Miền thiêng của nghệ thuật và tình yêu

Nghệ thuật và tình yêu hoà quyện

Phú Thọ là cái nôi của văn nghệ thời chống Pháp. Năm 1947, Đoàn văn hoá kháng chiến gồm nhiều văn nghệ sĩ nổi tiếng ở Hà Nội đi tham gia kháng chiến do hoạ sĩ Tô Ngọc Vân dẫn đầu, đóng tại xã Xuân Áng.

Bạn bè chúc mừng nhà văn Nguyễn Tham Thiện Kế (thứ 2, phải sang) nhận giải Hùng Vương 2010.

Cùng năm, trụ sở đầu tiên của Hội Văn nghệ VN và tạp chí Văn nghệ (tiền thân của tuần báo Văn nghệ) lập ở thôn Gia Điền. Đại hội lần 1 thành lập Hội Văn nghệ VN tổ chức vào ngày 23- 25-7-1948 tại thôn Dộc Phát, xã Yên Kỳ, đều thuộc huyện Hạ Hoà, nơi có dòng sông Thao mơ mộng. Vùng trung du này là nơi khởi nguồn, nuôi dưỡng nhiều tình yêu nghệ thuật, cuộc đời.

Cặp vợ chồng nghệ sĩ nhà thơ, đạo diễn sân khấu Thế Lữ - Song Kim cùng lập đoàn văn công nhân dân Trung ương. Tô Ngọc Vân, Trần Văn Cẩn, Bùi Trang Chước, Trần Đông Lương miệt mài vẽ và thăng hoa cùng âm nhạc Nguyễn Xuân Khoát với “Tiếng chuông nhà thờ”, Đỗ Nhuận với “Du kích Sông Thao”... Cưới nhau tại Hà Nội, cuối 1947, nhạc sĩ Văn Cao đưa vợ là bà Nghiêm Thuý Băng lên Hạ Hoà. Năm 1948, con trai đầu lòng của họ ra đời ở đây và được nhạc sĩ đặt tên dòng sông: Văn Thao.

Cũng tại đây, trong vai trò uỷ viên Ban chấp hành Hội Nhạc sĩ, Văn Cao làm báo Văn nghệ và ông viết “Ngày mùa”, “Trường ca sông Lô”, “Ca ngợi Hồ Chủ tịch”... Ngày 17-4-1948, tại thôn Chu Hưng, Lưu Quang Vũ ra đời. "Thôn Chu Hưng trăng sao rơi đầy giếng/ Nằm giữa bốn bề rừng rậm nứa lao xao/ Đường ven suối quả vả vàng chín rụng/ Cọ xanh rờn lấp lánh nước sông Thao".

Nhà thơ Lưu Quang Thuận và bà Vũ Thị Khánh lấy nhau ở Hà Nội, lên kháng chiến Hạ Hoà. Họ sinh 3 con trai ở đây: Vũ (1948), Hiệp (1951), Điền (1953) ... Cũng chính tại Hạ Hòa, Lưu Quang Thuận viết bài “Con vừa 6 tháng” cho con trai đầu lòng, tập thơ “Quà kháng chiến”, “Tết quân dân”. Lưu Quang Vũ trở lại nơi này cùng cha năm 15 tuổi và năm 1966, anh viết bài thơ “Phố huyện” khi hành quân qua "phố nghèo kháng chiến".

Tô Hoài mang theo người yêu, cô Cúc, đi kháng chiến. Họ sinh con gái đầu lòng và đặt tên là Đan Hà, theo tên một làng rất đẹp bên sông Thao. Cô con gái thứ hai là Đan Thanh (theo "nét Đan Thanh" trong truyện Kiều). Cuối 1954 về Hà Nội, tháng 3-1960 có con gái áp út, Tô Hoài nhớ trung du và đặt tên con là Nguyễn Sông Thao (hiện là biên tập viên NXB Kim Đồng).

Bước tiếp con đường

“Không gian sáng tạo” Phú Thọ tập hợp nhiều tên tuổi lẫy lừng từ thời Pháp như: Nguyễn Đình Thi, Nguyễn Huy Tưởng, Kháng Nguyên Hồng, Ngô Tất Tố, Kim Lân, Xuân Diệu... đến thời chống Mỹ: Sao Mai, Ngô Ngọc Bội, Nguyễn Khắc Xương, Nguyễn Hữu Nhàn, Kim Dũng (văn học), Trương Quang Lục, Cao Khắc Thuỳ (âm nhạc), Vương Chuỳ, Ngô Quang Nam, Hoàng Hữu, Đặng Thị Khuê (mỹ thuật) và nhà thơ Bút Tre (Đặng Văn Đăng).

Là quê hương (với Phạm Tiến Duật), là một miền sáng tạo (với Lưu Quang Vũ, Nguyễn Bùi Vợi), là nguồn cảm hứng, đất trung du quần anh hội mỗi thời kỳ. Những năm qua, Việt Trì thành nơi đến chốn hẹn được nhấn mạnh bởi chủ ý phóng khoáng hiếu khách của Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật (VHNT) tỉnh Phú Thọ - hoạ sĩ Đỗ Dũng.

Tại Nhà Văn hoá lao động tỉnh Phú Thọ, sáng 17-8, Hội VHNT tỉnh kỷ niệm 35 năm thành lập, nhận Huân chương Lao động hạng Nhì của Chủ tịch nước và trao Giải thưởng Hùng Vương - Giải thưởng cao quý nhất của tỉnh (5 năm xét một lần cho cả sự nghiệp của tác giả).

Nhà thơ Vi Thuỳ Linh