Sự thật bất ngờ về trận không chiến nhớ đời của Ukraine cứu Kiev khỏi sự huỷ diệt

Những người bảo vệ bầu trời thủ đô Kiev: Phi công chiến đấu Dmytro (trái) và Andriy (tiếp theo) phục vụ trong lữ đoàn hàng không chiến thuật thứ 40, hoạt động ở Kiev và miền bắc đất nước ngay từ những phút đầu tiên của cuộc chiến. 

Khoảng 15h ngày 24/2/2022, Dmytro, phi công trẻ lái tiêm kích MiG-29 (giấu họ vì lý do an ninh) đang chờ cất cánh để bảo vệ Kiev. Vào thời điểm đó, anh đã đánh chặn tên lửa của Nga và lần đầu tiên mất liên lạc với đồng đội của mình. Dmytro mất chưa đầy nửa ngày để có được kinh nghiệm này: 11 giờ trước, khoảng 4 giờ sáng, anh đang làm nhiệm vụ trong thời bình trên bầu trời. Tại nơi đó, anh đã chứng kiến những khoảnh khắc đầu tiên của cuộc chiến trên không.

Một trận thua, mà Dmytro biết được trước lần cất cánh tiếp theo, đã ảnh hưởng nặng nề đến anh ấy. Dmytro nghe trên đài phát thanh rằng người Nga đã giết chỉ huy của anh là Đại tá Vyacheslav Yerko, trong một trận không chiến.

Trung tâm Chỉ huy Không quân (VzK) sau đó nói rằng Đại tá Yerko đã tham gia một số cuộc giao tranh vào thời điểm đó. Đầu tiên chống lại 12 máy bay và 8 máy bay trực thăng địch đang lao đến để tấn công Kiev. Sau đó, chỉ huy giàu kinh nghiệm đã hạ gục một máy bay cường kích Su-25 và một số trực thăng Mi-24 của Không quân Nga. Tuy nhiên, trong lần xuất kích tiếp theo, Đại tá Yerko đã bị giết bởi một tên lửa của Nga.

"Có một cuộc đánh chặn của kẻ thù", Dmytro nhớ lại. "Nhưng vì kẻ thù có lợi thế về số lượng nên một máy bay Nga đã cơ động, còn hai chiếc còn lại tiếp cận từ hướng ngược lại và phóng tên lửa vào máy bay của Yerko. Đại tá Yerko đã cố gắng đẩy ra, nhưng phía Nga đã bắn vào ông ấy".

Dmytro không có thời gian cho cảm xúc vào thời điểm đó. Anh phải cất cánh và hoàn thành sứ mệnh của mình. Tuy nhiên, sau cái chết của chỉ huy, phi công quyết định thay đổi chiến thuật: hành xử ít đoán trước hơn và cơ động hơn.

Dmytro giải thích: "Khi bạn hiểu điều gì đang chờ đợi mình, khát khao sống của bạn sẽ tăng lên. Tôi vẫn muốn được sống trong những hoàn cảnh khác nhau. Rõ ràng là khi ở trên mặt đất, bạn có thể đang nghĩ về một thứ, nhưng khi cửa buồng lái đóng lại và bạn khởi động động cơ, sau đó bạn chuyển hướng và cứ như thể bạn đang bước vào một thế giới mới".

Vào thời điểm đó, các tin tức địa phương và mạng xã hội bắt đầu xuất hiện những thông điệp động viên về một phi công chiến đấu huyền thoại người Ukraine, người đã bắn hạ hết máy bay địch này đến máy bay địch khác từ bầu trời thủ đô. Phi công huyền thoại này đã được gọi với cái tên "Bóng ma Kiev".  SBU báo cáo rằng tính đến ngày 27/2, phi công này đã bắn hạ hơn 10 máy bay địch.

Theo thời gian, "Bóng ma Kiev" được ghi nhận là đã bắn hạ 40 máy bay. Tuy nhiên, vào cuối tháng 4, khi quân Nga đã bị đánh bật khỏi Kiev, Bộ Tư lệnh Không quân thừa nhận rằng trên thực tế, "Bóng ma Kiev" chưa bao giờ tồn tại. Họ cho rằng, đó không phải là của riêng một cá nhân nào mà là "hình ảnh tập thể của các phi công Lữ đoàn Hàng không Chiến thuật số 40 đang bảo vệ bầu trời thủ đô". Quy mô của lữ đoàn cũng như thành phần bổ sung của hạm đội vẫn chưa được tiết lộ, nhưng Yerko thuộc đơn vị này và phi công trẻ Dmytro vẫn bay trong hàng ngũ đó.

