Nhớ thơ tình Lưu Quang Vũ...

Vợ chồng cố nhà thơ Lưu Quang Vũ - Xuân Quỳnh.

Thơ, với Lưu Quang Vũ là tất cả sự hàm ơn, ân cần riêng của tâm hồn chàng với đời sống. Thơ là nơi khởi hành cuộc đi tìm lớn nhất, mang sâu sắc ý nghĩa triết học về sự khám phá cái tôi thi sĩ qua nghiệm sinh đường đời xa thẳm và cũng là nơi hành hương lớn nhất: Trở về bản thể thi sĩ của chính mình.

Thơ còn là tấm tình riêng đã hòa vào tình chung của Lưu Quang Vũ với dân tộc và đất nước: “Như gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi… Thổi không yên suốt dọc dài lịch sử, qua đất đai và đời sống con người”.

Lưu Quang Vũ tự thú: “Đã có lần tôi muốn nguôi quên/Khép cánh của lòng mình cho gió lặng/Nhưng vô ích làm sao quên được/Những yêu thương khao khát của đời tôi…”

Lưu Quang Vũ mang nợ thơ từ huyết thống. Cha chàng - ông Lưu Quang Thuận, sinh chàng cùng lúc với thơ. Chính ông là một tính cách thơ đằm thắm, dạt dào và mặn mòi như biển Đà Nẵng quê ông. Trong mắt chàng, người cha là thi sĩ lãng mạn của ngày đầu kháng chiến chống Pháp, với "bóng ngựa trắng buổi chiều xưa/ bay trên đồi cỏ biếc/ một dòng sông nắng chói chảy về xa...".

Ông truyền cho chàng mắt thơ xanh biếc nhìn đời. Năm 17 tuổi, đời như sân khấu phong kín hương nhụy sau cánh màn nhung, khiến chàng háo hức: "Mười bảy tuổi lòng ai không hồi hộp/ Ngồi trong rạp hát đợi màn lên".

Ai cũng biết thơ Lưu Quang Vũ buồn thăm thẳm, canh cánh thấm sâu vào tinh huyết thơ chàng, nhưng ít ai chịu thông cảm cái riêng của nỗi buồn Lưu Quang Vũ. Mỗi người đàn bà ra đi để lại cho Lưu Quang Vũ một vết thương lòng. May sao, chàng là thi sĩ, nên trong thơ, những cuộc tình tuyệt vọng ấy đã ngưng kết thành giọt lệ trong như ngọc, khiến thơ tình của Lưu Quang Vũ ngời ngợi sáng, thứ ánh sáng không quá chói chang mà thánh thiện trong lành, chỉ có ở ngọc trai được ngậm bằng những nỗi đau lắng lại tự nhiên sau bao con sóng vật vã của biển Đời.

Cũng chính vì thế, từ khởi nguyên cuộc kiếm tìm hạnh phúc, qua nếm trải ngọt bùi, đắng cay, lầm lỡ, cả tin... của CHO, NHẬN, ĐƯỢC, MẤT.. thì cuối cùng, con thuyền thơ của Lưu Quang Vũ đã cập bờ.

Và chàng hái lượm được trong tay hạnh-phúc-đời-thường, cuộc sống chung với Xuân Quỳnh, như món quà Thượng đế tặng "người trai phiêu bạt, luôn mắc nợ những chuyến đi, những giấc mơ điên rồ, những ngọn lửa không có thật"...

Chàng đã được tồn tại bởi một người: “Khi tàu đông anh lỡ chuyến đi dài/Chỉ một người ở lại với anh thôi/Lúc anh vắng người ấy thường thức đợi/Khi anh khổ chỉ riêng người ấy tới/Anh yên lòng bên lửa ấm yêu thương /Người ấy chỉ vui khi anh hết lo buồn/Anh lạc bước người ấy đưa anh trở lại/Khi có điều giả dối vây quanh/Bàn tay ấy chở che và gìn giữ /Biết ơn em từ miền cát gió/Về với anh bông cúc nhỏ hoa vàng...”.

Có một bài thơ cực hay của Lưu Quang Vũ mà những động từ trong đó đều chia ở thì quá khứ - để chỉ những gì đã qua và đã từng, mà chàng đã làm xong ở đời: Nắng đã tắt dần trên lá im/Chiều đã sẫm màu xanh trong mắt tối/Đường đã hết trước biển trời cao vời vợi/Tay đã buông khi vừa dứt cung đàn/Gió đã dừng nơi cuối chót không gian/Mưa đã tạnh ở trong lòng đất thẳm/Người đã sống hết tận cùng năm tháng/Sau vô biên sẽ chỉ có vô biên.

***

… Thế là đã 22 năm ngày Lưu Quang Vũ về cõi, cùng hai người thân yêu nhất đời chàng: Nữ sĩ Xuân Quỳnh và con trai nhỏ Quỳnh Thơ.

Hà Nội vào mùa Đại lễ 1.000 năm sinh nhật. Gió mùa thu thổi tràn mái phố thấm đẫm hương vị heo may. Cụ rùa nổi trên hồ Gươm nổi giữa mùa Vu Lan. Ảnh hưởng cơn bão số 3 khiến Hà Nội oằn mình trong gió về.

Gió về trong tập thơ mới được xuất bản của Vũ: "Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi". Và gió về trong tôi, mùa thu, với dáng tất bật vội vã và vẻ mặt u buồn của chàng thi sĩ trẻ, suốt ngày ra vào cánh cửa rộng của toà biệt thự 51 Trần Hưng Đạo - trụ sở của Hội Liên hiệp Văn nghệ Việt Nam, trong đó có "tư dinh" nhỏ nhoi của Tạp chí Sân khấu thuộc Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam. Lưu Quang Vũ và tôi đã cùng làm việc và cùng trưởng thành ở Tạp chí Sân khấu hàng chục năm trời. Và Vũ đã "chui từ ống tay áo" của tờ tạp chí này mà thành nhà viết kịch lừng lẫy tiếng tăm của thời kỳ đổi mới…

Nhưng tôi biết, điều tha thiết đầu tiên, điều gửi gắm cuối cùng của Vũ cho cuộc đời này vẫn cứ là thơ, nhất là thơ tình. Thơ đã không chỉ đem lại sự an ninh tâm hồn cho chính chàng thi sĩ mặt buồn này mà còn cho bất cứ độc giả nào muốn có an ninh tâm hồn trong cuộc đời dài lắm của mình, và ngay trong mùa thu đầy mưa bão của năm nay, khi Hà Nội bời bời "lá mùa thu xao xác rụng bên đường" như Thơ của Vũ.

Và như thơ của Quỳnh: “Mùa thu nay sao bão mưa nhiều/cánh cửa sổ con tàu chẳng đóng/dải đồng hoang và đại ngàn tối sẫm/em lạc loài trước sâu thẳm lòng anh/em lo âu trước xa tắp đường mình/trái tim đập những điều không thể nói/trái tim đập cồn cào cơn đói/ngọn lửa nào le lói giữa cô đơn''…

TS.Nguyễn Thị Minh Thái (viết riêng cho NTNN)