Ở Hà Tĩnh, các cánh đồng này "trồng thứ gì" mà giờ bỏ hoang vu?

Mai một nghề truyền thống

Đã có một thời, xã Hộ Độ, huyện Lộc Hà (tỉnh Hà Tĩnh) được xem là vựa muối của cả tỉnh. Nhưng theo thời gian, giá muối xuống thấp, sản xuất thua lỗ, bà con diêm dân không còn mặn mà với nghề, các đồng muối bị bỏ hoang, cỏ dại mọc um tùm.

Hơn 80 ha đất muối ở xã Hộ Độ, huyện Lộc Hà không còn được đầu tư sản xuất. Hệ thống hạ tầng bị hư hỏng, xuống cấp nghiêm trọng. Nhìn cánh đồng muối bị bỏ hoang khiến nhiều người không khỏi tiếc nuối, khi đã có một thời nghề muối ở xã Hộ Độ khá sôi động, thu hút hàng trăm hộ dân và hàng ngàn lao động tham gia sản xuất, kinh doanh.

Bà Trương Thị Long (một người dân xã Hộ Độ), chia sẻ: "Tôi cảm thấy rất tiếc, tấc đất tấc vàng mà giờ bỏ hoang nhiều quá. Mong muốn người dân được nhà nước hỗ trợ chương trình để dân có thể tiếp tục sản xuất, khai hoang phục hóa giúp người dân kiếm công ăn việc làm".

Năm 2020, UBND huyện Lộc Hà đã lập dự án chuyển đổi đất muối kém hiệu quả sang nuôi trồng thủy sản. Trước mắt sẽ chuyển đổi mục đích sử dụng 67 ha đất muối của 2 xã Hộ Độ và Mai Phụ, kêu gọi các tổ chức, cá nhân đủ năng lực đầu tư nuôi trồng thủy sản.

Hàng chục hộ dân đã hợp tác với chính quyền địa phương bàn giao mặt bằng, xây dựng hạ tầng dự án phục vụ nuôi trồng thủy sản. Trên thực tế cho đến thời điểm hiện tại đã có hàng chục tỷ đồng được đầu tư để xây dựng hệ thống điện, đường bê tông kiên cố vào vùng nuôi, kênh mương thoát nước thải và các hạng mục phụ trợ khác.

Hạ tầng vùng nuôi về cơ bản đã hoàn thành, chính quyền, người dân xã Hộ Độ vẫn phải tiếp tục chờ đợi chưa tìm được nhà đầu tư để tiến hành chuyển đổi đất muối sang nuôi trồng thủy sản.

Cánh đồng muối đã chuyển đổi thành 30 ha diện tích ao hồ mặt nước để nuôi trồng thủy sản lại tiếp tục bỏ hoang, lãng phí. Thời gian kéo dài hơn 2 năm, bà con diêm dân xã Hộ Độ hàng ngày vẫn chờ đợi nhận tiền bồi thường giải phóng mặt bằng để chuyển đổi nghề nghiệp nhưng vẫn chưa có kết quả.

Chứng kiến sự lãng phí của quỹ đất, chi phí về hạ tầng đã đầu tư, người dân không khỏi băn khoăn lo lắng. Kỳ vọng sau khi chuyển đổi đất muối sang nuôi trồng thủy sản phải đáp ứng được hiệu quả kinh tế lâu dài, đồng thời người dân làm muối có công ăn việc làm.

Khó để khôi phục lại nghề

Xã Đỉnh Bàn, huyện Thạch Hà (Hà Tĩnh), địa phương cùng hoàn cảnh đó. Đến thời điểm này, diện tích sản xuất muối còn rất ít, diện tích bỏ hoang ngày một nhiều lên.

Năm 2023, huyện Thạch Hà triển khai mô hình sản xuất muối sạch bằng phương pháp trải bạt trong ô kết tinh tại thôn Tân Phong, xã Đỉnh Bàn (Thạch Hà). Mục đích, đưa công nghệ mới giúp tăng năng suất, chất lượng hạt muối và người dân có thêm thu nhập.

Mô hình được triển khai tháng 4/2023, do Trung tâm Ứng dụng KHKT và Bảo vệ cây trồng, vật nuôi huyện Thạch Hà trực tiếp hỗ trợ chuyển giao kỹ thuật, công nghệ với quy mô 0,5 ha, 5 hộ dân tham gia. Mô hình được hỗ trợ 100% chi phí lót bạt, san mặt bằng và hàng rào bê tông.