Với sự giúp đỡ của Dmytro và đồng đội của anh,  Tư lệnh Bộ Tư lệnh Không quân và các chuyên gia quân sự cùng với hãng tin NV đã dựng lại diễn biến của những trận chiến đầu tiên và khó khăn nhất trên bầu trời Kiev, trong đó các phi công Ukraine đã phá vỡ kế hoạch của kẻ thù để giành lấy toàn bộ, chiếm ưu thế trên không.

Cuộc tấn công đầu tiên

Vào sáng ngày 24/2, trong cuộc tấn công đầu tiên của cuộc chiến, quân Nga đã phóng hơn 155 tên lửa vào Ukraine. Trong nhiều đợt, Nga tấn công tất cả các đơn vị radar của lực lượng kỹ thuật vô tuyến điện của Ukraine (con mắt của Lực lượng Không quân), cùng với các sân bay, vị trí phòng không và sở chỉ huy, Trung tướng Anatoly Krivonozhko, sĩ quan chỉ huy của Bộ Tư lệnh Không quân, cho biết Nga đang cố gắng áp chế toàn bộ hệ thống phòng không của Ukraine và giành ưu thế trên không.

Người Nga đã bắn hơn 30 quả tên lửa vào mỗi sân bay nhằm ngăn cản phi công Ukraine cất cánh và phản công đối phương. Tuy nhiên, các bộ phận của hạm đội máy bay chiến đấu Ukraine đã rút lui khỏi cuộc tấn công và triển khai lại đến các sân bay thay thế.

Đây là trường hợp của Sân bay Vasylkiv cách Kiev khoảng 40 km về phía nam, nơi đóng quân của Lữ đoàn số 40. Vào ngày đầu tiên của cuộc chiến, phi công chiến đấu 25 tuổi Vyacheslav Rodionov đã phải trả giá bằng mạng sống của mình để che chở cho những đồng đội của mình từ trên không. Vyacheslav Rodionov cất cánh trên chiếc máy bay của mình và chuyển hướng sự chú ý của quân Nga trong khi các đồng đội trong phi đội của anh sơ tán khỏi tầm bắn.

"Ngày 24/2 là một ngày rất khó khăn", Dmytro nhớ lại. Nhiệm vụ cá nhân đầu tiên của anh là đánh chặn một tên lửa bay từ phía nam. Tuy nhiên, theo tọa độ nhận được từ mặt đất, phi công trẻ đã không bao giờ tìm thấy nó.

Hàng không Nga bắt đầu bay vào không phận Ukraine sau đợt tấn công tên lửa đầu tiên và tấn công ở phía đông, nam và bắc. Hướng thứ hai là nóng nhất, vì thủ đô là mục tiêu chính của lực lượng Nga lúc đó.

Krivonozhko kể lại từ phía bắc, các phi công địch bay thấp dọc theo lòng tàu Dnipro, sử dụng địa hình để cố gắng tàng hình.

Sau đó, hàng không Nga đã vượt qua biên giới phía bắc, chủ yếu bằng máy bay ném bom, máy bay tấn công và trực thăng của họ, tất cả đều không có máy bay chiến đấu yểm hộ. Toàn bộ hạm đội này đã tiến vào lãnh thổ Ukraine để phá hủy các cơ sở quan trọng mà trước đó chưa bị tên lửa tấn công.

Trong khi đó, hàng không Ukraine, đã rút lui sau cuộc tấn công đầu tiên của Nga, đang chuẩn bị cho trận chiến tại các sân bay dự bị. Các phi công lấy lại bình tĩnh, tiếp nhiên liệu và trong vòng một tiếng rưỡi sau cuộc tấn công lớn, họ đã đến biên giới Belarus, nơi có một vết lõm dọc theo Dnipro. Chính tại đó, như Tư lệnh Không quân nhớ lại, các máy bay chiến đấu của Ukraine đã gặp phải làn sóng tiếp theo của máy bay Nga.

