Từ Gruzia đến Syria và Libya, đây là điều Nga tính toán ở Ukraine

Nga bác bỏ thông tin cho rằng họ đang lên kế hoạch như vậy, mặc dù họ chưa rút quân. Một số nhà quan sát đã giải thích những tuyên bố này của Nga là không trung thực và thậm chí còn cáo buộc chính quyền Nga đang chuẩn bị một hoạt động gắn cờ giả.

Tuy nhiên, việc xem xét kỹ hơn hành vi địa chính trị của Nga trong hai thập kỷ qua cho thấy rằng các quan chức Nga có thể không nhất thiết phải cố gắng lừa dối cộng đồng quốc tế. Một cuộc chiến toàn diện ở Ukraine không thực sự phù hợp với cách Điện Kremlin sử dụng quyền lực cứng trong các trò chơi địa chính trị của mình. Các ví dụ về Gruzia, Syria, Libya và (cho đến nay) Ukraine, cho thấy nước này theo đuổi chính sách tiết kiệm chi phí.

Trong mỗi trường hợp, Nga đã hiểu rõ về những rủi ro trên thực địa. Nga đã thực hiện các phân tích chi phí-lợi ích cẩn thận và thiết lập các mục tiêu rõ ràng và hạn chế cho việc sử dụng quyền lực cứng. Chính sách hiệu quả về chi phí là một lựa chọn có ý thức vì những người ra quyết định của Nga biết rõ rằng họ không có đủ phương tiện để duy trì một cuộc chiến quy mô lớn.

Từ Gruzia đến Syria và Libya

Nga đã thực hiện những tính toán chi phí này trước cuộc chiến tranh Gruzia năm 2008, trong đó nước này can thiệp vào phe ly khai ở các vùng ly khai Nam Ossetia và Abkhazia chống lại chính phủ Gruzia.

Vào thời điểm đó, lực lượng Nga không thực sự phải đối mặt với một đối thủ đáng gờm và có thể dễ dàng đánh bại lực lượng Gruzia ở Nam Ossetia trong vài ngày. Quân đội Nga sau đó đã tiến vào vùng đất Georgia, lục soát thành phố Gori và dừng lại. Một khi mục tiêu hạn chế là đẩy lùi các lực lượng Gruzia khỏi Nam Ossetia và Abkhazia đã đạt được, Moscow đã sẵn sàng cho sự hòa giải của châu Âu.

Quân đội Nga hoàn toàn có thể cắt đôi Gruzia, giành quyền kiểm soát các đường ống dẫn dầu và khí đốt quý giá từ Azerbaijan đến Thổ Nhĩ Kỳ, đồng thời làm tê liệt nền kinh tế và hệ thống chính trị. Tất cả những lợi ích này sẽ là con bài thương lượng có giá trị để buộc chính phủ Gruzia công nhận nền độc lập của các khu vực ly khai. Tuy nhiên, chi phí khu vực và toàn cầu của những tiến bộ này sẽ quá cao đối với Nga, vì vậy nước này chỉ dừng lại ở một hoạt động quân sự hạn chế.

Một tính toán tương tự đã được thực hiện trước khi can thiệp vào Syria để ủng hộ chế độ của Bashar al-Assad vào năm 2015. Moscow đã không triển khai một lực lượng lớn trên bộ - chẳng hạn như Mỹ đã làm ở Afghanistan và Iraq - và thay vào đó, giới hạn quyền lực cứng của mình ở máy bay chiến đấu, lực lượng đặc biệt, lính đánh thuê, cố vấn quân sự và tàu hải quân. Để giảm thiểu rủi ro hơn nữa, các nhà ngoại giao Nga đã tham gia với các bên liên quan khác nhau, chẳng hạn như Mỹ, Israel và Thổ Nhĩ Kỳ trong các giai đoạn khác nhau của cuộc chiến. Cuộc giao tranh này đảm bảo rằng các lực lượng nổi dậy không được cung cấp vũ khí phòng không, điều này đảm bảo ưu thế trên không của các lực lượng Nga và Syria.

