Nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa: “Hộ chiếu vacxin sẽ mở ra cơ hội để đưa xẩm Việt Nam ra ngoài thế giới”

Xẩm Hà Thành – tìm lại xẩm xưa với những sáng tạo mới.

Nhóm Xẩm Hà Thành thành lập năm 2009 bởi nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa – người học trò xuất sắc của nghệ nhân Hà Thị Cầu và nhà nghiên cứu lý luận âm nhạc Nguyễn Quang Long. Những ngày đầu mới ra mắt, nhóm nhận được sự cố vấn và tham gia với tư cách thành viên danh dự của một số nghệ sĩ gạo cội như NSND Xuân Hoạch, NSƯT Thanh Ngoan… Đến nay, nhóm đã quy tụ được nhiều nghệ sĩ tài năng: Văn Hải (đàn nhị), Phạm Trang (đàn bầu), Trân Hậu (sáo trúc), nhạc sĩ Giáng Son…

Với tình yêu và niềm đam mê, các nghệ sĩ của Xẩm Hà thành đã cùng những bậc tiền bối nghiên cứu, phục dựng lại những làn điệu, bài bản hát xẩm cổ truyền Bắc bộ và Hà Nội. Nhiều bài xẩm vốn đã từng rất phổ biến nhưng thất truyền nhiều thập niên đã được nhóm dày công tìm tòi và phục dựng lại, tiêu biểu như: Xẩm Anh Khóa, Xẩm Cái trống cơm, Xẩm phồn huê, Quyết chí tu thân, Mục hạ vô nhân… 

Đặc biệt, dòng xẩm Hà Nội với điệu xẩm đặc trưng được gọi là Xẩm Tàu điện đã hồi sinh, trở nên quen thuộc với công chúng hiện nay như: Lỡ bước sang ngang, Một quan là sáu trăm đồng, Cô hàng nước, Giăng sáng vườn chè, Nhất vui có chợ Đồng Xuân…

Những năm gần đây, Xẩm Hà thành tập trung hướng tới khán giả trẻ bằng những bài xẩm mang hơi thở cuộc sống hiện đại. Có thể kể đến "Xẩm Trà đá" mang đậm tính thời sự với những vấn đề nhức nhối hiện hữu trong xã hội thời nay; "Xẩm Bốn mùa hoa Hà Nội" hay "Xẩm Tứ vị Hà thành" ngợi ca hương sắc thiên nhiên, vẻ đẹp văn hóa, nét thanh lịch của người Hà Nội, "Tiêu diệt Corona" cũng là tác phẩm được giới trẻ rất yêu thích… 

Những tác phẩm này đều được nhóm Xẩm Hà thành đầu tư dàn dựng chỉn chu với hình thức video ca nhạc, phát hành trên trang mạng xã hội Youtube để xẩm có thể tiếp cận với nhiều khán giả trẻ trong thời đại số. Bên cạnh đó, Xẩm Hà thành cũng sáng tạo kết hợp giữa xẩm với các yếu tố nghệ thuật đương đại nhằm góp phần đưa xẩm tới đông đảo bộ phận công chúng trẻ.

Năm 2015 trong liveshow "Xẩm và Đời", nhóm đã kết hợp giữa xẩm với beatbox, hiphop trong tiết mục "Dứa dại không gai" với các nghệ sĩ Khương Cường (xẩm), Minh Kiên (beatbox), Hoa Đức Công (hip hop).

Mai Tuyết Hoa: Nghệ thuật hát xẩm từ trước đến nay vẫn luôn khó khăn"

Chia sẻ về những khó khăn trong ngày đầu mới thành lập, nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa cho biết: "Đối với nghệ thuật hát xẩm từ trước đến nay vẫn luôn khó khăn. Đầu tiên, chúng tôi không nhận được bất kỳ kinh phí nào từ Nhà nước, tất cả số tiền đầu tư vào xẩm đều là của những nhóm nhỏ lẻ hoặc cá nhân yêu nghệ thuật hát xẩm, dành tình cảm cho nghệ thuật hát xẩm. 

Chúng tôi đã "nuôi" Xẩm Hà Thành bằng chính tình yêu và tiền của cá nhân chứ không có bất kỳ tổ chức hay cơ quan Nhà nước nào đầu tư một cách rõ ràng cho nghệ thuật hát xẩm.

Thứ hai, âm nhạc dân gian cổ truyền Việt Nam nói chung không chỉ riêng gì nghệ thuật hát xẩm luôn gặp những khó khăn. Các nhà hát như tuồng, chèo, cải lương bây giờ đã có biên chế, hỗ trợ của Nhà nước nhưng hoạt động rất cầm chừng và nhỏ lẻ. 

