Nhóm săn tội phạm chiến tranh sử dụng công nghệ blockchain lưu giữ bằng chứng ở Ukraine

Giờ đây, một số nhà nghiên cứu đang đặt cược rằng cùng một công nghệ blockchain làm nền tảng cho tiền điện tử và NFT, được biết đến rộng rãi là Web3, nó có thể lưu giữ bằng chứng về tội ác chiến tranh để hỗ trợ truy tố.

Starling Lab, một nhóm nghiên cứu học thuật được hỗ trợ bởi Đại học Stanford và Đại học Nam California, đã sử dụng công nghệ Web3 để ghi lại các cáo buộc tội ác chiến tranh ở Syria và Ukraine, và tháng trước đã đệ trình bằng chứng về tội ác chiến tranh ở Ukraine lên Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC). Starling Lab cho biết việc nộp đơn đó là đơn khiếu nại ICC đầu tiên sử dụng theo phương pháp này.

Cuộc xung đột diễn ra ở Syria, kéo dài hơn một thập kỷ, minh họa cho việc các bức ảnh, video trực tuyến và các bằng chứng khác về tội ác chiến tranh có thể biến mất một cách dễ dàng như thế nào.

Vào tháng 5 năm 2020, các nhà nghiên cứu của Cơ quan Lưu trữ Syria ghi lại các tội ác chiến tranh tiềm ẩn đã thấy hơn 350.000 video bị xóa khỏi YouTube, bao gồm các video về các cuộc tấn công trên không và phá hủy nhà dân do kiểm duyệt nội dung tự động được thiết kế để chặn nội dung bạo lực. Một báo cáo năm 2020 của Tổ chức Theo dõi Nhân quyền cho thấy nội dung Facebook, Twitter và YouTube đã xóa 11% nội dung được trích dẫn trong 4.739 báo cáo về tội ác chiến tranh bị cáo buộc.

Jonathan Dotan, giám đốc sáng lập của Starling Lab cho biết: "Nội dung bị gỡ xuống do vi phạm Điều khoản dịch vụ hoặc tài khoản của người dùng bị vô hiệu hóa do mọi người quyết định không duy trì tài khoản do bị đe dọa hoặc do sơ suất". Dotan cho biết: "Vấn đề trở nên tồi tệ hơn do nội dung bị gỡ xuống tự động. Vì vậy, khi quá trình xem xét của con người giảm xuống và quá trình tự động hóa tăng lên, về cơ bản bạn sẽ mất đi sự tinh tế và sự cẩn thận cần thiết để đưa ra quyết định dựa trên bằng chứng".

Lập tài liệu trên web

Milena Marin, người đứng đầu Phòng thí nghiệm Bằng chứng Khủng hoảng của Tổ chức Ân xá Quốc tế, cho biết đó không chỉ là mạng xã hội - ngay cả các dịch vụ như Google Drive cũng hạn chế cô chia sẻ bằng chứng giữa một nhóm chặt chẽ vì video ghi lại cảnh bạo lực.

Marin nói: "Nó xảy ra rất nhiều. Trong bối cảnh Ukraine, mọi người chuyển sang Telegram như một kênh vì kênh này ít được kiểm duyệt hơn nhiều và họ có thể chia sẻ bất cứ thứ gì - trái ngược với việc sử dụng một số nền tảng truyền thống hơn, nơi nội dung đôi khi bị gỡ xuống theo mặc định".

Dotan cho biết có ba vấn đề chính khi nói đến việc đảm bảo bằng chứng được lưu giữ. Đầu tiên là nguy cơ bị tách tín hiệu, âm thanh khỏi video, hoặc khó đảm bảo thông tin chính xác trong thời điểm xung đột, bởi các chủ thể nhà nước sử dụng lồng ghép những thứ như thông tin sai lệch để truyền bá các câu chuyện khác nhau. Lấy ví dụ, việc Nga sử dụng các thi thể khám nghiệm tử thi để tuyên bố các binh sĩ Ukraine đã thực hiện các cuộc tấn công nhằm vào dân thường.

