Nửa năm nuôi cá, nửa năm trồng lúa, ruộng hoang biến thành "vàng"

“Ruộng vàng” bị bỏ phí

Đã thành lệ, cứ 2-3 giờ sáng, khu đồng rộng lớn ngay sau UBND xã Hà Lĩnh lại nhộn nhịp như một chợ cá, bởi đấy là lúc các thương lái vào “ăn hàng”. “Họ đi cân cá sớm còn kịp giờ bán chợ sớm” - ông Hoàng Văn Cương, một thành viên trong tổ nhóm nuôi cá theo mô hình bán tự nhiên ở đây giải thích.

Sáng 4.12,  thương lái thu mua ở tổ của ông gần 10 tạ cá các loại, giá trung bình 50.000 - 60.000 đồng/kg. Cân xong bên tổ nhóm mình, ông cùng các thành viên lại tất bật giúp tổ nhóm khác bốc hàng lên xe cho nhanh.

    Cá thường được đánh bắt từ chiều hôm trước, quây lưới gần bờ để sáng hôm sau giao có thương lái vẫn đảm bảo tươi ngon.  ảnh: Tố Loan 

Khi chiếc xe tải cuối cùng rời đi thì trời cũng  sáng rõ mặt. Lúc này, ông Cương mới có dịp ngồi nhâm nhi ấm trà đã nguội. Chỉ tay ra phía những cánh đồng xâm xấp nước, ông Cương bảo: “Từ tháng 1 tới tháng 5 đó là ruộng lúa, thời gian còn lại  là hồ cá”. Có lẽ ngay chính bản thân ông Cương cũng không tin nổi có ngày lại thu lợi được chính từ khu đồng mà trước đây chỉ làm một vụ lúa còn bấp bênh.

Hà Lĩnh vốn là “rốn nước” của huyện Hà Trung, nơi lụt luôn sớm nhất và nước rút chậm nhất. Chẳng thế mà một vụ lúa cũng không ăn chắc vì cuối tháng 4 đầu tháng 5, khi chưa có hệ thống đê bao thì mùa màng cũng dễ mất sạch mỗi khi có lũ tiểu mãn tràn về. Chưa kể gọi là thêm 1 vụ nhưng lúa chét cũng bấp bênh, “năm thuận còn được 80kg/sào, năm nào kém chỉ được 50kg/sào. Mà cái giống lúa chét phải gặt tay chứ gặt máy thì nát hết. Lại còn vất vả nữa vì không phải nhà nào cũng có nhân công thu hoạch được, những nhà chỉ người già trẻ em họ bỏ luôn vụ lúa chét, có khu ruộng rậm rì rì mà chẳng ai thu hoạch” - ông Cương cho hay.

Nước lũ về mang theo nguồn thủy sinh lớn, cá tôm đua nhau nhảy tanh tách giữa các gốc rạ chìm trong nước. Với những đám ruộng bỏ không, lúa chét trở thành thức ăn lý tưởng cho cá tôm, chẳng thế mà dù không được chăm bẵm gì chúng vẫn lớn nhanh, thịt lại ngon, ngọt, chắc - nổi tiếng cả vùng.

Chất lượng cá tôm là thế, nhưng vì chẳng ai chú tâm nên chỉ một số hộ đánh bắt bằng kích điện. Lợi ích kinh tế chẳng đáng bao nhiêu, lại còn tận diệt cả nguồn lợi tự nhiên, ảnh hưởng đến môi trường sinh thái.

Đến năm 2015, xã có chủ trương thực hiện mô hình lúa cá với 2 vụ lúa – 1 vụ cá, nhưng thời gian nuôi cá bị ngắn lại, trong khi vụ lúa chét vẫn cho thu nhập không đáng kể, thế là từ năm 2018 chỉ còn 1 lúa – 1 cá. Trước chỉ thầu 3 năm nhưng từ 2018 thì tăng lên thành 5 năm để các tổ nhóm có thể đầu tư ngư cụ, tiện cho việc đánh bắt lâu dài.

Cũng từ đó khu đồng vốn chỉ là nơi trữ nước bỗng thành “ruộng vàng” đầy tiềm năng, còn nông dân có thêm nguồn lợi lớn mà lại nhàn hơn cả trồng lúa. Chẳng ai bảo ai, họ tự liên kết với nhau thành các tổ nhóm cùng nhau nhận thầu với HTX nông nghiệp để nuôi cá.

“Làm chơi ăn thật”

Để dồn đổi được diện tích mặt nước phù hợp với nuôi cá số lượng lớn, các tổ nhóm đã thỏa thuận với các chủ

ruộng để thống nhất mức đền bù hợp lý, lãnh đạo xã không can thiệp, chỉ đứng ra làm “trọng tài”. Các hộ đấu thầu có trách nhiệm hoàn trả lại mặt bằng trước 25.12 âm lịch để chủ ruộng chuẩn bị cho công việc cấy hái.

Ông Nguyễn Xuân Cường - Phó Chủ tịch UBND xã Hà Lĩnh cho hay: “120.000 đồng/sào không phải là mức đền bù cao, nhưng đủ để bà con trang trải các chi phí mùa vụ với HTX nông nghiệp. Mà cái lợi quan trọng nhất là sau khi nuôi cá, đất như được hồi sinh nhờ các chất dinh dưỡng hữu cơ tự nhiên từ phân cá, phù du…, bà con không mất nhiều công sức, chi phí làm lại đất. Chỉ việc xới lên phơi khô, sau đó xuống giống là được. Không gì tiện bằng”.

Mà đúng là tiện thật, sau vụ lúa, các tổ nhóm nhận mặt bằng, bơm nước vào đồng, thả giống rồi “ung dung” chờ cá lớn. Thức ăn thì sẵn mầm lúa chét, sẵn cỏ rêu mọc tự nhiên dưới đáy, nguồn nước thì đã có hệ thống cống, bờ bao tiêu thoát tiện lợi, chẳng “công to việc lớn gì” nên họ làm cứ như... chơi.

Cũng là thành viên một trong số những tổ nhóm nuôi cá khu đồng này, ông Lưu Xuân Dương kể: “Từ ngày nuôi cá theo mô hình bán tự nhiên, mỗi anh em trong tổ cũng có thêm 30-40 triệu đồng/vụ, lại không vất vả gì nên dù còn khó khăn chúng tôi vẫn bảo nhau cố gắng làm lâu dài”.

Ông Hoàng Đức Tuất giải thích thêm: “Để có sẵn cá tươi bán cho thương lái, từ chiều hôm trước chúng tôi tổ chức vây lưới, đánh sẵn lượng cá mà thương lái yêu cầu, gom về gần bờ. Sáng hôm sau chỉ việc phân loại rồi cân, nhận tiền là xong. Thành ra anh em có thêm thời gian giúp gia đình, giúp nhau các công việc đồng áng khác”.