Các cuộc bắn phá trên diện rộng của Nga vào các khu vực do phiến quân kiểm soát đã tạo ra sự che chở hiệu quả trên không cho các lực lượng của chế độ Syria và giúp họ chuyển từ phòng thủ sang tấn công. Chỉ trong vài tháng, Damascus, được sự hậu thuẫn của các lực lượng Nga và Iran, đã có thể giành lại quyền kiểm soát các vùng lãnh thổ rộng lớn và trong 3 năm sau đó, buộc phiến quân rời khỏi một số thành trì và hạn chế sự hiện diện của chúng ở phía tây bắc đất nước. Nga đã đạt được mục tiêu của mình - duy trì chế độ của al-Assad - với chi phí tối thiểu, cả về thương vong và kinh phí, và thậm chí đạt được lợi ích ngoại giao trước các cường quốc phương Tây.

Khi được mời can thiệp vào cuộc xung đột ở Libya, Moscow đã thực hiện một cam kết thậm chí còn nhỏ hơn nhưng vẫn đạt được rất nhiều. Sự can dự của Nga chỉ giới hạn trong việc triển khai lính đánh thuê Nga và cung cấp vũ khí cho Tướng Khalifa Haftar, người đang kiểm soát miền đông của đất nước. Mặc dù cuộc tấn công của ông vào thủ đô Tripoli cuối cùng đã thất bại, nhưng Nga không thấy mình ở bên thua cuộc. Trên thực tế, Nga đã xoay sở để giữ vị trí là trung gian hòa giải giữa chính phủ Libya và Haftar và giành được một vị trí nổi bật trên bàn đàm phán, cùng với các bên liên quan khác, cả phương Tây và khu vực.

Tính toán của Nga ở Ukraine

Khi Nga can thiệp vào Ukraine vào năm 2014, sau cuộc cách mạng Maidan ủng hộ dân chủ chống lại Tổng thống Ukraine Viktor Yanukovych, nước này đã thực hiện một cách tiếp cận hiệu quả về chi phí tương tự. Nga đã không phát động một cuộc xâm lược lớn vào nước láng giềng yếu hơn Moscow nhiều. Thay vào đó, họ đã triển khai lực lượng không có phù hiệu đến Bán đảo Crimea.

Sau đó, Nga đã tiến hành một cuộc tiếp quản tương đối không đổ máu đối với lãnh thổ Ukraine này bằng cách thiết lập một cuộc trưng cầu dân ý và trình bày việc sáp nhập Crimea như là hoàn thành "ý chí của người dân". Nga đã không đi xa hơn trong việc cố gắng xâm chiếm lãnh thổ Ukraine. Một cuộc chiến toàn diện không phải là phương pháp và việc chiếm đóng Kiev không phải là mục tiêu.

Thay vào đó, để trừng phạt và khuất phục chính phủ mới ở Kiev,  Nga đã ủng hộ các lực lượng ly khai ở miền đông đất nước, tài trợ và vũ trang cho họ và gửi một số quân đến hỗ trợ. Nga luôn phủ nhận sự hậu thuẫn đối với phe ly khai ở Ukraine, đồng thời coi các sự kiện ở miền Đông Ukraine như một cuộc nổi dậy tự phát. Do đó, Moscow có được đòn bẩy đối với Ukraine với chi phí tối thiểu.

Ngày nay, 8 năm sau khi bắt đầu xung đột ở miền Đông Ukraine, Nga đang đồn trú một số lượng lớn quân dọc theo biên giới. Liệu Nga có thay đổi cách tiếp cận so với 8 năm trước hay không? Điều đó khó có thể xảy ra. Bất chấp những dự đoán của phương Tây về một cuộc xâm lược sắp xảy ra, vẫn còn nghi vấn rằng mục tiêu dự kiến của việc điều động quân đội Nga là Ukraine.

Nga đã không đánh mất đòn bẩy của mình đối với Ukraine ở khu vực Donbas, vì quân đội Ukraine gần như không thể chấm dứt phong trào ly khai ở đó trong khi họ được sự hỗ trợ của Nga. Nếu Điện Kremlin muốn gây áp lực với chính phủ Ukraine, họ có thể đơn giản làm như vậy bằng cách leo thang xung đột ở phía đông, điều không cần thiết phải triển khai nhiều quân đội Nga.

