị đầy đủ để biểu diễn phục vụ bà con trong làng và khách thập phương. Phường rối nước Đồng Ngư cũng tổ chức biểu diễn theo chương trình hỗ trợ bảo tồn các hoạt động văn hóa dân gian của Viện bảo tàng Dân tộc học Việt Nam.

Anh Nguyễn Văn Đoàn- thành viên của Phường rối Đồng Ngư cho biết: “Tôi làm việc ở phường rối này cũng đã được gần 5, 6 năm nay rồi. Thu nhập từ nghề này có đáng là bao, nhưng tôi vẫn làm, làm để duy trì và gìn giữ cái nghề do cha ông để lại, làm để giữ cho nghệ thuật rối nước tồn tại. Bởi tôi thấy, rối nước gần gũi với cuộc sống làm lũ của chính tôi, chính người dân quê tôi”.

Mở công ty rối nước

Anh Lai cho hay: “Trước đây, cũng có nhiều khách du lịch háo hức tìm về thôn để xem rối nước, nhưng mấy năm trở lại đây, nghề thu mua phế liệu phát triển, môi trường bị ô nhiễm, đường làng, ngõ xóm bụi bẩn... nên các đoàn khách cứ thưa vắng dần. Không còn đất diễn, bắt buộc các nghệ sĩ, diễn viên, nhạc công phải “dắt díu” nhau đi đến nhiều địa phương trong và ngoài tỉnh để tìm đất “dụng võ”. Ngoài khó khăn về không gian văn hóa, thì cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho biểu diễn của phường rối cũng rất eo hẹp, hạn chế.

Không những 200 con trò rối nằm chỏng chơ phơi sương phơi nắng, mà nhà thủy đình, dụng cụ âm thanh, ánh sáng... đều không có nên mỗi khi đi biểu diễn xa, phường lại tìm thuê. Phường rối có 23 thành viên, chủ yếu là anh em trong thôn ngoài xóm, toàn nông dân chân lấm tay bùn, cổ cày vai bừa, yêu thích rối nước, muốn giữ nghề cha ông, nên “xắn tay, xắn chân” vào làm. Kinh phí để duy trì hoạt động chủ yếu do các thành viên tự đóng góp, thù lao các buổi biểu diễn lại thấp nên thực tế không ít người đã phải chuyển nghề hoặc bỏ nghề. Nếu tình trạng này kéo dài chắc chắn sẽ ảnh hưởng lớn đến việc gìn giữ nghệ thuật múa rối ở Đồng Ngư.

Đứng trước những thách thức ấy, đã có hàng tá giải pháp “cứu rối” được đưa ra thảo luận, nhưng rồi tất cả đều rơi vào im lặng. Không đành lòng nhìn phường rối tâm huyết của bao nhiêu thế hệ có nguy cơ mất đi trong tích tắc, anh Lai đã lĩnh ấn tiên phong: Năm 2010, anh đã bỏ hơn 300 triệu đồng để mua trang thiết bị, con rối và thành lập Công ty TNHH Múa rối nước Thuận Thành.

Có công ty rồi, với mong muốn rối nước phải được phổ cập, phải có lớp thế hệ kế cận tiếp nối, mùa hè vừa qua, anh Lai đã tổ chức Chương trình “Nụ cười trẻ thơ”, đưa vào diễn ở các trường tiểu học, trung học, với nội dung giáo dục đạo đức, lối sống, đầy ắp tiếng cười vui tươi cho trẻ em. Những thành công bước đầu của Công ty TNHH Múa rối nước Thuận Thành đang mở ra hướng đi mới cho nghệ thuật múa rối nước Đồng Ngư.

Hồ Phương Phúc