Cu li không bao giờ khóc đoạt "Phim đầu tay xuất sắc" tại LHP Berlin

Giải Phim đầu tay xuất sắc ở LHP Berlin ra đời năm 2006, do GWFF (Gesellschaft zur Wahrnehmung von Film- und Fernsehrechten) - tổ chức bảo vệ bản quyền phim và truyền hình tài trợ. Năm nay, có 16 dự án thuộc các hạng mục Competition, Encounters, Panorama, Forum và Generation nhận được đề cử.

Bộ phim này đã vượt qua 15 bộ phim đầu tay khác của các đạo diễn trẻ khắp thế giới, được chọn tranh giải hoặc tham dự tại 5 hạng mục quan trọng của LHP Berlin như: Competition (tranh giải Gấu vàng), Panorama (Toàn cảnh), Encounters (cho những thể nghiệm điện ảnh mới), Forum và Generation. 

Trước đó, đạo diễn là gương mặt quen thuộc ở LHP Berlin, có nhiều phim ngắn gây tiếng vang. Năm 2016, Một thành phố khác tranh giải ở hạng mục Berlinale Shorts cho phim ngắn. Ba năm sau, tác phẩm Một khu đất tốt cũng nhận đề cử cùng hạng mục. Cu li không bao giờ khóc được chọn vào hạng mục The Cinefondation's Atelier hỗ trợ sản xuất cho dự án điện ảnh nghệ thuật nổi bật từ nhiều vùng trên thế giới trong khuôn khổ Liên hoan phim Cannes 2017. Bộ phim đã nhận nhiều đánh giá tích cực từ giới chuyên môn. 

Cu li không bao giờ khóc kể về bà Nguyện (Minh Châu đóng) từ châu Âu trở về Việt Nam với món thừa kế là con culi của người chồng qua đời. Bên cạnh việc đối mặt với quá khứ tưởng như chôn chặt, bà Nguyện lo lắng cho tương lai của người cháu gái, khi cô kết hôn vội vã do lỡ có thai với bạn trai.

Dàn diễn viên trong phim gồm: NSND Minh Châu, Hà Phương, Xuân An và Hoàng Hà. Trần Thị Bích Ngọc, Nghiêm Quỳnh Trang giữ vị trí sản xuất, Phan Đăng Di làm Giám đốc sáng tạo.

Cu li không bao giờ khóc do Phạm Ngọc Lân và Nghiêm Quỳnh Trang biên kịch, bắt đầu năm 2016, sau khi đạo diễn dự thi phim ngắn Một thành phố khác. Nhà sản xuất Nghiêm Quỳnh Trang cho biết, quá trình ghi hình chia thành nhiều đợt, bị trì hoãn nhiều lần do ảnh hưởng của đại dịch, từ cuối năm 2021 đến tháng 9/2022. Đoàn phim phải làm lại nhiều thứ từ đầu, như chỉnh sửa kịch bản và tính toán địa điểm quay. Phim quay chủ yếu ở các tỉnh thành như Hà Nội, Hòa Bình, Phú Thọ và Hà Tĩnh.

Nhà phê bình điện ảnh Lê Hồng Lâm nhìn nhận: "Giải thưởng danh giá này, có thể xem ngang tầm với giải Camera D'or cho Bên trong vỏ kén vàng của Phạm Thiên Ân tại LHP Cannes năm ngoái, cùng với giải thưởng Encounters Award - Special Jury Prize cho bộ phim Taste (Vị) của Lê Bảo tại LHP Berlin vào năm 2021… Những thành tích này cho thấy một thế hệ làm phim mới của Việt Nam đã đường hoàng bước vào những sân chơi lớn nhất của điện ảnh thế giới và mang về những giải thưởng đáng tự hào".

Phạm Ngọc Lân là ai?

Phạm Ngọc Lân (38 tuổi) tốt nghiệp Đại học Kiến trúc Hà Nội trước khi theo đuổi điện ảnh. Đạo diễn Phan Đăng Di nhận xét Phạm Ngọc Lân là nhà làm phim trẻ có phong cách độc đáo, thoát khỏi việc kể câu chuyện thông thường để hướng tới ngôn ngữ điện ảnh.

