Phát triển kinh tế biển ở Thái Bình: Từ ước vọng Tiền Châu đến tư duy lãnh đạo chiến lược

 Thái Bình là tỉnh thành lập tương đối muộn so với các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ (21/3/1890), song Đảng bộ nơi đây lại là một trong những đảng bộ được thành lập sớm nhất so với các tỉnh cả nước (cuối tháng 6/1929). Trên miền đất giàu truyền thống yêu nước và cách mạng, trải qua nhiều khó khăn, thử thách, Đảng bộ Thái Bình đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm trong lãnh đạo đấu tranh cũng như trong xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội. 

Đây cũng là yếu tố hàng đầu để Đảng bộ Thái Bình vận dụng sáng tạo đường lối, chủ trương, chính sách của Trung ương vào hoàn cảnh thực tế, tự lực tự cường phát huy cao độ nội lực và khai thác hiệu quả tiềm năng, lợi thế địa phương. Hướng ra biển, làm giàu từ biển, Thái Bình đã bước những bước phát triển đột phá cho nền móng bền vững của cả chặng đường hơn 130 năm.

Báo điện tử Dân Việt trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc chùm bài ghi nhận những kết quả đáng trân trọng này của Đảng bộ và nhân dân tỉnh Thái Bình.

Khẩn hoang – Trị thuỷ - Lấn biển

Qua ghi chép từ các tài liệu địa chất, địa lý, khảo cổ, dân tộc học... Thái Bình là miền châu thổ Bắc Bộ cổ trải qua nhiều đợt tiến, lùi vận động của mực nước đại dương mới dần hình thành vùng đồng bằng rộng lớn nhiều đầm lầy, cồn cát, gò đống nằm trên thềm lục địa ven bờ với môi trường sinh thái phù hợp tạo điều kiện cho người Việt cổ từ các vùng cao tràn xuống hướng ra biển, khai thác các nguồn lợi từ biển. Mặc dù có muộn hơn so với những vùng đất khác của châu thổ sông Hồng, nhưng thời kỳ này cũng chính là buổi bình minh mở đầu cho quá trình hình thành mảnh đất, cư dân Thái Bình vào thời tiền sử của đất nước. Sức hấp dẫn của vùng đất ven biển màu mỡ phù sa, thuận lợi cho việc đánh bắt cá, trồng lúa nước đã nhanh chóng cuốn hút ngày càng đông luồng cư dân kế nối nhau kéo về tìm nơi sinh tụ.

Với áp lực đòi hỏi ngày càng tăng về dân số, trên cơ sở sự phát triển tiến bộ về công cụ sản xuất và những bước chuyển nhanh từ mô hình trồng lúa nước miền chân núi đến mô hình trồng lúa nước miền châu thổ, càng về sau, các cư dân đến Thái Bình không chỉ sinh tụ bó hẹp ở những dải cao khô như thuở ban đầu mà còn tràn xuống mở rộng nơi sản xuất, cư trú ở cả các triền sông bãi nổ, các miền ô trũng, đầm lầy lau lác và mạnh dạn đắp đê ngăn mặn lấn ra tận cả một dải ven biển. Sự xáo trộn dẫn đến công cuộc hợp cư lớn, rõ nét và gần đây nhất trong quá trình dài hình thành đất đai – dân cư – làng xã ở Thái Bình là cuộc khẩn hoang bãi biển Tiền Châu lập ra huyện Tiền Hải năm 1828 do Dinh điền sứ Nguyễn Công Trứ tổ chức.

