Nhà máy thủy điện tranh giành nước

Ông Võ Văn Tri - Tổng Giám đốc Công ty CP Thuỷ điện Sông Ba Hạ, cho biết: Từ trước Tết Tân Mão đến nay, trên thượng nguồn sông Ba không có mưa, trong khi đó các hồ thuỷ điện bậc thang trên sông Ba đều tăng cường trữ nước để phát điện, vì thế nước về hồ thuỷ điện sông Ba Hạ rất hạn chế.

Mực nước ở hồ Thuỷ điện sông Ba Hạ đang ở mức rất thấp, lưu lượng nước về hồ chỉ 50m3/s.

Hiện tại mực nước trên hồ thuỷ điện sông Ba Hạ giao động ở mức 102,6m - 102,8m, chỉ cao hơn mực nước chết 1,5m - 1,8m, và đang tiếp tục xuống thấp từng ngày. Trong khi đó, lưu lượng nước về hồ trong 2 tháng nay chỉ ở mức 50m³/s. Nhà máy Thuỷ điện sông Ba Hạ phải tiến hành tích nước ban đêm và chạy máy vào ban ngày, nhưng cũng chỉ chạy một tổ máy với 50% công suất thiết kế.

Bà Hoàng Thị Lan - Dự báo viên Trung tâm Khí tượng thuỷ văn Phú Yên, nêu một nghịch lý: Hiện nay, trong cùng một điều kiện thời tiết, nhưng mực nước trên sông Bàn Thạch và sông Kỳ Lộ - 2 con sông ở phía bắc và nam Phú Yên, đều cao hơn mực nước cùng kỳ nhiều năm, trong khi ở sông Ba, mực nước lại thấp hơn cùng kỳ nhiều năm.

Nguyên nhân duy nhất là do các hồ thuỷ điện trên bậc thang sông Ba tăng cường trữ nước để phát điện dẫn đến tình hình nước về vùng hạ lưu sông Ba cạn kiệt.

Bà Lan lo âu là việc tăng cường tích nước phát điện mà không tính đến nhu cầu nước tưới cho hạ du sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến công tác điều tiết nước phục vụ sản xuất trong mùa khô năm nay của Phú Yên, gây khó khăn cho đời sống của người dân.

Nông dân thiệt đầu tiên

Ở vùng cuối nguồn, nước sông Ba cạn kiệt, tạo cơ hội cho quá trình xâm nhập mặn diễn ra nhanh và sớm hơn nhiều năm. Nhiều vùng ở làng rau Bình Ngọc (TP.Tuy Hoà) phải bỏ đất hoang, nông dân chuyển sang làm nghề khác để kiếm sống.

Nông dân Phạm Chót (75 tuổi) than thở: Từ khi có các công trình thuỷ điện, đến tháng 2 - 3 âm lịch là hầu hết các giếng nước ở đội 8 nằm trên doi đất cuối cùng của sông Ba đều bị nhiễm mặn. Người dân ở đây sống chủ yếu bằng nghề trồng rau, mà nước tưới bị mặn thì chỉ có cách bỏ nghề.

Trong khi đó khu vực huyện Sơn Hoà cứ đầu mùa khô là các trạm bơm điện đều thiếu nước bơm tưới. Ông Nguyễn Văn Yên - Chủ nhiệm HTX Nông nghiệp thị trấn Củng Sơn, cho biết: "Từ khi có các công trình thuỷ điện, sau Tết vài tháng là các trạm bơm điện phải hoạt động vào ban đêm trùng với thời điểm Nhà máy Thuỷ điện sông Ba Hạ hoạt động thì mới đảm bảo có nước phục vụ tưới".

Theo tính toán của Phòng NNPTNT huyện Sơn Hoà, vào mùa khô, để đảm bảo đủ cho các trạm bơm điện hoạt động, Sơn Hoà cần lượng nước xả từ hồ thuỷ điện sông Ba Hạ ít nhất là 40m3/s. Thế nhưng trên thực tế, vào mùa khô Nhà máy Thuỷ điện sông Ba Hạ cũng không đủ nước để chạy 2 tổ máy, lượng nước xả thường chỉ bằng khoảng 50% nhu cầu của Sơn Hoà.

Nói về việc "trả nước" cho nông nghiệp và sinh hoạt ở hạ du sông Ba, ông Võ Văn Tri cho biết: Thuỷ điện sông Ba Hạ là công trình thuỷ điện cuối cùng trên hệ thống thuỷ điện sông Ba. Đến công ty cũng không đủ nước để chạy máy thì làm sao đủ lưu lượng xả phục vụ sản xuất.

Nếu tới đây, không có lũ tiểu mãn thì chắc chắn mực nước trên hồ thuỷ điện sông Ba Hạ sẽ dưới mực nước chết và các tổ máy sẽ phải ngưng hoạt động, việc cấp nước cho hạ du theo đề nghị của ngành nông nghiệp là vô vọng. 

(Còn nữa)

Lê Biết