Phong tục tập quán

Theo GS.TS Ngô Đức Thịnh (nhà nghiên cứu văn hóa dân gian) việc dâng lễ nên tùy vào duyên cảnh mỗi người. Ngoài hai loại bánh mang biểu tượng của ngày giỗ Tổ là bánh chưng, bánh dày, điều quan trọng chính là ở sự chân thành chứ không phải ở cái lễ.

Tư tưởng mẫu hệ in sâu vào suy nghĩ của người Jẻ - Triêng nên con gái ở đây từ 10 tuổi được cha mẹ dạy vào rừng chặt củi để đến tuổi cập kê có củi đi bắt chồng.

Người Raglai ở tỉnh Ninh Thuận đến nay vẫn là chủ nhân của những tập tục kỳ lạ, huyền bí. Nổi bật là tục lệ giải phóng người chết với điểm nhấn của lễ là giả chó chạy nhảy để đánh lừa hồn ma.

Hiện nay, người Chăm H’Roi tại thị trấn Vân Canh, huyện Vân Canh (Bình Định) vẫn giữ được lễ cầu mưa độc đáo. Khi trời hạn hán kéo dài, nắng nóng, không có nước để tưới lúa, tưới cây, đồng bào sẽ làm lễ cầu mưa.

Hằng năm, cứ vào tiết Thanh minh, sau khi đi tảo mộ đầu năm, người Việt lại có thêm một cái tết (sau Tết Nguyên đán), đó là Tết bánh trôi, bánh chay, còn gọi là Tết Hàn thực. Và ở mỗi vùng lại có một cách đón “Tết” khác nhau.

Người Việt và người Trung Quốc là hai quốc gia láng giềng, có nhiều nét văn hóa dân gian tương đồng. Trong đó có phong tục tết Hàn thực mà người Việt thường gọi là Tết bánh trôi, bánh chay nhằm ngày mùng 3 tháng Ba âm lịch hằng năm.

Dân ta thường có câu: “Sống vì mồ mả, không sống vì cả bát cơm”, để thấy trong quan niệm, mồ mả ông bà, nguồn cội đối với người Việt là rất hệ trọng, không ai dám thờ ơ. Trong phong tục, có nhiều vùng quê Việt giữ lệ tảo mộ trong tiết Thanh minh.

Khi đi tảo mộ trong Tiết Thanh minh, bạn buộc phải tránh làm một số điều tối kỵ để thể hiện sự tôn kính, linh thiêng với người đã mất.

Trong nông lịch Việt xưa nay đều có thể hiện “nhị thập tứ khí” (24 tiết trong năm) mà trong đó Thanh minh là một ngày quan trọng thể hiện tấm lòng hiếu kính với tổ tiên, giúp tâm hồn người thêm thanh tịnh, hướng thiện.

Trên đỉnh Trường Sơn quanh năm ẩm ướt mây mù, có một ngôi làng mà nơi đó cộng đồng Mơ Nâm có một câu chuyện vô cùng thú vị là phụ nữ có thể thoải mái bắt chồng.