Các phi công của lữ đoàn Vasylkiv liên tục tương tác với lực lượng phòng không, đặt máy bay địch dưới đòn tấn công của tên lửa phòng không (trong ảnh - chuẩn bị đóng cánh). Ảnh Dịch vụ báo chí của đoàn hàng không chiến thuật số 40.

Krivonozhko nói: "Trong lần tiếp cận đầu tiên, khi các máy bay chiến đấu của chúng tôi tiến vào, người Nga đã quay lưng và không tham gia vào cuộc chiến.

"Trong lần tiếp cận thứ hai, tình hình lặp lại. Họ không hiểu ai đang bay, vì theo thông tin của họ, mọi thứ đã bị phá hủy: hàng không, lực lượng tên lửa phòng không...Chỉ sau vòng thứ ba, vào khoảng 11:00-12:00 (ngày 24/2), trận cận chiến trên không rất cam go mới bắt đầu".

Vào thời điểm này, Lực lượng Kỹ thuật Vô tuyến điện (RTV) và Lực lượng Tên lửa Phòng không (ZRV) của Ukraine cũng đã lấy lại được phương hướng sau cuộc tấn công tên lửa. Do đó, trong ba ngày đầu tiên, khi các lực lượng này đang khôi phục khả năng chiến đấu, thì theo Krivonozhko, lực lượng hàng không đã làm mọi cách để giành thời gian bằng cách chiến đấu với các lực lượng địch vượt trội hơn.

Krivonozhko giải thích: "Lực lượng phòng không tham gia trận chiến sau khi họ đã tập hợp lại. Những trận chiến đầu tiên được thực hiện bởi hàng không. Và chính nhờ sự dũng cảm của các phi công của chúng tôi mà họ đã ngăn chặn được kẻ thù và kiếm được một chút không gian để thở".

Một chọi năm

Khi bắt đầu cuộc chiến, hàng không Nga đông hơn hàng không Ukraine ít nhất 5 lần.

Dmytro Tomenchuk, biên tập viên của trang Militaryaviation, nói với NV rằng sự khác biệt về số lượng là rất lớn: khoảng 500 máy bay địch so với 100 máy bay Ukraine. Ngoài ra, hàng không Nga vượt trội về công nghệ. Xét cho cùng, tất cả các máy bay Ukraine đều được sản xuất từ những năm 1980 và 1990. Mặt khác, máy bay của địch hầu hết là thế hệ mới, máy bay chiến đấu của chúng đã đưa vào biên chế năm 2018-2019. Chúng chủ yếu được chế tạo từ các mẫu máy bay thời Liên Xô hoặc hậu Xô Viết, chẳng hạn như Su-35.

Tomenchuk giải thích: "Ví dụ, máy bay chiến đấu của họ tiên tiến hơn. Họ có nhiều radar và tên lửa hiện đại hơn, hơn hẳn chúng ta về chất lượng. Ngoài ra, người Nga có máy bay đặc biệt hoạt động song song với máy bay chiến đấu của họ và tăng khả năng của họ".

Ví dụ, Tomenchuk trích dẫn máy bay trinh sát A-50 của Nga, cái gọi là radar trên không hoạt động từ bầu trời Belarus, quét không phận trên một phần lớn Ukraine. Ngoài ra, người Nga có máy bay tác chiến điện tử.

Tomenchuk giải thích: "Họ cũng vận hành chúng để hỗ trợ ngành hàng không của họ. Chúng tôi không có những loại máy bay này".

Như vậy, các máy bay chiến đấu của Ukraine thực tế không thể tiến hành cận chiến với kẻ thù, Yuriy Ihnat, người phát ngôn chính của Lực lượng Không quân Ukraine, giải thích với NV.

Máy bay Ngacó thể nhìn thấy đối thủ cách xa ít nhất 100 km và được trang bị tên lửa có đầu tự dẫn chủ động. Tức là, một máy bay chiến đấu của Nga có thể bay lên bầu trời, phóng tên lửa và bay đi mà không gặp rủi ro, để tên lửa tự tìm mục tiêu.