Liên hoan phim Berlin là một trong ba liên hoan điện ảnh lâu đời, cùng với Liên hoan phim Cannes và Venice. Năm nay, sự kiện diễn ra từ ngày 15/2 đến ngày 25/2, diễn viên từng đoạt Oscar Lupita Nyong'o giữ vị trí chủ tịch ban giám khảo.

Tốt nghiệp ngành Quy hoạch đô thị, trường Đại học Kiến Trúc, Phạm Ngọc Lân thỏa sức bay bổng với không gian, thoát khỏi những ràng buộc thường thấy của một người làm phim.

Phạm Ngọc Lân đến với điện ảnh từ một sự khám phá tình cờ và dần dần, nhờ nhiếp ảnh. Thời sinh viên, để lấp bớt thời gian “không biết làm gì”, cậu lang thang khắp nơi để chụp ảnh. Khi bắt đầu chán các bức ảnh đơn lẻ, Lân chuyển qua chụp theo đề tài. Hai bộ ảnh của anh, một là quanh những chú ngựa già nơi trường đua bị đem ra xẻ thịt; hai là miêu tả cuộc sống của người Việt ở Campuchia và tìm cách ở lại Lào đều có chiều sâu, sức nặng và đặc tả cái đẹp mà bất cứ người chụp ảnh chuyên nghiệp nào khi xem cũng phải thán phục.

Sau hai bộ ảnh đó, Phạm Ngọc Lân nhận ra giới hạn của nhiếp ảnh và bắt đầu manh nha ý nghĩ thử sức với phim ảnh. Anh tham gia khóa học về dựng phim ở DocLab (một tổ chức phi lợi nhuận dành cho các nhà làm phim trẻ, nghệ sĩ đương đại). Video đầu tiên của Lân xoay quanh những người trong một lớp khiêu vũ. Dù chỉ là một đoạn phim ngắn, nhưng nó cho thấy khả năng của anh với điện ảnh.

Video tiếp theo là phim ngắn về những chiếc tivi lỗi thời bị đập vỡ. Không giải thích, không kể một câu chuyện liên tục, tất cả những gì Lân làm như một bước thử nghiệm trưng ra trạng thái của “nhân vật” mà giấu đi câu chuyện phía sau nó. Chuyện của mọi nhà - có tiếng radio là nhân vật chính được đặt trong những không gian khác nhau, là phim ngắn "tốt nghiệp" khóa học làm phim tại DocLab của Lân.

Phim từng tranh giải YxineFF 2012 và góp mặt tại các liên hoan phim (LHP) tài liệu danh tiếng thế giới như CPH: DOX (Đan Mạch), Visions du Réel (Thụy Sĩ)... Khóa học tại Gặp gỡ mùa thu năm 2013 với đạo diễn Trần Anh Hùng đã tiếp sức và vạch ra con đường rõ ràng hơn cho Lân với điện ảnh.

Ngay ở phim ngắn thứ hai Một thành phố khác, đạo diễn Phạm Ngọc Lân đã được các liên hoan phim (LHP) quốc tế chào đón nồng hậu. Nhà phê bình Marcus Mạnh Cường Vũ cho biết, việc phim này được chiếu 8 buổi tại LHP Berlin (Đức, năm 2016) là một kỷ lục của phim ngắn. Tháng 6 năm 2019 đánh dấu son cho Một khu đất tốt với giải cao nhất hạng mục Phim ngắn nước ngoài tại LHP ngắn quốc tế Vienna (Áo), đủ điều kiện để tranh giải Oscar phim ngắn vào năm 2020.

Đạo diễn Phạm Ngọc Lân làm phim nào cũng có giải thưởng. Tuy nhiên, anh kín tiếng, cũng như không chủ động truyền thông rộng rãi khi tác phẩm được giải. Anh mong muốn được tập trung làm phim, và ở đó, có được cách làm riêng của mình.