Thứ hai là "sự thay đổi liên kết", bởi vì các cơ quan quản lý tập trung đang đảm bảo tính khả dụng của thông tin có thể thay đổi quyết định của họ bất cứ lúc nào. Yêu cầu gỡ xuống của YouTube chỉ là một ví dụ. Và vấn đề thứ ba là tính xác thực. Ngay cả khi một cái gì đó được lưu trữ, không có gì đảm bảo là không bị thay đổi hoặc sửa đổi. Tất cả những vấn đề này tạo ra vấn đề cho các nhà nghiên cứu và trên thực tế có thể cản trở việc truy tố các tội ác chiến tranh tiềm ẩn.

Dotan và Starling Lab đang đưa các công nghệ mới như công nghệ blockchain và NFT vào giải quyết vấn đề này, tập trung vào việc lập hồ sơ, xác minh và chia sẻ bằng chứng về tội ác chiến tranh tiềm ẩn.

Thậm chí, Starling Lab gần đây đã đệ đơn Điều 15 lên Tòa án Hình sự Quốc tế, cung cấp hơn 100 trang bằng chứng về những tội ác chiến tranh tiềm tàng mà họ đã ghi nhận ở Ukraine. Việc đệ trình Điều 15 là bước đầu tiên hướng tới việc truy tố tiềm năng của tòa án và bắt đầu cuộc điều tra kéo dài nhiều năm của ICC có thể dẫn đến việc buộc tội. Starling Lab đệ trình bao gồm bằng chứng của hai tuần các cuộc tấn công vào Kharkiv vào tháng 3, bao gồm cả các cuộc tấn công vào trường học. Các nhà nghiên cứu trong phòng thí nghiệm đã làm việc cùng với Phòng thí nghiệm Nghiên cứu Pháp y Kỹ thuật số của Hội đồng Đại Tây Dương và Hệ thống Hala, nơi phát triển công nghệ bảo vệ dân thường.

Ashley Jordana, phó giám đốc trách nhiệm giải trình tại Hala Systems, người đã soạn thảo hồ sơ Điều 15, nói rằng đây chỉ là bước khởi đầu của một quá trình lặp đi lặp lại liên quan đến các chuyên gia trong Web3 và hệ thống pháp luật tham khảo ý kiến về bằng chứng có sẵn, cách bảo quản và ý nghĩa của nó.

Các thẩm phán giải quyết các vụ án tội phạm chiến tranh có thể không thông thạo - hoặc thậm chí không biết - công nghệ Web3 nhưng sẽ cần phải hiểu nó để tiến hành bất kỳ thủ tục pháp lý nào. Trước thời điểm đó, các điều tra viên của ICC sẽ cần phải nắm chắc về các phương pháp mới này để lập hồ sơ và lưu giữ bằng chứng, cũng như cách chúng có cơ sở trong bộ máy pháp lý quốc tế hiện có.

Starling Lab và các đối tác của mình thực hiện một số cách tiếp cận khác nhau nhờ công nghệ để đảm bảo rằng, họ thu thập bằng chứng, kiểm tra nó và cũng đảm bảo rằng nó không thể bị giả mạo. Đầu tiên, họ ghi nhật ký siêu dữ liệu về các bài đăng, chẳng hạn như tác giả và ngày nó được đăng, cũng như tạo một "dãy" mật mã mã hóa của nội dung, hay dấu vân tay kỹ thuật số, vì thế mà hệ thống sẽ cảnh báo họ nếu nội dung bị thay đổi. Sau đó, chúng được đăng nhập vào các blockchain khác nhau, mà bạn có thể coi như một sổ cái kỹ thuật số, nơi chúng không thể bị thay đổi bởi bất kỳ công ty hoặc cá nhân nào.

Sau đó, họ lưu trữ tài liệu trên các mạng lưu trữ phi tập trung như Filecoin và Storj, nghĩa là không một công ty nào có thể xóa bằng chứng khỏi web. Không có một điểm thất bại nào.

Sử dụng Web3 trong thế giới thực

Trong khi phần lớn thế giới tiền điện tử tập trung vào giá của nhiều loại tiền điện tử khác nhau tăng hoặc giảm, Starling Lab và các đối tác đang sử dụng công nghệ cơ bản của Web3 theo cách không liên quan gì đến giá cả.

Dotan cho biết cách tiếp cận này không chỉ mang tính sáng tạo về mặt công nghệ - nó còn thể hiện một cách suy nghĩ mới về bằng chứng tội ác chiến tranh từ góc độ pháp lý. Nếu không có mặt pháp lý và công nghệ hoạt động song song, phương pháp tiếp cận Web3 sẽ không hoạt động.