Thay vì sản xuất trên các ô nại bằng nền vôi như truyền thống, các ô kết tinh được trải bạt chống thấm HDPE. Loại bạt này được sản xuất trực tiếp từ các nguyên liệu cao phân tử PE có độ dày 0,5 - 1,5 mm, độ bền cao, đàn hồi tốt, chịu được thời tiết khắc nghiệt. Loại bạt này, còn có khả năng hấp thụ nhiệt lượng mặt trời tốt, không gây độc hại. Sau khi trải bạt trong ô kết tinh, người dân có thể sản xuất muối theo các bước như phương thức truyền thống.

Qua hơn 1 năm đi vào sản xuất bằng phương pháp mới, các hộ dân trực tiếp tham gia đều đánh giá cách làm này có nhiều ưu điểm vượt trội khi cho sản lượng cao hơn, chu kỳ sản xuất rút ngắn hơn so với phương pháp truyền thống. Bạt hấp thụ ánh nắng tốt, giúp thời gian kết tinh hạt muối giảm từ 10 - 12 giờ xuống còn 7 - 8 giờ. Ngoài ra, sản lượng muối cũng tăng lên khoảng 25% so với ô truyền thống trên cùng một đơn vị diện tích.

Sản xuất muối theo phương pháp mới này còn giúp tiết kiệm thời gian chuẩn bị ô nại. Nếu làm muối trên nền vôi, nền đất thì cứ trước khi vào vụ mùa, người dân phải dành thời gian cải tạo rất nhiều và năm nào cũng phải cải tạo. Còn với bạt trải, chỉ đầu tư một lần và sử dụng được trong 5 năm, rất thuận lợi.

Thực tế cho thấy sản xuất muối bằng phương pháp lót bạt mang đến hiệu quả cả về năng suất và sản lượng, nhưng hơn 1 năm thử nghiệm, mô hình vẫn không thể nhân rộng. Mặc dù, khi đi học tập, triển khai mô hình, các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương kỳ vọng có thể đưa về phương pháp sản xuất muối hiệu quả cho bà con.

Ông Trần Văn Phượng, trú tại thôn Tân Phong, xã Đỉnh Bàn, huyện Thạch Hà, cho biết: "Giá muối năm nay thấp hơn rất nhiều so với năm ngoái, trong khi đó nếu đầu tư sản xuất muối lót bạt chi phí khá cao. Dù biết sản xuất muối lót bạt hiệu quả, năng suất nhưng gia đình tôi không thể mở rộng diện tích, đành tiếp tục sản xuất ở 2 sào đã được cơ quan chức năng hỗ trợ đầu tư từ năm ngoái. Về lâu dài, nếu giá muối vẫn thấp tôi cũng không chắc mình có thể tiếp tục với nghề muối này nữa hay không".

Để có "lời giải" thích đáng, rất cần sự vào cuộc của cơ quan chức năng trong việc hỗ trợ, định hướng để phát triển sản xuất nhằm sử dụng hiệu quả hết diện tích đất sản xuất muối không hiệu quả. Điều này không chỉ tránh tình trạng bỏ hoang gây lãng phí quỹ đất, cải tạo môi trường, mà còn chuyển đổi nghề nghiệp, tạo công ăn việc làm, thu nhập cho người dân địa phương.

Trao đổi PV Dân Việt, ông Nguyễn Trường Sơn - Phó Chủ tịch UBND xã Đỉnh Bàn, cho biết: "Nghề làm muối là nghề truyền thống từ lâu đời của xã. Từ năm 2005 trở về trước, cánh đồng sản xuất muối tại xã có diện tích 120 ha, diện tích giảm. Số gia đình tham gia làm nghề đã giảm hẳn, đến thời điểm này, diện tích sản xuất muối toàn xã chỉ còn 2,4 ha."

"Năm 2024, để kích cầu sản xuất, chính sách huyện hỗ trợ người dân 50% kinh phí mua bạt lót nhưng người dân cũng không mấy mặn mà. Giá muối năm nay thấp hơn nhiều so với năm ngoái. Bởi vậy, việc mở rộng diện tích sản xuất muối nói chung, sản xuất muối bằng phương pháp mới không thực hiện được", ông Sơn, cho hay.