Nhưng các máy bay chiến đấu của Ukraine được trang bị tên lửa có đầu tự dẫn bán chủ động. Điều này có nghĩa là các phi công Ukraine phải bay cách mục tiêu của kẻ thù trong phạm vi vài chục km, khóa mục tiêu, phóng tên lửa, sau đó tiếp tục khóa mục tiêu bằng radar cho đến khi tên lửa bắn trúng. Trong thời gian này, chính những kẻ tấn công có thể dễ dàng trở thành mục tiêu.

Ihnat nói: "Vì vậy, ngành hàng không của chúng tôi đã sử dụng một số chiến thuật. Cơ động đóng một vai trò quan trọng, bao gồm bay ở độ cao cực thấp, cho phép bạn sống sót và bay bên dưới ăng-ten của kẻ thù có thể phát hiện ra máy bay của bạn. Do đó, bạn có thể ẩn náu dưới lòng sông và trên địa hình. Đây là chiến thuật có thể thực hiện được vào thời điểm đó".

"Chiến đấu ngạo mạn"

Andriy, một phi công chiến đấu MiG-29 khác từ phi đội Vasylkiv, đã tham gia cùng những đồng đội của mình vài ngày sau khi bắt đầu cuộc chiến toàn diện. Anh ấy đã học tại Đại học Quốc phòng ở Kiev và đã thực hiện nhiệm vụ đầu tiên của mình ở đó.

Ngày 28/2, cùng với hai quân nhân khác vào ngày hôm đó, Andriy đang lái xe dọc theo con đường cao tốc vắng vẻ từ thủ đô đến Vasylkiv. Thị trấn nhỏ chào đón anh bằng những hình ảnh ảm đảm, đau thương, thời tiết nhiều mây, những ngôi nhà dân sự bị phá hủy bởi các cuộc tấn công bằng tên lửa, các tòa nhà trong căn cứ quân sự bị hư hại... Và tình hình có vẻ đáng báo động, các nhóm quân Nga đang hoạt động ở Vasylkiv và đã có những nhóm bắn tỉa bị phát hiện.

Chỉ huy Trung tâm Chỉ huy Phòng không Anatoly Kryvonozhko nhớ lại rằng vào sáng ngày 24/2, người Nga đã cố gắng tiêu diệt toàn bộ Lực lượng Phòng không và Không quân Ukraine cùng một lúc.

Andriy, người cũng đã nói chuyện với NV với điều kiện không được sử dụng họ của mình, sau đó tham gia lập kế hoạch hành quân tại bộ chỉ huy căn cứ. Andriy đã phân tích tình hình và đưa ra những đánh giá về hành động tiếp theo của kẻ thù. Dựa trên thông tin này, phi công đã đưa ra gợi ý cho chỉ huy.

"Chúng tôi đã lên kế hoạch trước một ngày, nhưng đây là một quá trình đang diễn ra và tình hình vẫn sẽ thay đổi và cần phải thực hiện các điều chỉnh. Đây là chu kỳ", Andriy nói.

Andriy giải thích rằng đặc biệt, đơn vị của anh đã phân tích cách hàng không Nga xây dựng đội hình chiến đấu - cách họ triển khai máy bay và cách những máy bay đó vận hành. "Nhờ đó, có thể tìm ra điểm mạnh của kẻ thù trong đội hình của chúng, cũng như tìm ra điểm yếu tiềm ẩn của chúng", Andriy nói.

"Tôi thậm chí còn xem xét các sự kiện từ ngày 24", Andriy giải thích.

"Người Nga đã tiến hành các cuộc tấn công bằng tên lửa và nghĩ rằng thế là xong – rằng hàng không, hệ thống phòng không và radar của chúng tôi đều đã biến mất. Họ nghĩ rằng mọi thứ đã ổn và giai đoạn không chiến của cuộc chiến đã kết thúc".

Vì tự tin rằng mọi thứ đã giành được cho họ, các phi công Nga đã tiến vào Ukraine một cách tự tin và không mong đợi sự phản đối nào.

Andriy nói: "Họ đã hành động một cách ngạo mạn. Từ ngày 24/2 đến ngày 26/2, họ chắc chắn rằng không còn hệ thống phòng không nào và họ hành động như thể họ đang ở nhà".

