Vì sao nói Hàn Tín “Thành cũng Tiêu Hà, bại cũng Tiêu Hà”?

Vì sao nói Hàn Tín "Thành cũng Tiêu Hà, bại cũng Tiêu Hà"?

Nói đến triều đại nhà Hán, không thể không nhắc đến đại công thần khai quốc Hàn Tín. Dân gian xưa nay có câu: "Giang sơn nhà Hán do Hàn Tín thắng trận mà có", có thể thấy công lao của Hàn Tín là vĩ đại nhất.

Cùng với Trương Lương và Tiêu Hà, ông là một trong "Hán sơ tam kiệt" có công rất lớn giúp Hán Cao Tổ Lưu Bang đánh bại Hạng Vũ, lập nên triều đại nhà Hán kéo dài hơn 400 năm.

Trong lịch sử, Hàn Tín được mọi người tôn xưng là "Binh thánh" để nói nên tài năng cầm quân của ông. Trong sự nghiệp của Hàn Tín, không có trận nào không thắng, không có trận nào mà không đối được. "Thủy vô thường thế, binh vô thường hình" đây chính là đặc điểm lớn nhất của Hàn Tín.

Tuy nhiên, sau này khi nhắc đến Hàn Tín, người đời thường có câu nói "Thành cũng Tiêu Hà, bại cũng Tiêu Hà". Đây chính là nói đến Tiêu Hà, "tri kỷ" của ông.

Hàn Tín vốn là hậu nhân của một danh gia vọng tộc, từ nhỏ đã thao lược binh thư, rèn luyện võ nghệ, nhưng sau này vì gia đạo suy vi, chỉ có thể cùng với mẫu thân sống cuộc đời nghèo khổ.

Sau khi mẫu thân qua đời, ông rơi vào cảnh cơm cũng không có mà ăn, bữa đói bữa no. Mọi người thấy thế đều cho ông là người thấp kém, hèn hạ. Nhưng cũng có người thương tâm cưu mang ông.

Những năm cuối của triều đại nhà Tần, thiên hạ đại loạn, các lộ quần hùng đua nhau quật khởi, Hàn Tín gia nhập vào quân đội Hạng Lương khởi nghĩa. Sau khi Hạng Lương chết, ông quy thuận Hạng Vũ, vì là người biết võ công tinh nghệ cho nên được đảm nhiệm vị trí Chấp Kích Lang.

Hàn Tín có nhiều cơ hội được tiếp cận Hạng Vũ và nhiều lần tiến cử mưu lược của mình cho Hạng Vũ, tuy nhiên vì ỷ tài, khinh người nên Hạng Vũ không nhìn ra tài năng của Hàn Tín, cũng không trọng dụng. Hàn Tín sau nhiều lần góp mưu nhưng không được trọng dụng nên cho rằng dẫu có ở lại bên Hạng Vũ thì cũng chẳng có tiền đồ, vậy nên khi Lưu Bang tiến vào Hán Trung, Vũ Đô, Ba Quận… thì ông đã rời quân Sở sang đầu quân cho Lưu Bang.

Tiếc thay, sang đầu quân cho Lưu Bang, Hàn Tín vẫn không được trọng dụng nên chỉ được giữ một chức quan nhỏ, chuyên trông coi lương thảo. Sau này ông gặp Tiêu Hà, là người thân tín của Lưu Bang. Chỉ sau vài lần gặp mặt nói chuyện, Tiêu Hà đã phát hiện sở học kỳ tài của Hàn Tín, biết rằng tài năng của ông khó ai sánh được.

Lại nói, Hàn Tín sau một thời gian dài đầu quân cho Lưu Bang nhưng không được Lưu Bang trọng dụng nên đành ôm nỗi thất vọng rời đi. Tiêu Hà ý thức được rằng, nhà Hán không thể để mất một kỳ tài như vậy nên khi nghe tin ông bỏ đi, Tiêu Hà đã bất kể đêm hôm phi ngựa đuổi theo, đây cũng là khởi nguồn của điển tích "Tiêu Hà dưới trăng đuổi theo Hàn Tín". Vì cấp bách nên Tiêu Hà không kịp bẩm báo Lưu Bang mà vội vàng lấy ngựa đi gấp trong đêm, khiến Lưu Bang hiểu nhầm Tiêu Hà bỏ trốn.

Đương thời, vì hoàn cảnh khó khăn, cuộc sống binh lính khổ cực nên rất nhiều binh sĩ đào ngũ. Lưu Bang thấy Tiêu Hà không từ mà biệt nên giật mình thất sắc, cho rằng đến người thân cận với mình như Tiêu Hà cũng bỏ đi thì biết phải làm sao? Nhưng sau đó Tiêu Hà đem Hàn Tín trở lại doanh trại và nói với Lưu Bang: "Nếu như ngài chỉ làm một Hán Trung vương, vậy thì tại hạ đem Hàn Tín về là việc dư thừa. Nhưng nếu như ngài muốn xưng bá thiên hạ, vậy Hàn Tín chính là một bậc tướng tài không thể không có".

Lưu Bang nghe theo kiến nghị của Tiêu Hà, nhờ đó Hàn Tín nắm quyền thống soái quân đội Lưu Bang – ở đây không thể không khen ngợi sự thông minh, khéo léo và con mắt nhìn người của Tiêu Hà. Cũng kể từ đó, lịch sử đã viết nên truyền kỳ về một Hàn Tín đánh đâu thắng đó, uy danh thiên cổ, giúp nhà Hán giành lấy giang sơn. Có thể nói không có Tiêu Hà sẽ không có Hàn Tín và cũng chẳng có nhà Hán sau này, nên người đời có câu: "Thành cũng Tiêu Hà".

Vậy còn "bại cũng Tiêu Hà" là sao? Đây là việc sau khi Lưu Bang bình định thiên hạ, lập nên bá nghiệp thì Tiêu Hà bắt đầu đố kỵ với tài năng của đệ nhất công thần Hàn Tín. Nên dù có công lao to lớn, giúp nhà Hán đánh chiếm hơn nửa giang sơn thì ông cũng không thoát khỏi kiếp nạn của mình.

Kết cục Tiêu Hà bị Lưu Bang lừa, lại đứng ra bày kế lừa Hàn Tín vào Trường Lạc Cung rồi bị Lã Hậu giết chết. Vậy nên người đời lại nói: "Bại cũng Tiêu Hà".

Cổ nhân có câu: "Cao sơn lưu thủy, tri kỷ khó tìm", đối với người bình thường mà nói thì hai từ "tri kỷ" mang hàm nghĩa tương đối chính diện, là điều mà không phải ai cũng có thể tìm được cho mình trong đời. Tuy nhiên, đối với cuộc đời Hàn Tín, tri kỷ ấy lại vừa vinh vừa hận, thật khó nói thành lời.

Sau khi Hàn Tín qua đời, trước mộ phần của ông người ta treo đôi câu đối, vế trên là: "Sinh tử nhất tri kỷ", vế dưới là: "Tồn vong lưỡng phu nhân" (Sống chết một người tri kỷ, tồn vong hai người phụ nữ). Có thể nói, cả cuộc đời của Hàn Tín đều gói gọn trong hai vế đối này.