Thú vị múa rối cạn: Sinh động khó rời mắt

­­­ Độc đáo nghệ thuật rối cạn

Theo như người kế thừa của nghệ thuật rối cạn, ông Ma Văn Cười- Trưởng phường rối làng Ru Nghệ (xã Đồng Thịnh, huyện Định Hóa), thì khởi đầu bộ rối có 6 con. Rối cổ miêu tả những nhân vật trong triều đình như rối vua, hoàng hậu, các quan văn, quan võ… Trước mỗi buổi diễn bao giờ cũng là màn giáo đầu. Đó là màn múa của 2 diễn viên với những bước đi uyển chuyển, động tác đẹp mắt và dứt khoát, kèm đó là lời giáo có nội dung giới thiệu về phường rối của mình.

Bên cạnh bộ rối cổ, họ còn truyền tay nhau bộ sách ghi lại những bài hát giáo, bài hát kể những tích rối, từ đó con cháu dòng họ tiếp tục sáng tạo nên những tích trò mới, phát triển thành 12 con, rồi 33 con. "Rối này tôi được bố truyền lại. Hỏi  thì bố bảo từ xưa để lại cho hội hè trong làng. Truyền thống này thường diễn vào ngày tết tháng Giêng" - nghệ nhân Ma Văn Cười chia sẻ.

Rối cạn có một số tiết mục đặc trưng, nhưng thú vị nhất là trò “Rối chơi nhạc”. Trò này được biểu diễn trong nhà sàn. Tất cả im lặng, tiếng đàn bầu ngân lên, tay rối nhẹ nhàng gẩy điệu “Bèo dạt mây trôi”. Xem trò mà cứ ngỡ như thật vì cách diễn sinh động, tài tình của nghệ nhân. Chị Tống Thị Phương - người Tày ở Định Hóa nói: "Ngoài sử dụng trong lễ hội Lồng Tồng, rối cạn của người  Tày ở Định Hóa còn được sử dụng trong các dịp sinh hoạt cộng đồng, những dịp văn nghệ, thể hiện cuộc sống lao động của những người nông dân và ước mong một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu".

Nghệ thuật rối cạn ở Định Hóa (Thái Nguyên) đã được phục dựng và thường xuyên đưa vàobiểu diễn trong các dịp lễ, hội... T.L

Gìn giữ di sản rối cạn

Rối cạn của người Tày (Định Hóa) thuộc loại hình rối que, cách điều khiển con rối ở đây cũng không giống các nơi khác. Ngoài một số con rối rung  giật cầm trên tay, còn phần lớn các con rối điều khiển qua các que tre.

Người điều khiển dùng 1 que to và 2 que nhỏ cắm vào 2 tay con rối, đầu que to giắt sau thắt lưng có dây quàng vào cổ để giữ 2 que nhỏ điều khiển các tay rối, kết hợp với tiếng đàn tính, sáo và hát then tạo nên một vở kịch độc đáo, hấp dẫn người xem. Vì khó nên không phải ai cũng đến được với nghệ thuật rối cạn, nghệ nhân rối phải là người cần cù, kiên trì và khéo léo mới điều khiểu rối vừa sinh động vừa có hồn cốt.

Ông Nông Thế Siêng - nghệ nhân ở phường rối làng Ru Nghệ cho hay: “Rối cạn là do các cụ truyền dạy, chúng tôi thấy rất khó, phải làm mềm dẻo tự nhiên. Trong cả xóm Ru Nghệ này không ai làm được, chọn đến tôi thì tôi cứ thử làm xem được không nhưng nói chung chỉ làm được 70%. Cứ luyện tiếp đến khi các cụ bảo là được thì lại học tập thêm, nâng cao thêm”.

Tết này, nếu khách du xuân lên với An toàn khu Định Hóa, xin ghé qua hai làng Thẩm Rộc và Ru Nghệ xem đồng bào Tày chơi rối cạn, để chung vui trong niềm ước nguyện về một năm mới no ấm thuận hòa, hạnh phúc...