Trên thực tế, chỉ cần sự hiện diện quân sự lớn dọc theo biên giới là đã đủ gây thiệt hại cho Ukraine, phá hoại nghiêm trọng nền kinh tế của nước này. Hơn nữa, các nhà chức trách Nga không nhận thấy mối đe dọa xuất phát từ một "Ukraine dân chủ", vì Maidan đến nay đã mất đi sức hấp dẫn trong giới ủng hộ dân chủ Nga.

Do đó, việc dồn quân dọc biên giới Nga-Ukraine không nhằm vào Kiev mà là phương Tây. Moscow muốn buộc các nước phương Tây phải ngồi lại đàm phán về các vấn đề an ninh châu Âu. Và chiến lược này dường như đang hoạt động. Kể từ năm 1991, đây là lần đầu tiên phương Tây can dự nghiêm túc với Nga để thảo luận về an ninh châu Âu.

Các quan chức Nga chắc chắn hiểu rằng Ukraine sẽ không gia nhập NATO, vì hiện tại trong tổ chức quân sự này không có sự nhiệt tình nào đối với tổ chức này. Điều mà Điện Kremlin lo ngại là liệu Mỹ có triển khai tên lửa hoặc các hệ thống phòng thủ tên lửa trên đất Ukraine hay không.

Moscow muốn các thỏa thuận được thực hiện trong một số vấn đề, bao gồm việc ngừng triển khai tên lửa đạn đạo tầm trung ở châu Âu và hạn chế các cuộc tập trận quân sự gần biên giới Nga. Vào ngày 17/12 năm ngoái, Nga đã đưa ra một đề xuất phác thảo các yêu cầu của mình đối với cả NATO và Mỹ.

Vậy điều gì xảy ra tiếp theo?

Cho đến khi Điện Kremlin cảm thấy rằng họ đã nhận được các đảm bảo an ninh cần thiết, họ có thể sẽ tiếp tục duy trì áp lực quân sự ở biên giới Ukraine. Nước này có thể triển khai tên lửa đạn đạo tầm trung ở Belarus hoặc thậm chí leo thang ở các điểm nóng khác trong khu vực lân cận, chẳng hạn như Georgia. Nga cũng có thể tổ chức các cuộc tập trận mô phỏng chiến tranh gần Tây Âu hơn, như đã làm với các cuộc tập trận hải quân gần Ireland gần đây. Nga thậm chí có thể phô trương khả năng quân sự gần biên giới Mỹ hơn, bằng cách triển khai tên lửa siêu thanh trên tàu ngầm hoặc thiết lập tên lửa tầm xa ở Venezuela chẳng hạn.

Tuy nhiên, tất cả các biện pháp này sẽ nằm trong tính toán hiệu quả về chi phí của Nga. Điều đó có nghĩa là rất khó xảy ra một cuộc xâm lược hoặc chiến tranh quy mô lớn.

Trong bài báo cho 19Fortyfive, sĩ quan Mỹ Brent Eastwood cũng đã nói về lợi thế quân sự của Nga so với NATO. Theo ông Eastwood: "Bom hạt nhân chiến thuật của Nga là một câu đố thực sự đối với phương Tây. Nga có khoảng 2.000 quả bom như vậy, Mỹ chỉ có 200 quả, 100 quả được triển khai ở châu Âu, số còn lại được cất giữ ở nhà. Chênh lệch ở đây gấp mười lần".

Ông Brent Eastwood cho rằng, những vũ khí như vậy có thể thay đổi cục diện trận chiến lớn. Kho vũ khí hạt nhân năng suất thấp lớn tạo ra lợi thế phi đối xứng có lợi cho Nga. Tuy nhiên, nhiều khả năng Nga sẽ không bao giờ sử dụng bom chiến thuật trong chiến đấu - chúng cần thiết để răn đe NATO.