Do đó, mọi kế hoạch và các bước tiếp theo của hàng không Ukraine đều liên quan đến việc "khoá tay người Nga". Chỉ sau khi người Ukraine bắt đầu bẻ khóa máy bay địch như hạt dẻ, người Nga mới bắt đầu thay đổi chiến thuật.

Andriy nhớ lại: "Máy bay chiến đấu của chúng tôi đã bắn hạ máy bay và tên lửa hành trình dưới sự yểm trợ của hệ thống phòng không của chính họ. Sau khi tái lập lực lượng phòng không Ukraine, việc hoạt động trên bầu trời trở nên dễ dàng hơn và tấn công kẻ thù hiệu quả hơn".

"Chúng tôi biết khả năng của máy bay của mình. Chúng không hoàn hảo lắm", Dmytro giải thích.

"Nhưng chúng tôi có hệ thống phòng không, điều này có thể giúp ích. Do đó, đôi khi chúng tôi bay như những mục tiêu trên không, bạn sẽ bắt chước một số hành động nhất định và đánh lạc hướng kẻ thù khỏi bạn. Trong khi người Nga đang cố gắng tìm kiếm bạn, họ bỏ qua các mục tiêu khác (như phòng không trên mặt đất). Đồng thời, tất cả đều hoạt động", Dmytro nói.

Lữ đoàn 40 được trang bị MiG-29 thời Liên Xô (ảnh), trong khi các phi công từ Liên bang Nga sử dụng máy bay chiến đấu tối tân UAF.

Trong khi đó, ông Ihnat cho biết các phi công Ukraine đã chấp nhận rủi ro lớn, nhưng sẽ luôn bay để đánh chặn lực lượng địch vượt trội về quân số và công nghệ. Họ hành động bất ngờ và cơ động. Địa hình quen thuộc đã giúp ích, bởi vì việc bám vào mặt đất sẽ ngày càng trở nên cần thiết hơn.

Ihnat nói thêm: "Rõ ràng là đã có những vụ phóng tên lửa nhằm vào họ – điều này luôn xảy ra trong mọi tình huống. Có một vài cuộc không kích mỗi ngày (cứ bốn giờ một lần) và chúng tôi đã bay để đánh chặn. Theo đó, kẻ thù đã phải phản ứng. Chúng tôi có máy bay chiến đấu MiG-29 tấn công, tên lửa và radar và hệ thống kiểm soát mặt đất đang cho họ biết người Nga đang bay tới đâu".

Phi công chiến đấu hạng nhất 47 tuổi Oleksandr Brynzhala, người cũng từng chiến đấu trong lữ đoàn hàng không chiến thuật số 40, đã nhiều lần thực hiện các nhiệm vụ đánh chặn này. Đêm 2/3, anh cùng đồng đội cất cánh bảo vệ thủ đô trước 4 máy bay Nga. Tuy nhiên, hóa ra có 12 máy bay chiến đấu của Nga ở thời điểm đó. 

Theo lời kể của phi công Andriy, người đang theo dõi tình hình từ sở chỉ huy, Brynzala đã bắn tên lửa vào kẻ thù và hạ gục, theo nhiều nguồn tin khác nhau, một hoặc hai máy bay, trong khi đồng đội của anh hạ gục một người khác.

Nhưng đối với Brynzhala, chuyến bay này sẽ là chuyến bay cuối cùng của anh ấy.

"Có rất nhiều trường hợp như của Brynzhala", Andriy lưu ý.

"Điều đặc biệt đáng nhớ"

Vào ngày 13/3, Serhiy Taralka, 29 tuổi, một phi công chiến đấu khác mà nhiều người trên mạng xã hội đang suy đoán là Bóng ma của Kiev, đã thiệt mạng trong khi hành động. Theo Lực lượng Không quân, Taralka đã thiệt mạng trong trận chiến với lực lượng vượt trội của kẻ thù.