Đặc biệt là các đoàn tuồng, ví dụ rạp Hồng Hà (Đường Thành), có những chương trình, những vở tuồng rất hay nhưng gần như không có khán giả đến xem. Rạp hát vẫn bật điều hòa mát lạnh nhưng không có người đến xem. Hầu như các chương trình như liên hoan hay những chương trình được dàn dựng từ phía Nhà nước đều là nghệ sĩ biết và đến ủng hộ. 

Còn chương trình được coi là "điểm sáng" thường xuyên cho một nhà hát thì chưa có. Nghệ thuật hát xẩm, chúng tôi chưa có nhà hát hay đoàn, câu lạc bộ một cách chính thống của Nhà nước. Hầu hết những nhóm, những người yêu thích nghệ thuật hát xẩm, muốn gìn giữ nghệ thuật hát xẩm, chúng tôi thường tự lập nhóm và tự bỏ tiền túi ra để có được "hình hài" như bây giờ mọi người biết đến.

Ngoài ra, tình hình chung cả thế giới đang trong đại dịch Covid19, các loại hình giải trí khác còn đang rất khó khăn nữa là nghệ thuật hát xẩm và đương nhiên nhóm xẩm Hà Thành cũng không nằm ngoài danh sách khó khăn đó.

Tuy nhiên dù các thành viên trong Xẩm Hà thành vẫn đang phải tự bỏ tiền túi, tự tìm kiếm để duy trì, phát triển bộ môn nghệ thuật truyền thống này nhưng tình yêu nghề, đam mê gìn giữ nghệ thuật truyền thống vẫn là ngọn lửa cháy sáng và chưa bao giờ tắt, vì vậy, theo nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa, nhóm vẫn đang ấp ủ nhiều dự định.

"Dù rất khó khăn nhưng 20 năm nay, chúng tôi vẫn luôn duy trì và hoạt động bằng tình yêu nghệ thuật. Làm nghề tay trái để nuôi nghề tay phải, hầu như các thành viên trong nhóm chúng tôi đều phải làm những công việc như vậy thì mới duy trì được nhóm đến tận bây giờ. Đương nhiên chúng tôi có rất nhiều dự án, dự định ấp ủ nhưng để thực hiện được hay không cũng phải phụ thuộc vào tình hình thế giới và đất nước trong mùa dịch covid như thế này" nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa nói.

Tiết lộ về hoạt động của nhóm Xẩm Hà thành, nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa cho hay, nhóm vẫn tiếp tục hoạt động trên sân khấu tượng đài Vua Lê ở khu vực bờ hồ Hoàn Kiếm tối thứ 6, thứ 7 và Chủ Nhật. Tiếp đến là thực hiện album của NSND Xuân Hoạch về hát Xẩm và cho ra mắt 1 đến 2 MV ca nhạc của nghệ sĩ.

Một dự định luôn muốn được thực hiện trong cuối năm nay hoặc đầu năm sau là sẽ có 1 đêm "Xẩm và đời" lần thứ 2 ở Nhà hát lớn Hà Nội, đây sẽ là liveshow thứ 3 của nhóm Xẩm Hà Thành.

"Ngoài những kế hoạch hoạt động cho nhóm, chúng tôi cũng đang mong muốn chuẩn bị các tiết mục để đón chào khách du lịch quốc tế trong bối cảnh tín hiệu đáng mừng, vacxin đang được tiêm chủng ở các nước trên thế giới. Đặc biệt Việt Nam đang từng bước tiến hành cho việc mở cửa thị trường khách quốc tế, đón khách du lịch quốc tế trở lại với Việt Nam.

Nếu du lịch trong nước phát triển, du khách quốc tế có thể sang Việt Nam thì là một một cơ hội lớn để chúng tôi tiếp tục gìn giữ và quảng bá về xẩm. Sắp tới, hộ chiếu vacxin sẽ mở ra cơ hội giúp chúng tôi đón thật nhiều du khách quốc tế để đưa xẩm Việt Nam ra ngoài thế giới. Nhóm chúng tôi luôn ấp ủ việc này. 

Không chỉ đưa xẩm đến gần với người dân Việt Nam mình mà chúng tôi còn mong muốn khách quốc tế sẽ biết đến nhiều hơn đến những đặc sản, tinh hoa của dân tộc. Lợi thế của chúng tôi là từ trước đến nay du khách quốc tế luôn luôn có hứng thú với những thứ truyền thống nên chúng tôi luôn đẩy mạnh việc này", nghệ sĩ Mai Tuyết Hoa chia sẻ.