Tiền Châu (còn gọi là Cồn Tiền) là kết quả từ quá trình bồi tạo của sông Trà Lý, sông Lân và đặc biệt là sông Hồng. Bãi biển Tiền Châu thuộc vùng nước triều lên mạnh theo chế độ nhật triều, nước mặn theo thủy triều vào sâu trong nội địa; nên việc thau chua rửa mặn, khai thác thổ nhưỡng là yêu cầu tất yếu trong quá trình con người chinh phục, khai phá, cải tạo vùng đất không ít thách đố này. Song, do ưu đãi hào phóng của thiên nhiên với tiềm năng giàu có trong khai thác nông nghiệp, thủy sản... nên vùng Tiền Châu hoang vu từ rất sớm vẫn luôn là ước vọng của người nông dân khi phóng tầm nhìn về phía biển Đông.

Theo lịch sử Đảng bộ huyện Tiền Hải, đồng bằng Tiền Hải - một huyện của tỉnh Thái Bình, là sự phát triển kéo dài theo hướng biển lùi của đồng bằng sông Hồng, đồng thời với quá trình biển lùi con người từng bước tiến ra biển trong cuộc chinh phục thiên nhiên mở rộng đồng bằng tạo dựng giang sơn; mở đầu bằng cuộc đại khẩn hoang quy mô của Doanh điền sứ Nguyễn Công Trứ vào những năm 20 của thế kỷ XIX. Tiếp nối truyền thống khai hoang lấn biển từ thời Lý – Trần và thời Lê (Hồng Đức), nhân dân nhiều địa phương, đặc biệt là nhân dân các làng cựu ven biển bằng sức mạnh vô song, ý chí kiên cường và tài năng sáng tạo của mình đã đóng vai trò to lớn trong quá trình chinh phục Tiền Châu. Dưới sự tổng chỉ huy thông minh và táo bạo của Nguyễn Công Trứ, hàng nghìn dân nghèo cùng gần 50 nguyên mộ lập làng, lập ấp đã tạo nên nhiều kỳ tích.

Chỉ trong 6 tháng, đến tháng 9 năm 1928, một huyện Tiền Hải hoàn toàn mới đã được hình thành với 18.970 mẫu ruộng cùng hàng trăm km đê sông, đê biển kiên cố như một lá chắn đẩy lùi sự uy hiếp của bão biển và thủy triều. Một hệ thống làng ấp mới được hình thành với hệ thống thủy lợi tạo điều kiện vô cùng thuận lợi cho việc tưới tiêu thau chua, rửa mặn. Mở đầu cho cuộc chinh phục vươn ra biển Đông đại quy mô, người dân Thái Bình đã đặt nền tảng cơ bản biến bãi biển Tiền Châu hoang vu ngập mặn thành vùng đất đai canh tác phì nhiêu màu mỡ với bạt ngàn đồng lúa, bãi dâu trù phú. Hướng mặt ra biển Đông, tại vùng duyên hải Bắc Bộ, kể từ dấu mốc lịch sử này, một huyện mới chính thức được ghi tên trên bản đồ Việt Nam – Tiền Hải (Thái Bình).

Trải hàng ngàn năm lịch sử, trị thủy khẩn hoang lấn biển thực sự đã trở thành vấn đề thường trực tất yếu, một công việc có cả bề dày kinh nghiệm của nhiều thế hệ cư dân Thái Bình. Truyền thống trị thủy khẩn hoang quai đê lấn biển không chỉ là cội rễ tự nhiên của tinh thần cố kết cộng đồng giữa các nhóm cư dân mà còn là cơ sở thiết yếu cho việc mở rộng địa bàn cư trú, thuần dưỡng đất đai canh tác, phát triển ngành nghề, đặc biệt là nghề trồng lúa nước. Đời nối đời, truyền thống chinh phục thiên nhiên cần cù lao động sáng tạo trong sản xuất của người dân Thái Bình đã được đền đáp xứng đáng. Từ một vùng hẻo lánh hoang sơ ngập mặn biến cải thành miền đất phì nhiêu màu mỡ đầy sức sống với bạt ngàn đồng lúa, bãi dâu, làng xóm trù phú dân đông vật thịnh sớm đóng góp vai trò, vị trí quan trọng trong quá trình dựng nước và giữ nước hào hùng của dân tộc.