Những trận chiến khốc liệt cũng diễn ra trên bầu trời của Zhytomyr Oblast. Như LTG Krivonozhko nhớ lại, vào tháng 3/2022, hàng không Nga đã cố gắng hỗ trợ bước tiến của lực lượng mặt đất của họ trong khu vực này để họ cắt đứt hoàn toàn các phương pháp tiếp cận Kiev. Lực lượng Nga đã không đạt được mục tiêu, mặc dù có tình huống 7 máy bay chiến đấu của Ukraine cất cánh chống lại 15 chiếc của Nga.

Quân Nga cũng gây thiệt hại nặng nề cho sân bay ở Zhytomyr Oblast. Khi các máy bay Ukraine lần lượt cất cánh để giao chiến với kẻ thù, người Nga không hiểu tại sao điều đó lại có thể xảy ra.

"Trong một cuộc trao đổi trên đài phát thanh mà chúng tôi có cơ hội nghe, chúng tôi nghe thấy họ nói 'Họ lấy những thứ này từ cái quái gì vậy?'" Krivonozhko nhớ lại.

Vị tướng giải thích rằng mọi phi công Ukraine tử trận đều hiểu rằng mỗi chuyến bay có thể là chuyến bay cuối cùng của họ, nhưng không ai trốn tránh nhiệm vụ của mình.

Ông nói thêm: "Họ biết rằng lực lượng của kẻ thù lớn hơn nhiều so với lực lượng của chúng tôi.

Tổng cộng, vào tháng 2 và tháng 3, có tới 10 phi công máy bay chiến đấu Ukraine có thể đã thiệt mạng, Tomenchuk lưu ý – đặc biệt là ở Kiev, Zhytomyr và Chernihiv, nơi diễn ra các trận chiến chính.

Bộ Tư lệnh Không quân sẽ chỉ xác nhận với NV rằng 8 phi công thuộc các lữ đoàn dưới quyền chỉ huy của họ đã được truy tặng danh hiệu Anh hùng Ukraine.

Cũng có những người thiệt mạng trong số các phi công máy bay ném bom và tấn công Ukraine. Lực lượng thứ hai đã giao chiến với các cột thiết bị của Nga đang tiến từ các hướng khác nhau để bao vây Kiev.

Ihnat nói: "Chúng tôi đã bị thiệt hại. Nhưng đóng góp của các phi công ngay từ đầu cuộc giao tranh, và đặc biệt là gần Kiev, nơi cũng có các cột quân địch, là vô giá".

Phát ngôn viên Lực lượng Không quân Yuriy Ignat. Ảnh ArmyInform

Thiếu máy bay hiện đại

Dmytro kể lại rằng việc đánh đuổi kẻ thù khỏi Kiev đã đạt được nhờ các hành động phối hợp của tất cả các bộ phận của Lực lượng Vũ trang Ukraine.

Hàng không Nga sẽ ngừng bay vào lãnh thổ Ukraine không bị chiếm đóng chỉ khoảng một tháng rưỡi sau khi bắt đầu cuộc chiến. Lúc đó, bầu không khí ở Ukraine đã dễ thở phần nào, nhưng áp lực và căng thẳng chiến tranh thì không thể nào hết được.

Hôm nay, các phi công chiến đấu Dmytro và Andriy đã trở lại làm nhiệm vụ thường xuyên ở miền trung Ukraine. Tuy nhiên, họ cũng di chuyển luân phiên gần khu vực chiến đấu trên bộ.

Andriy giải thích: "Chúng tôi có thể làm được nhiều điều, nhưng hiện tại chúng tôi bị hạn chế về phương tiện bởi máy bay. So sánh máy bay chiến đấu F-16 hiện đại của Mỹ với MiG-29 cũng giống như so sánh một chiếc BMW mới với một chiếc Zhiguli. Nếu chúng tôi có F-16 thì khả năng của chúng tôi sẽ lớn hơn nhiều".

Xét cho cùng, những gì các phi công chiến đấu hiện đang làm với bốn chiếc MiG có thể được thực hiện với một chiếc F-16 duy nhất, đặc biệt là bắn hạ nhiều kẻ thù hơn bằng chính hàng không.

Theo Lữ đoàn Hàng không Chiến thuật 40, trong năm đầu tiên của cuộc chiến tranh toàn diện, tự mình không có sự hỗ trợ của lực lượng phòng không, các phi công của phi đội đã bắn rơi 16 máy bay địch và 2 máy bay trực thăng.